Αντισυνταγματική έκρινε η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) την τακτοποίηση των αυθαιρέτων νέας γενιάς με «πάγωμα» της κατεδάφισής τους για 30 χρόνια όπως προέβλεπε ο προηγούμενος νόμος για τα αυθαίρετα 4014/11.
Κι αυτό διότι, σύμφωνα με το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, η συνταγματική ανοχή απέναντι στα αυθαίρετα εξαντλήθηκε με τον ν. 1337/1983 (νόμος Τρίτση) και δεν είναι δυνατή πλέον η αποφυγή κατεδάφισης για τα νέας γενιάς αυθαίρετα, δηλαδή όσα κτίστηκαν μετά τις 31.1.1983.
Η πολυαναμενόμενη απόφαση του ΣτΕ (3341/2013) –το περιεχόμενό της είχε διαρρεύσει από την 1η.5.2013 αλλά μόλις σήμερα εκδόθηκε –έκρινε επίσης ως αντισυνταγματικό, στο σύνολό του, τον νόμο 4014/2011.
Ειδικότερα, η Ολομέλεια έκρινε κατά πλειοψηφία ότι, ο συγκεκριμένος νόμος είναι αντίθετος στο άρθρο 24 παράγραφος 2 του Συντάγματος το οποίο προστατεύει το περιβάλλον, τον ορθολογικό πολεοδομικό σχεδιασμό και το οικιστικό περιβάλλον. Σύμφωνα με τους Συμβούλους Επικρατείας, το άρθρο που αφορά τη διαδικασία υπαγωγής και το ειδικό πρόστιμο για την τακτοποίηση, νοθεύει τον επιβαλλόμενο από το άρθρο 24 του Συντάγματος ορθολογικό πολεοδομικό σχεδιασμό και επιφέρει αλλοίωση της λειτουργικότητας των οικισμών και επιδείνωση των όρων διαβιώσεως των κατοίκων.
Ακόμη, όπως αναφέρουν οι δικαστές, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που δημιουργούνται από την εφαρμογή του νόμου δεν αναιρούνται από τηνπρόβλεψη ότι το ειδικό πρόστιμό της τακτοποίησης των αυθαιρέτων θα πηγαίνει στο Πράσινο Ταμείο για αστικές αναπλάσεις και περιβαλλοντικές δράσεις. Κι αυτό διότι, οι μνημονιακές επιταγές δεσμεύουν το 97,5% των πόρων του ταμείου προκειμένου να μπορούν, με υπουργικές αποφάσεις να… πέφτουν στη «μαύρη τρύπα» του προϋπολογισμού.
Επιπλέον, όπως αναφέρει η απόφαση, οι εισπρακτικοί και λοιποί σκοποί δεν θεμελιώνουν λόγο δημοσίου συμφέροντος, ο οποίος θα δικαιολογούσε διατάξεις με ευρύτερες συνέπειες σε βάρος του περιβάλλοντος όπως είναι οι ρυθμίσεις του συγκεκριμένου νόμου.
Στο Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο είχαν προσφύγει κάτοικοι του Αμαρουσίου Αττικής, της Φθιώτιδος, της Θεσπρωτίας κ.ά., οι οποίοι, μεταξύ άλλων, επικαλούνταν ότι θίγονται από τον νόμο 4014/2011.

Η απάντηση του ΥΠΕΚΑ

Σε ανακοίνωσή του σχετικά με την απόφαση του ΣτΕ περί αντισυνταγματικότητας του νόμου των αυθαιρέτων το ΥΠΕΚΑ, μεταξύ άλλων, επισημαίνει:

– Το ΣτΕ εξέτασε την αντισυνταγματικότητα του νόμου 4014/2011 όσον αφορά τις διατάξεις περί αυθαίρετης δόμησης. Μετά την πλήρη δημοσίευση του σκεπτικού της απόφασης, το ΥΠΕΚΑ θα μπορεί να τοποθετηθεί ειδικότερα.

– Σε κάθε περίπτωση, η αναμενόμενη απόφαση αφορά τις διατάξεις του νόμου 4014/2011 περί αυθαιρέτων, οι οποίες έχουν ήδη παύσει να ισχύουν. Το ΥΠΕΚΑ, λαμβάνοντας υπόψιν την πάγια νομολογία του ΣτΕ, πρότεινε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης και το περιβαλλοντικό ισοζύγιο, το οποίο ισχύει και λειτουργεί ήδη. Η ηγεσία του ΥΠΕΚΑ είχε από νωρίς διαγνώσει τα προβλήματα του νόμου 4014/2011. Για αυτό τον λόγο επέλεξε, αντί άλλων διαθέσιμων λύσεων, να καταρτίσει έναν νέο νόμο για την αυθαίρετη δόμηση και το περιβαλλοντικό ισοζύγιο, με διαφορετική φιλοσοφία και σφαιρική αντιμετώπιση των ζητημάτων.

– Ο νόμος 4178/2013, που ήδη εφαρμόζεται, κινείται στο πλαίσιο της νομολογίας του ΣτΕ. Αντιμετωπίζει τελείως διαφορετικά, με πολεοδομικά χαρακτηριστικά, τα προ του 1983 ακίνητα σε σχέση με τα αυθαίρετα που κατασκευάστηκαν μετά το 1983 ως τον Ιούλιο του 2011. Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην απόδειξη του χρόνου κατασκευής, αποκλειστικά με χρήση δημοσίου εγγράφου και σχετικής αεροφωτογραφίας.

– Το ΥΠΕΚΑ, αναγνωρίζοντας τα προβλήματα των παλαιότερων ρυθμίσεων, προχώρησε για πρώτη φορά με τον συγκεκριμένο νόμο σε κατηγοριοποίηση των αυθαιρέτων με βάση τον βαθμό της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Απαιτείται διαφορετική αντιμετώπιση στις μικροαυθαιρεσίες, στις υπερβάσεις και στις παντελώς αυθαίρετες κατασκευές. Ειδικά για τις τελευταίες, υπάρχουν πολεοδομικές προϋποθέσεις για την οριστική υπαγωγή και έλεγχος από ελεγκτή δόμησης για εξέταση της ορθότητας της δήλωσης κάθε ξεχωριστού αυθαιρέτου.

– Στον νόμο 4178/2013 δεν προβλέπεται συγκεκριμένο ποσοστό του ειδικού προστίμου το οποίο θα κατευθύνεται σε δράσεις περιβαλλοντικού ισοζυγίου μέσω Πράσινου Ταμείου (όπως στον Ν. 4014/2011), αλλά αυτό το ποσοστό θα ορίζεται κλιμακωτά, βάσει του αριθμού των δηλώσεων υπαγωγής, με κοινή υπουργική απόφαση (ΚΥΑ) των υπουργών ΠΕΚΑ και Οικονομικών.

– Η νομοθετική πρωτοβουλία που ανέλαβε το ΥΠΕΚΑ αποτρέπει τη δημιουργία νέας γενιάς αυθαιρέτων μέσω της παροχής σε όλους αεροφωτογραφιών του Ιουλίου 2011 για όλη τη χώρα, με αυστηροποίηση των ποινών σε όσους δηλώσουν ψευδή στοιχεία και με την ενίσχυση του επιτελικού ρόλου της Ειδικής Υπηρεσίας Κατεδαφίσεων. Πέραν αυτών το ΥΠΕΚΑ έχει νομοθετήσει ένα σύνολο διατάξεων που αποτρέπει την αυθαίρετη δόμηση: τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό, τους ελεγκτές δόμησης, την ηλεκτρονική ταυτότητα κτιρίου.

– Ο νόμος 4178/2013 δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο περιβαλλοντικό ισοζύγιο, εισάγοντας νέες ουσιαστικές διαδικασίες. Βάζει αντικειμενικά κριτήρια, καθορίζει τις δράσεις περιβαλλοντικής αποκατάστασης.

Τέλος, στην ανακοίνωσή του το ΥΠΕΚΑ αναφέρει ότι στον νέο νόμο για τα αυθαίρετα περιλαμβάνονται διατάξεις για όσους έχουν ενταχθεί στις ρυθμίσεις του νόμου 4014/2011 ή άλλων προγενέστερων νομοθετικών ρυθμίσεων. Οι πολίτες που έχουν κάνει χρήση των διατάξεων του νόμου 4014/2011, ο οποίος κρίθηκε αντισυνταγματικός, θα μπορούν να ενταχθούν στις διατάξεις του νέου νόμου με συμψηφισμό των προστίμων που έχουν καταβάλει.