Ζαν-Κλοντ Γκραμπέρ: «Το Ραφτάδικο» είναι αφιερωμένο στην μάνα μου

«Το πρώτο ραφτάδικο που γνώρισα στη ζωή μου ήταν ένας μικρός χώρος που αργότερα δεν χρησίμευε πια σε τίποτα στο μικρό διαμέρισμα των τριών δωματίων που πέρασα τα παιδικά μου χρόνια», γράφει για την αφετηρία του έργου του ο γάλλος συγγραφέας Ζαν-Κλοντ Γκραμπέρ.

»Εκεί μέσα, πριν από τον πόλεμο δούλευε ο πατέρας μου. Τον ίδιο αυτό χώρο, στη δεκαετία του ’50, η μάνα μας αποφάσισε να μας τον φτιάξει υπνοδωμάτιο. Καρτερώντας το γυρισμό του πατέρα, είχε κι εκείνη πιάσει δουλειά σαν ράφτρα σ’ ένα ραφτάδικο ανδρικών ενδυμάτων. Αργότερα, όταν πάψαμε πια να περιμένουμε, γιατί είχαμε καταλάβει τη σημασία της λέξης «αγνοούμενος», άρχισα να δουλεύω κι εγώ σαν μαθητευόμενος ράφτης σ’ ένα από εκείνα τα ραφτάδικα. Έπειτα σ’ άλλο… και σ’ άλλο… και σ’ άλλο…

»Το έργο αυτό το ‘γραψα για τη μάνα μου και για όλους όσους και όσες είδα να κλαίνε και να γελάνε σ’ όλα εκείνα τα ραφτάδικα απ’ όπου πέρασα», καταλήγει βάζοντας τον απόλυτα προσωπικό τόνο στο θεατρικό του έργο.

ΤΟ ΕΡΓΟ

«Το Ραφτάδικο» πρωτανέβηκε το 1979, στο Εθνικό Θέατρο της Γαλλίας (Οντεόν) σε συν-σκηνοθεσία των Μωρίς Μπενισού, Ζαν- Κλοντ Γκραμπέρ (που ερμήνευσε και το ρόλο του Λεόν) και Ζαν Ροσνέρ. Στη συνέχεια ανέβηκε από το Εθνικό Λαϊκό Θέατρο, το Θέατρο Ζυμνάζ – Μαρί Μπελ και το 1980 στο Εμπερτό, όπου και επέστρεψε το 1999. Πρόσφατα παίχτηκε στο Φολι Τεατρ. Αποτελεί το πιο πολυπαιγμένο έργο του σύγχρονου γαλλικού θεάτρου, ενώ έχει συγκεντρώσει δεκάδες βραβεία. Βραβεύτηκε με το Βραβείο Καλύτερης Θεατρικής Δημιουργίας (1979), το Λογοτεχνίας της πόλης του Παρισιού (1979), το Ίψεν (1980), το Μολιέρ. Τέλος το 1999 ο Γκραμπέρ έλαβε για το σύνολο του έργου του Το Μεγάλο Βραβείο της Εταιρείας Γάλλων Θεατρικών Συγγραφέων (1999).

Αναδρομικά, διαβάζοντας κανείς τις κριτικές στον γαλλικό τύπο καταλαβαίνει ότι πράγματι «Το Ραφτάδικο» άργησε να ανέβει στη χώρα μας. «Οποιος το είδε, δεν μπορεί εύκολα να το ξεχάσει», έγραφε η Φιγκαρό τον Μάιο του 1979 ενώ, μεταξύ άλλων, στο Νουβέλ Ομπσερβατέρ την ίδια εποχή διαβάζουμε ότι «πρέπει κανείς ν’ ομολογήσει πως «Το Ραφτάδικο» είναι μια τεράστια θεατρική επιτυχία. Ο θεατής μένει με κομμένη την ανάσα».

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Γεννημένος στο Παρίσι το 1939, ο 74χρονος σήμερα Ζαν-Κλοντ Γκραμπέρ, ανήκει στους γάλλους συγγραφείς με διεθνή αναγνώριση. Εχει στο ενεργητικό του πάνω από 30 θεατρικά έργα, τα οποία έχουν ανέβει εντός και εκτός Γαλλίας (Κομεντί Φρανσέζ, Τεατρ Οντεόν). Μεταφράσεις τους έχουν γίνει, μεταξύ άλλων, και για την Αγγλία, την Αργεντινή, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ολλανδία, την Ιαπωνία, τη Νορβηγία, το Ισραήλ, τη Γερμανία, τη Σουηδία, τη Γιουγκοσλαβία, την Τσεχία, την Κύπρο κλπ.

Ο Γκραμπέρ έχει τιμηθεί με πολλά σημαντικά βραβεία μεταξύ των οποίων το Βραβείο των U, της Εταιρείας Γάλλων Θεατρικών Συγγραφέων (1968), το Βραβείο Πλεζίρ ντε Τεάτρ (1974), το Βραβείο Θεάτρου (1974), το Βραβείο Καλύτερης Θεατρικής Δημιουργίας (1979), το Βραβείο Λογοτεχνίας της Πόλης του Παρισιού (1979), το Βραβείο Ίψεν (1980), το Μεγάλο Βραβείο Θεάτρου της Γαλλικής Ακαδημίας (1991), το Βραβείο Μολιέρ καλύτερου θεατρικού συγγραφέα (1999), το Βραβείο Μολιέρ καλύτερης θεατρικής δημιουργίας (1999), το Βραβείο σημαντικότερου έργου του σύγχρονου γαλλικού δραματολογίου (1999). Τέλος για το σύνολο του έργου του ο Γκραμπέρ βραβεύτηκε με το Μεγάλο Βραβείο της εταιρείας Γάλλων θεατρικών συγγραφέων (1999).

Ο ίδιος άλλωστε είναι και ο κυριότερος συνεργάτης – σεναριογράφος του Κώστα Γαβρά τα τελευταία χρόνια («Μικρή αποκάλυψη» -1993, «Αμήν» – 2002, «Το τσεκούρι» – 2005, «Παράδεισος στη δύση» – 2009 και «Το κεφάλαιο» – 2013). Εχει υπογράψει επίσης το σενάριο για την ταινία του Φρανσουά Τρυφώ «Το Τελευταίο Μετρό». Τέλος γράφει και για την τηλεόραση.

Ο Κώστας Γαβράς γράφει για τον συνεργάτη του:

«Ο Ζαν-Κλοντ Γκραμπέρ είναι για μένα ο πιο ειλικρινής από τους σύγχρονους γάλλους θεατρικούς συγγραφείς και αυτή του ακριβώς η ειλικρίνεια είναι που τον έχει καταστήσει διαχρονικό και παγκόσμιο. Θα τοποθετούσα τον Γκραμπέρ στο ίδιο επίπεδο με τους μεγάλους συγγραφείς του σύγχρονου θεάτρου, αν και η γραφή του είναι εντελώς διαφορετική από την γραφή του Ιονέσκο, του Μπέκετ ή του Πίντερ.

»Συγγραφέας του νου, αλλά κυρίως της ψυχής, βάζει πολύ από τον ίδιο του τον εαυτό και τις προσωπικές του εμπειρίες μέσα στα έργα του. Οι διάλογοι του, στα θεατρικά και τα σενάρια, έχουν μια αποκαλυπτική και αφοπλιστική αμεσότητα, αλλά κάτω απ’ αυτή την αμεσότητα υπάρχει πάντα κρυμμένο ένα μήνυμα που πρέπει κάνεις να ψάξει να το βρει. Κι αυτό νομίζω πως είναι και το μεγάλο του ταλέντο.

»Η συνεργασία μου μαζί του στον κινηματογράφο, που άρχισε πριν πολλά χρόνια, υπήρξε ουσιαστική και ήταν απ’ τις καλύτερες που είχα ποτέ με σεναριογράφο – διαλογίστα. Συζητάμε ήδη για τη νέα ταινία που πρόκειται να κάνουμε.

Με χαροποιεί ιδιαίτερα το γεγονός πως Tο «Ραφτάδικο» ανεβαίνει στο Κ.Θ.Β.Ε στη Θεσσαλονίκη από το σκηνοθέτη και φίλο Γιάννη Ιορδανίδη. Συγχρόνως όμως εκπλήσσομαι πώς το έργο, ενώ έχει μεταφραστεί σε πάρα πολλές γλώσσες και έχει ανέβει σε μεγάλα θέατρα σε όλο τον κόσμο, αρχίζοντας απ’ το Εθνικό Θέατρο της Γαλλίας Οντεόν, το 1979, στην Ελλάδα ανεβαίνει για πρώτη φορά, τώρα.

»Είμαι βέβαιος πως το θεατρόφιλο κοινό της Θεσσαλονίκης θα απολαύσει το υπέροχο έργο του Γκραμπέρ και μέσα απ’ την παράσταση του Ιορδανίδη, θ’ ανακαλύψει τα υπόγεια ρεύματα που το διαπερνούν».