Μια χώρα προσελκύει επενδύσεις μόνο εφόσον δώσει ικανοποιητικές απαντήσεις σε δύο ερωτήματα: Πρώτον, υφίστανται επενδυτικές ευκαιρίες με προοπτικές –και με ποικίλες διαβαθμίσεις καινοτομίας; Και, δεύτερον, πόσο φιλικό στις επενδύσεις και την καινοτομία είναι το επιχειρηματικό της περιβάλλον, προκειμένου τα επενδεδυμένα κεφάλαια να προστατεύονται από προβλήματα που δεν σχετίζονται με το ενδογενές ρίσκο ή την αβεβαιότητα της αγοράς;
Η Ελλάδα έχει σήμερα έναν αριθμό από διάσπαρτες καινοτόμες επιχειρήσεις και ένα ικανό ποσοστό από περαιτέρω επενδυτικές ευκαιρίες. Αλλά οι περισσότερες στερούνται κεφαλαίου καθώς, παρά κάποιες πρώτες προσπάθειες για μεταρρυθμίσεις, το περιβάλλον για την καινοτομία και τις επενδύσεις παραμένει δυσμενές. Η απουσία κωδικοποιημένου νομοθετικού πλαισίου, οι χρονοβόρες διαδικασίες που προβάλλουν εμπόδια στην ίδρυση νέων επιχειρήσεων και στην έκδοση ή την ανανέωση διαφόρων αδειών, οι υπερβολικές απαιτήσεις και η δυσκινησία που χαρακτηρίζει τις συναλλαγές με το Δημόσιο συνθέτουν ένα ασφυκτικό επιχειρηματικό περιβάλλον. Ταυτόχρονα παραμένει υψηλό το κόστος της αποτελεσματικής προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.
Το 2010 η Παγκόσμια Τράπεζα κατέτασσε την Ελλάδα στην 109η θέση ανάμεσα σε 183 χώρες. Το 2013 ανέβηκε στην 78η θέση, ενώ γίνεται μνεία ορισμένων βελτιώσεων στον τομέα της «προστασίας των επενδυτών», της «πληρωμής φόρων», των «διακρατικών συναλλαγών» και της «κήρυξης πτώχευσης».
Παρ’ όλα αυτά, τα εμπόδια εισόδου είναι πάντα πολύ υψηλά για τις νέες επιχειρήσεις, με την Ελλάδα να βρίσκεται πολύ χαμηλότερα από τον μέσο όρο σε ό,τι αφορά τις συνθήκες «ίδρυσης νέας επιχείρησης» (146η) και την «τήρηση συμβολαίων» (78η) –και παρά τις πρώτες προόδους σε σχέση με την «προστασία των επενδυτών» (117η) -, να αποθαρρύνει τους επενδυτές και τους καινοτόμους που επιδιώκουν να αξιοποιήσουν την πνευματική ιδιοκτησία τους ιδρύοντας νέες επιχειρηματικές μονάδες στην Ελλάδα.
Χωρίς σταθερή προσήλωση στην περαιτέρω βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, οι έλληνες επενδυτές, οι επιχειρηματίες και οι ερευνητές θα συνεχίσουν να φεύγουν ή να παραμένουν στο εξωτερικό αντί να υποστηρίζουν την ελληνική οικονομία. Είναι γνωστό πως το διεθνές κεφάλαιο –ο αποφασιστικός δείκτης για το πόσο ανοιχτή σε επενδύσεις είναι μια χώρα –μπορεί εύκολα να αποφύγει την Ελλάδα, επιλέγοντας χώρες όπου οι επενδύσεις απολαμβάνουν μεγαλύτερη προστασία.
Αν οι έλληνες πολιτικοί επιθυμούν πραγματικά οι μεταρρυθμίσεις να συνεχιστούν ώστε να επιφέρουν καρπούς και όπως υποστηρίζουν να αξιοποιήσουν τις επιχειρηματικές δυνατότητες των συμπολιτών τους, πρέπει να συνεχίσουν με αμείωτο ρυθμό τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες. Οφείλουν πρωτίστως να περιορίσουν τα ρυθμιστικά προσκόμματα. Η ελληνική κυβέρνηση, αφού περάσει τα αντίστοιχα νομοσχέδια από τη Βουλή, οφείλει να σχεδιάσει μια στρατηγική για την αποτελεσματική ενσωμάτωσή τους στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων.
Η Ελλάδα πρέπει να θέσει ως πρωταρχική προτεραιότητα τη δυνατότητα έναρξης και έκδοσης μόνιμων αδειών άσκησης επαγγελμάτων μέσα σε μία ημέρα (χωρίς υποχρέωση περιοδικής ανανέωσης). Και προκειμένου να αποκτήσει γρήγορη και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση, οφείλει να θέσει σε λειτουργία ένα σύστημα ηλεκτρονικής διοίκησης επιχειρήσεων τεχνολογίας αιχμής. Επείγει να επικεντρώσει την προσπάθεια στο να εξελιχθεί σε μια από τις 25 κορυφαίες οικονομίες διεθνώς στην κατηγορία της «ευκολίας του επιχειρείν». Τότε μόνο θα έχουν λόγο οι νέοι επιχειρηματίες να μετατρέψουν τις καινοτόμες ιδέες τους σε προϊόντα. Και τότε μόνο θα ενεργοποιηθούν οι ξένες άμεσες επενδύσεις.
Ο κ. Αλέξανδρος Κρητικός είναι διευθυντής Ερευνών του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών και Αναλύσεων του Βερολίνου (DIW), καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Πότσνταμ και ερευνητής του Οργανισμού ΙΖΑ της Βόννης.
