Η επιρροή της Χρυσής Αυγής

Υπάρχει ένας συνδυασμός οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών και πολιτιστικών παραγόντων που εξηγεί την εκπληκτική άνοδο της ΧΑ και την ακόμα πιο εκπληκτική διατήρηση της επιρροής της σε έναν μεγάλο αριθμό πολιτών –ακόμα και μετά την ανακάλυψη στοιχείων σχετικά με τον εγκληματικό χαρακτήρα της οργάνωσης.

Η κοινωνικο-οικονομική διάσταση

Το ότι η οικονομική κρίση, η φτωχοποίηση και η μαζική ανεργία χτύπησαν κυρίως τα λαϊκά στρώματα και τη μικρομεσαία τάξη είναι ένας προφανής παράγοντας που εξηγεί την οργή αυτού του κόσμου εναντίον του κατεστημένου και όλων αυτών που πρόφτασαν να στείλουν τις καταθέσεις τους στο εξωτερικό. Ο συνδυασμός της οικονομικής κρίσης με το μεταναστευτικό πρόβλημα που το διαλυμένο κράτος στάθηκε ανίκανο να χειριστεί αποτελεσματικά είναι ένας άλλος προφανής λόγος για τη στροφή ενός μέρους των λαϊκών στρωμάτων προς την άκρα Δεξιά. Η Ελλάδα έχει, αναλογικά με τον πληθυσμό της, το υψηλότερο ποσοστό μεταναστών στην Ευρώπη. Αυτό σε συνδυασμό με τις ρατσιστικές τάσεις ενός μέρους της Αστυνομίας οδήγησε στην αποδιοργάνωση του κοινωνικού ιστού, ιδίως στο κέντρο της πρωτεύουσας. Επιπλέον, υπάρχει η αντίληψη πολλών πως η μετανάστευση εντείνει την ανεργία. Αυτή η αντίληψη είναι εσφαλμένη, αφού η φτηνή μεταναστευτική εργασία έχει βοηθήσει χιλιάδες μικροεπιχειρήσεις να επιβιώσουν. Αυτό όμως αγνοείται ή δεν έχει γίνει αντιληπτό από τους χιλιάδες ανέργους που βλέπουν ένα μέρος των μεταναστών να παραμένουν στην αγορά εργασίας. Ετσι η ξενοφοβία και το σύνθημα της ΧΑ «έξω οι ξένοι» ακούγεται λογικό από τους οικονομικά αδύνατους και περιθωριοποιημένους έλληνες πολίτες.

Η πολιτική διάσταση

Πιο καθοριστική από τους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες είναι η βαθιά κρίση του πολιτικού συστήματος της χώρας. Ο άκρως πελατειακός χαρακτήρας του, η μαζικοποίηση της διαφθοράς και της αδιαφάνειας στη Μεταπολίτευση και οι κακοί χειρισμοί των ηγεσιών της ΝΔ και του ΠαΣοΚ σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της κρίσης οδήγησαν στην απαξίωση του πολιτικού συστήματος στο σύνολό του. Μια απαξίωση που εντάθηκε ακόμη πιο πολύ όταν οι ψηφοφόροι αντιλήφθηκαν πως τα κόμματα συνεχίζουν ακόμη και σήμερα τις μικροκομματικές, μυωπικές, αν όχι και βλακώδεις συμπεριφορές τους εντός και εκτός Βουλής.

Εδώ πρέπει να τονιστεί πως από την πλήρη απαξίωση του κομματικοκρατικού συστήματος ως την απαξίωση του κοινοβουλευτισμού η απόσταση δεν είναι μεγάλη –ειδικά σε περίοδο κρίσης και γενικευμένης λαϊκής οργής.

Οπως στην περίοδο της Βαϊμάρης, έτσι και στη χώρα μας ένας σημαντικός αριθμός ψηφοφόρων θεωρεί τα κόμματα την κύρια αιτία της παρατεταμένης κρίσης. Απ’ αυτή τη σκοπιά, η υποτιθέμενη ασυδοσία και διαφθορά όλου του πολιτικού κόσμου στο σύνολό του (που είναι βέβαια μια υπεραπλουστευτική αντίληψη) οδηγεί πολλούς να αποδέχονται ως λογική τη ρητορική ερώτηση: «Γιατί να φυλακίζονται οι βουλευτές της ΧΑ και όχι αυτοί του ΠαΣοΚ και της ΝΔ που κατάκλεψαν για δεκαετίες τον ελληνικό λαό;». Και σε όλα τα παραπάνω ανησυχητικά σημάδια πρέπει κανείς να προσθέσει την αποτυχία του μεσαίου και κεντροαριστερού χώρου να ανασυνταχθεί και να αναπτυχθεί σε μια σοβαρή πολιτική δύναμη ικανή να χαράξει έναν νέο δρόμο μεταξύ της συντηρητικής Δεξιάς και της αντιμνημονιακής Αριστεράς. Ως γνωστόν, σε κατάσταση πόλωσης, όταν ο κεντρώος χώρος είναι καχεκτικός, οι πιθανότητες έντασης του πολιτικού εξτρεμισμού αυξάνονται.

Η πολιτισμική διάσταση

Τέλος, στο πολιτισμικό επίπεδο το εκπαιδευτικό μας σύστημα γενικά και ο τρόπος διδασκαλίας της Ιστορίας στο γυμνάσιο και στο λύκειο πιο ειδικά οδηγούν στη συγκρότηση υπερεθνικιστικών, υπερφίαλων και ως εκ τούτου εύθραυστων ταυτοτήτων. Η γενικευμένη αντίληψη πως οι «ξένοι» παραγνωρίζουν τη μοναδικότητα και ανωτερότητα της «ελληνικής φυλής», πως εμείς έχουμε πάντα δίκιο και πως υπάρχουν συνεχείς συνωμοσίες εναντίον μας είναι βαθιά ριζωμένη στο φαντασιακό του λαού μας.

Αρα υπάρχει σίγουρα μια εκλεκτική συγγένεια μεταξύ του είδους του μανιχαϊστικού υπερπατριωτισμού που διδάσκεται στα σχολεία μας και του παρανοϊκού, σοβινιστικού εθνικισμού της ΧΑ (βλ. πάνω σε αυτό το θέμα το εξαιρετικό βιβλίο της Αννας Φραγκουδάκη). Δεν είναι λοιπόν περίεργο πώς η ΧΑ βρήκε στα σχολεία εύφορο έδαφος για τη ναζιστική στρατολόγηση της ελληνικής νεολαίας.

Ποιο είναι το συμπέρασμα

Η σημαντική επιρροή που η ΧΑ εξακολουθεί, παρ’ όλες τις πρόσφατες αποκαλύψεις, να έχει στην ελληνική κοινωνία εξηγείται από έναν συνδυασμό οικονομικών (ύφεση, ανεργία), κοινωνικών (μετανάστευση), πολιτικών (απαξίωση κομμάτων) και πολιτισμικών (εκπαίδευση) παραγόντων. Η προσπάθεια καταπολέμησης της ανερχόμενης ναζιστικής ιδεολογίας πρέπει να είναι πολυδιάστατη. Δεν είναι μόνο θέμα φυλάκισης/τιμωρίας της νεοναζιστικής ηγεσίας. Είναι θέμα μιας εκστρατείας διαφώτισης του κόσμου σε όλους τους θεσμικούς χώρους –από την Αστυνομία και τον Στρατό ως το σχολείο και τα ΜΜΕ. Μια τέτοια εκστρατεία διαφώτισης πρέπει να ξεκινήσει και από την κοινωνία των πολιτών αλλά και εκ των άνω: από τους δημοκρατικά σκεπτόμενους πολιτικούς που πρέπει επιτέλους να βάλουν τον ουσιαστικό εκδημοκρατισμό του πολιτεύματος πάνω από τα μικροκομματικά τους συμφέροντα.