Δύο αιώνες… ρουσφέτι

«Αλαβον την υπηστολήσας και ήδα να μου γράφης ότι τόρο ήλθαι η στυγμή να δύξω και εγώ προς σε σας την Φυλιάνμας… θα πσυφήσομαι με όλην μας την καρδίαν… θα σε υποστιρίζω στας εκλογάς Μέχρη γρανήδος του έματοσμου και το εκφονώ σε όλην την Κυνονίαν». Με τα παραπάνω λόγια –η ορθογραφία είναι του ίδιου του γράφοντος –και με ημερομηνία 15 Ιανουαρίου 1936 ένας ανώνυμος ψηφοφόρος εκφράζει την ένθερμη υποστήριξη της οικογένειάς του στον Σπυρίδωνα Τρικούπη εν όψει των επικείμενων εκλογών.

Λίγες μόλις ημέρες αργότερα ωστόσο μια άλλη επιστολή στον ίδιο πολιτικό από έτερο ψηφοφόρο και κουμπάρο του αποτυπώνει εντελώς διαφορετική διάθεση, αφού ο τελευταίος –η ορθογραφία είναι και σε αυτή την περίπτωση η πρωτότυπη –εκφράζει με έντονο τρόπο τη δυσαρέσκειά του από τη στάση του βουλευτή σε προσωπικό του θέμα και την απόφασή του να διακόψει κάθε επαφή μαζί του: «Αφού πολές φορές δεν σου απάντισα σε κανένα γράμασου γιατί εξακολουθής να με ενοχλής και με Αλλα δεν σου ήπαν η εδό Αντιπροσοπί σου τους οπίους έφχομε να χαίρεσε ότι γιαμένα δεν ηπάρχης πλέον… Οσον Αφορά για την κουμπαργιαμας την έχο ξεγράψη και σέβομε τον εαφτόν μου και δεν σου στέλνο το λάδη πήσο…».

Αμφότερες οι επιστολές, όπως και πολλά ακόμη πρωτότυπα, ανέκδοτα και άγνωστα αρχειακά τεκμήρια, παρουσιάζονται στην έκθεση με τίτλο «Αρχεία, πολίτες και πολιτικοί» που φιλοξενείται στην Ελληνοαμερικανική Ενωση το διάστημα 21 Οκτωβρίου-9 Νοεμβρίου. Την έκθεση, η οποία επικεντρώνεται στο θέμα της σχέσης των πολιτών με τις πολιτικές προσωπικότητες από το 1900 ως την εποχή μας, διοργανώνουν τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και η Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία με τη συμβολή της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων και την υποστήριξη της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης.

«Καθώς είναι η πρώτη φορά που υλοποιείται μια έκθεση επάνω σε αυτό το θέμα, δεν είναι εξαντλητική, δεν τα δείχνουμε όλα» επισημαίνει χαρακτηριστικά η κυρία Ελλη Δρούλια, προϊσταμένη του Κοινοβουλευτικού Τμήματος της Βιβλιοθήκης της Βουλής. «Αλλωστε δεν τα ξέρουμε και όλα για να τα δείξουμε» εξηγεί η ίδια. «Παρ’ όλα αυτά θα έλεγα πως είναι ενδεικτική της σύνθετης και αμφίδρομης σχέσης των πολιτών με τους πολιτικούς. Κατά κάποιον τρόπο εισάγουμε ένα νέο θέμα προς συζήτηση και προς περαιτέρω έρευνα» συνεχίζει, προσθέτοντας ότι πέραν της έκθεσης έχει σχεδιαστεί και ένα μικρό συνέδριο επάνω στο θέμα. Μετά την Ελληνοαμερικανική Ενωση, υπάρχει η σκέψη ώστε η έκθεση –την καλλιτεχνική επιμέλεια της οποίας έχει ο γνωστός σκηνογράφος Γιάννης Μετζικόφ – να μετακομίσει στους χώρους του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, χωρίς όμως αυτό να είναι σίγουρο. Ευχής έργο για τους διοργανωτές θα ήταν μάλιστα να ταξιδέψει και εκτός Αθηνών, αφού λόγω της δομής της κάτι τέτοιο είναι εφικτό…

Η ιδέα για μια έκθεση επάνω σε αυτό το θέμα ανήκει στον διευθυντή της Εφορείας των Γενικών Αρχείων του Κράτους και καθηγητή Μεσαιωνικής Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο κ. Νίκο Καραπιδάκη. Ο ίδιος εξηγεί ότι προέκυψε μέσα από μια πολύ απλή παρατήρηση: «Το γεγονός δηλαδή ότι η πολιτική ιστορία του τόπου μας δεν έχει ακόμη μελετηθεί από κάτω προς τα επάνω. Από τις αξιώσεις και τις αναπαραστάσεις που έχει για την εξουσία αυτός ο οποίος την υφίσταται. Καθώς λοιπόν τόσο στα Γενικά Αρχεία του Κράτους όσο και στη Βιβλιοθήκη της Βουλής υπήρχε πλούσιο υλικό προερχόμενο από ανθρώπους οι οποίοι απευθύνονταν στην εξουσία είτε για να ζητήσουν πράγματα, τα γνωστά ρουσφέτια, είτε για να κάνουν παραινέσεις ως προς το πώς πρέπει να λειτουργούν οι πολιτικές προσωπικότητες, θεώρησα ότι θα μπορούσαμε να οργανώσουμε μια έκθεση η οποία θα εγκαινίαζε ένα νέο πεδίο έρευνας…».

Γράμματα, φωτογραφίες, επιστολές γραμμένες από χέρια σταθερά, με καθαρό και ευανάγνωστο γραφικό χαρακτήρα, αλλά και σημειώματα με χαρακτήρες ακανόνιστους, γεμάτα λάθη ορθογραφικά, συντακτικά, ακόμη και ακουστική γραφή που αυθαίρετα ενώνει λέξεις σε μία και παραποιεί άλλες, συνυπάρχουν στην έκθεση. Παράλληλα ο επισκέπτης θα δει τηλεγραφήματα και δελτάρια πολύ παλαιότερων εποχών που δεν κυκλοφορούν πλέον, αιτήματα δακτυλογραφημένα, απλούς ταχυδρομικούς φακέλους, φωτογραφίες των ίδιων των ανθρώπων αλλά και άλλες που αποτυπώνουν το πλήθος να συρρέει για να δει και να ακούσει με τα ίδια του τα μάτια, να πιάσει τον παλμό, να βρεθεί στην καρδιά του γεγονότος, να συμμετάσχει…

«Τα άτομα που επικοινωνούν με πολιτικούς δεν ανήκουν σε συγκεκριμένη κοινωνική τάξη» λέει η κυρία Δρούλια. «Μπορεί να βρει κανείς από πολύ απλούς ανθρώπους ως την εγγονή του Κανάρη, η οποία ζητεί σύνταξη, αλλά και τον Αλέξη Μινωτή, που απευθύνεται σε πολιτικό λέγοντάς του ότι τον αισθάνεται σαν συγγενή του… Τα εκθέματα επελέγησαν με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι αντιπροσωπευτικά εποχών, αιτημάτων, προσώπων. Συχνά μάλιστα επαναλαμβάνονται τα ίδια αιτήματα ώστε να δείξουμε ότι επανέρχονται σε κάθε εποχή: ο διορισμός, για παράδειγμα, που είναι μάλλον το πιο δημοφιλές ρουσφέτι…» συνεχίζει η ίδια, για να αναφερθεί κατόπιν με χιούμορ στο επονομαζόμενο «Αρχείο των Τρελών» που υπάρχει στα Γενικά Αρχεία του Κράτους. «Πρόκειται για ένα Αρχείο των Ανακτόρων, όπου εκεί καταχωρούνταν τα πλέον παράλογα αιτήματα» εξηγεί. «Από το να επαναρυθμιστεί η ισοτιμία δραχμής και καναδικού δολαρίου ως την παράκληση κάποιου να του σταλούν ένα καινούργιο πουκάμισο και δύο εισιτήρια για να πάει στο χωριό του».

Από την πλευρά του ο κ. Καραπιδάκης λέει ότι αυτό που πραγματικά τον εντυπωσίασε μελετώντας το υλικό της έκθεσης είναι η βαθιά πίστη των ανθρώπων στις δυνατότητες της εξουσίας. «Δεν θέλω να το σχολιάσω περαιτέρω, γιατί αυτό θα απαιτούσε πολύ περισσότερη μελέτη» εξηγεί. «Ωστόσο αυτό το οποίο διατρέχει όλα τα τεκμήρια που εκθέτουμε είναι η πεποίθηση ότι η εξουσία μπορεί να καταφέρει τα πάντα. Η αλληλεξάρτηση των πολιτών με τους πολιτικούς αγγίζει τα όρια του μεταφυσικού…».

πότε & πού:
Η έκθεση «Αρχεία, πολίτες και πολιτικοί» θα πραγματοποιηθεί στην Ελληνο­αμερκανική Ενωση (Μασσαλίας 22) από 21/10 ως 9/11