Στη Μεσόγειο τα ναυάγια με θύματα μετανάστες δεν προκαλούν έκπληξη. Μερικές φορές δεν αποτελούν καν είδηση. Η κλίμακα της τελευταίας μεγάλης τραγωδίας όμως, μόλις ένα χιλιόμετρο από της ακτές της νήσου Λαμπεντούζα της Ιταλίας, δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητη. Περισσότεροι από 300 άνθρωποι πνίγηκαν όταν το πλοιάριο που τους μετέφερε από τη Λιβύη έπιασε φωτιά και ανετράπη. Την Παρασκευή σε άλλο ναυάγιο χάθηκαν πάλι δεκάδες ψυχές. Οι δηλώσεις συμπόνιας του ιταλού πρωθυπουργού Ενρίκο Λέτα και του προέδρου της Κομισιόν Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο που επισκέφθηκαν το νησί δεν λύνουν το πρόβλημα. Η Μεσόγειος έγινε η θάλασσα των ανώνυμων νεκρών. Η Ευρώπη «θωρακίζεται» αδιαφορώντας για την προστασία των απελπισμένων, με αποτέλεσμα να καταφεύγουν πλέον σε οκτώ βασικές και άκρως επικίνδυνες μεταναστευτικές οδούς για να διεισδύσουν στην «Ευρώπη-φρούριο», όπου συχνά περιμένει τους επιζώντες η οικτρή διάψευση των ελπίδων τους.
Σύμφωνα με στοιχεία της Υπατης Αρμοστίας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, περισσότεροι από 1.500 άνθρωποι πνίγηκαν ή χάθηκαν στην προσπάθειά τους να διασχίσουν τη Μεσόγειο για να φθάσουν στην Ευρώπη το 2011. Ο αντίστοιχος αριθμός για το 2012 είναι 500.
Πολλοί από αυτούς τους θανάτους θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Οπως υποστηρίζει η Διεθνής Αμνηστία, τα σήματα κινδύνου που εκπέμπουν τα δουλεμπορικά που μεταφέρουν στοιβαγμένους τους μετανάστες από την Αφρική στη Μεσόγειο συνήθως περνούν απαρατήρητα. Στο πρόσφατο ναυάγιο στη Λαμπεντούζα ιταλικά σκάφη έκαναν κύκλους γύρω από το μοιραίο πλοιάριο (το οποίο μετέφερε περίπου 500 μετανάστες από την Ερυθραία, ίσως και από τη Σομαλία) ενώ αυτό είχε ήδη παρουσιάσει πρόβλημα. Ωστόσο, η ιταλική νομοθεσία απαγορεύει στο πλήρωμα να βοηθήσει αυτά τα πλοιάρια –μπορεί μόνο να ειδοποιήσει την Ακτοφυλακή. Αρχικά ορισμένοι κάτοικοι του νησιού πέρασαν, βλέποντας από μακριά τους ανθρώπους που πνίγονταν, για θαλασσοπούλια στην επιφάνεια του νερού. Οσα ακολούθησαν είναι τουλάχιστον ανατριχιαστικά.
Οι διασώστες έκαναν λόγο για μια έγκυο γυναίκα, γύρω στα 20, η οποία καθώς πέθαινε απέβαλε. Βρήκαν το νεκρό βρέφος στο παντελόνι της, με τον ομφάλιο λώρο να μην έχει ακόμη κοπεί. Τοποθετήθηκαν στο ίδιο φέρετρο. Η τραγική ιστορία, αναφέρει η ιταλική εφημερίδα «Il Messagero», είδε το φως της δημοσιότητας όταν ο Μπαρόζο ρώτησε γιατί το ένα φέρετρο ήταν εμφανώς μεγαλύτερο από τα υπόλοιπα. Ο ίδιος και ο Λέτα δέχθηκαν τις αποδοκιμασίες των κατοίκων της Λαμπεντούζα οι οποίοι τους φώναζαν: «Είστε δολοφόνοι!».
Η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι περισσότερες περιπολίες στη θάλασσα, στρατιωτικού τύπου απωθήσεις των προσφύγων και φράκτες. Η χαρά του λαθρέμπορου δηλαδή, καθώς όσο πιο δύσκολο και επικίνδυνο καθίσταται να ξεφύγει κάποιος από τον πόλεμο και τη φτώχεια, τόσο περισσότερα χρήματα πρέπει να δώσει σε όποιον τον περάσει στον «παράδεισο» της Ευρώπης.
Μετά το περιστατικό στη Λαμπεντούζα, η αρμόδια επίτροπος για τις Εσωτερικές Υποθέσεις της ΕΕ Σεσίλια Μάλμστρεμ κάλεσε για μια μεγάλης έκτασης επιχείρηση έρευνας και διάσωσης της Frontex σε όλη τη Μεσόγειο, «από την Κύπρο ως την Ισπανία».
Είναι όμως η ενίσχυση της ευρωπαϊκής υπηρεσίας επιτήρησης των ευρωπαϊκών συνόρων η ενδεδειγμένη λύση για την αντιμετώπιση του προβλήματος; ρωτήσαμε τον Νάντο Σιγκόνα, λέκτορα Μετανάστευσης και Ιθαγένειας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ και συνεργάτη στο Κέντρο Προσφυγικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης στη Βρετανία.
«Σε μια περίοδο κρίσης για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, όταν γινόμαστε μάρτυρες προσπαθειών επανεθνικοποίησης εξουσιών που άλλοτε είχαν οι Βρυξέλλες, τραγωδίες όπως αυτή στη Λαμπεντούζα αποτελούν ευκαιρία για να επαναδιαβεβαιώσει η ΕΕ τις αρχές επάνω στις οποίες αρχικά ιδρύθηκε και να ανακτήσει τον ρόλο της. Η Σεσίλια Μάλμστρεμ προσπαθεί να βρει μια λύση αλλά δεν προτείνει τίποτε ξεκάθαρο. Τραγωδίες σαν αυτή στη Λαμπεντούζα δεν είναι ατύχημα. Είναι οι «παρενέργειες» της οχύρωσης των ευρωπαϊκών συνόρων και το κλείσιμο των νόμιμων οδών μετανάστευσης για τους ανειδίκευτους μετανάστες, ειδικά τους μη λευκούς και τους μη χριστιανούς» μας εξήγησε. Και τόνισε: «Η ενίσχυση της στρατιωτικοποίησης της Μεσογείου και οι περιπολίες της Frontex στις ακτές της Βορείου Αφρικής δεν θα αποτρέψουν την επιθυμία των ανθρώπων να ξεφύγουν από τη βία, τις διώξεις και τον πόλεμο, αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον. Αντίθετα, θα τους εξωθήσουν σε πιο επικίνδυνες διαδρομές. Πρέπει λοιπόν να τους δοθούν ευκαιρίες νόμιμης μετανάστευσης, προσωρινές, εποχιακές και μακροπρόθεσμες».
Επιζήσαντες
Μαρτυρίες από την Κόλαση
Μαρτυρίες από την Κόλαση
«Νταβίντ Βίγια», 18 ετών
«Η έρημος του Σουδάν ήταν πιο τρομακτική από το ναυάγιο»
Ενας από τους 155 διασωθέντες του πρόσφατου τραγικού ναυαγίου στη Λαμπεντούζα είναι ο 18χρονος «Νταβίντ Βίγια» από την Ερυθραία –χρησιμοποιεί το όνομα του διάσημου ποδοσφαιριστή της Ατλέτικο Μαδρίτης για να προστατεύσει την ταυτότητά του. Εφυγε από ένα μικρό χωριό στην έρημο της Ερυθραίας με προορισμό την Ευρώπη και συγκεκριμένα την Ελβετία. Θέλει να σπουδάσει, λέει, νοσηλευτική και να κερδίζει αρκετά χρήματα για να συντηρεί την οικογένειά του πίσω στην Αφρική. Είναι ο μεγαλύτερος από οκτώ αδέλφια. Το ταξίδι του μακρύ και επικίνδυνο: έδωσε στους λαθρεμπόρους όλες τις οικονομίες των γονιών του –3.000 δολάρια –και διέσχισε την έρημο Σαχάρα προς τη Λιβύη και έπειτα στη Λαμπεντούζα. Το πιο τρομακτικό κομμάτι του ταξιδιού, όπως αναφέρει, ήταν η έρημος του Σουδάν: «Κάναμε δύο μήνες να τη διασχίσουμε. Με τα πόδια, έπειτα με το φορτηγό. Πίστευα ότι δεν θα τα καταφέρω». Στη Λιβύη εργάστηκε επί μήνες ως ελαιοχρωματιστής. «Με χτυπούσαν και μου συμπεριφέρονταν σαν να ήμουν σκλάβος» θυμάται. Τώρα στέλνει ένα μήνυμα στους γονείς του: «Μαμά, μπαμπά, μην ανησυχείτε για εμένα. Είμαι καλά».
Σάντα, ανύπανδρη μητέρα
«Συγγενείς και φίλοι πούλησαν τα πάντα για αυτό το ταξίδι»
Η Σάντα δεν αναφέρει το επίθετό της από τον φόβο για αντίποινα στην οικογένειά της πίσω στην Ερυθραία. Το πέρασμα προς τη Λαμπεντούζα υποτίθεται ότι θα ήταν εύκολο σε σχέση με όσα είχε περάσει στη διάρκεια του ταξιδιού της προς μια νέα ζωή στην Ευρώπη. Ανύπανδρη μητέρα ενός τετράχρονου αγοριού, εγκατέλειψε τη χώρα της Ανατολικής Αφρικής καθώς εκεί δεν είχε χρήματα ούτε για φαγητό. «Οι συγγενείς μας και οι φίλοι μας πούλησαν ό,τι είχαν –κοσμήματα, γη, το σπίτι τους –για να συνδράμουν οικονομικά στο ταξίδι μας» λέει. Στριμωγμένη σε τζιπ μαζί με άλλους πρόσφυγες διέσχισε την έρημο Σαχάρα. Μαζί της είχε μόνο μερικά μπισκότα και χυμό. Τους έκρυβαν σε γκαράζ και αν τολμούσαν να μιλήσουν ή να σηκώσουν τα μάτια τους, τους χτυπούσαν. Πέρασε 13 ημέρες στη θάλασσα προτού η μηχανή του πλοιαρίου σταματήσει, μόλις ένα χιλιόμετρο από της ακτές της Λαμπεντούζα. «Είναι παράλογο. Ερχόμαστε εδώ για να ξεπληρώσουμε τις οικογένειές μας –αν δεν πεθάνουμε τελικά» λέει η γυναίκα που τώρα βρίσκεται υπό κράτηση από τις ιταλικές Αρχές.
Τζερμάνι Ναγκάσι, 30 ετών
«Επί πέντε ώρες επιπλέαμε πιασμένοι από νεκρά σώματα»
«Επί πέντε ώρες επιπλέαμε χρησιμοποιώντας τα νεκρά σώματα των συντρόφων μας. Δεν υπάρχει τίποτε χειρότερο από αυτό. Υπήρχαν πολλά παιδιά. Ηταν μια μητέρα με τέσσερα παιδιά, μια μητέρα με ένα βρέφος, όλοι χάθηκαν στη θάλασσα. Φοβάμαι και το μυαλό μου είναι σε πολύ κακή κατάσταση» είπε στο CNN ένας επιβάτης του μοιραίου σκάφους που βούλιαξε στην πρόσφατη τραγωδία της Λαμπεντούζα, ο 30χρονος Τζερμάνι Ναγκάσι.
Ο Χαμίντ Μοχάμαντ, 18 χρόνων, ορκίζεται ότι ένα ιταλικό πλοιάριο τους είχε εντοπίσει ενώ ήδη βρίσκονταν σε κίνδυνο αλλά δεν έκανε τίποτε για να τους βοηθήσει. Η ιταλική νομοθεσία δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο εξάλλου. «Το ιταλικό πλοιάριο έκανε κύκλους τριγύρω μας. Εκανε δύο κύκλους και μετά έφυγε. Τότε ο κόσμος άρχισε να πανικοβάλλεται» λέει. Ο καπετάνιος του σκάφους τούς είπε να βάλουν φωτιά στα ρούχα τους προκειμένου να προσελκύσουν την προσοχή άλλων πλοίων. «Συγκέντρωσε ορισμένα ρούχα και σεντόνια και τους έβαλε φωτιά. Αλλά μετά σημειώθηκε έκρηξη» εξιστορεί. Η φωτιά επεκτάθηκε γρήγορα και οι άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στη μία πλευρά της βάρκας. Ο κόσμος ούρλιαζε και η βάρκα ανετράπη.
Ελλάδα
Φράκτης στον Εβρο, θάνατος στο Αιγαίο
Εξαιτίας της ολοκλήρωσης της κατασκευής του φράκτη μήκους 10,5 χλμ. κατά μήκος των χερσαίων συνόρων του Εβρου και της ενίσχυσης του μηχανισμού ελέγχου της Frontex, ο αριθμός των προσφύγων που προσπαθούν να εισέλθουν στην Ευρώπη από το Ανατολικό Αιγαίο έχει αυξηθεί σημαντικά –το ίδιο και η επικινδυνότητα του εγχειρήματός τους. Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, όπως παρατίθενται σε σχετική έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, ο αριθμός των μεταναστών που συνελήφθησαν ενώ διέσχιζαν παράνομα τα χερσαία σύνορα μειώθηκε από 15.877 το πρώτο πεντάμηνο του 2012 σε 336 το ίδιο διάστημα του 2013. Παράλληλα όμως οι συλλήψεις στα ελληνικά νησιά ή στο Αιγαίο αυξήθηκαν από 169 το 2012 σε 3.265 το 2013 Η προσπάθεια διάσχισης των συνόρων σε μικρές φουσκωτές βάρκες προς τα ελληνικά νησιά ενέχει τεράστιους κινδύνους για τους μετανάστες. Σε ένα από τα πλέον πολύνεκρα περιστατικά τον Σεπτέμβριο του 2012 61 μετανάστες από την Παλαιστίνη, το Ιράκ και τη Συρία πνίγηκαν προσπαθώντας να περάσουν από τα τουρκικά παράλια προς την Ελλάδα. Τριάντα ένα από αυτούς ήταν παιδιά, μεταξύ των οποίων τρία βρέφη. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους 27 μετανάστες, ανάμεσά τους και παιδιά, πνίγηκαν ανοιχτά της Λέσβου. Μόλις ένας διασώθηκε. Και τον περασμένο Αύγουστο τουλάχιστον 24 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους όταν η βάρκα τους βυθίστηκε στις ακτές της Τουρκίας κατευθυνόμενη προς τη Λέσβο.
Φράκτης στον Εβρο, θάνατος στο Αιγαίο
Εξαιτίας της ολοκλήρωσης της κατασκευής του φράκτη μήκους 10,5 χλμ. κατά μήκος των χερσαίων συνόρων του Εβρου και της ενίσχυσης του μηχανισμού ελέγχου της Frontex, ο αριθμός των προσφύγων που προσπαθούν να εισέλθουν στην Ευρώπη από το Ανατολικό Αιγαίο έχει αυξηθεί σημαντικά –το ίδιο και η επικινδυνότητα του εγχειρήματός τους. Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, όπως παρατίθενται σε σχετική έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, ο αριθμός των μεταναστών που συνελήφθησαν ενώ διέσχιζαν παράνομα τα χερσαία σύνορα μειώθηκε από 15.877 το πρώτο πεντάμηνο του 2012 σε 336 το ίδιο διάστημα του 2013. Παράλληλα όμως οι συλλήψεις στα ελληνικά νησιά ή στο Αιγαίο αυξήθηκαν από 169 το 2012 σε 3.265 το 2013 Η προσπάθεια διάσχισης των συνόρων σε μικρές φουσκωτές βάρκες προς τα ελληνικά νησιά ενέχει τεράστιους κινδύνους για τους μετανάστες. Σε ένα από τα πλέον πολύνεκρα περιστατικά τον Σεπτέμβριο του 2012 61 μετανάστες από την Παλαιστίνη, το Ιράκ και τη Συρία πνίγηκαν προσπαθώντας να περάσουν από τα τουρκικά παράλια προς την Ελλάδα. Τριάντα ένα από αυτούς ήταν παιδιά, μεταξύ των οποίων τρία βρέφη. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους 27 μετανάστες, ανάμεσά τους και παιδιά, πνίγηκαν ανοιχτά της Λέσβου. Μόλις ένας διασώθηκε. Και τον περασμένο Αύγουστο τουλάχιστον 24 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους όταν η βάρκα τους βυθίστηκε στις ακτές της Τουρκίας κατευθυνόμενη προς τη Λέσβο.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
