Επιδόματα ανεργίας με εισοδηματικά κριτήρια, αλλά και διάρκειας πέραν των 12 μηνών. Κατάργηση όλων των οικογενειακών επιδομάτων και δημιουργία ενός ενιαίου επιδόματος που θα χορηγείται από τον ΟΓΑ. Επανεξέταση των αναπηρικών επιδομάτων και χορήγησή τους υπό εισοδηματικές προϋποθέσεις. Κατάργηση των στεγαστικών επιδομάτων και χορήγησή ενός επιδόματος, μόνο σε όσους το έχουν ανάγκη.
Οι προτάσεις αυτές προέρχονται από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης και περιλαμβάνονται σε έκθεση –μελέτη την οποία εκπόνησε ο ΟΟΣΑ, κατόπιν αίτησης του υπουργείου Εργασίας το 2011.
Η έκθεση που ολοκληρώθηκε στο τέλος του 2012, περιγράφει την πλήρη ανατροπή των υφιστάμενων επιδομάτων κοινωνικής πολιτικής και προτείνει την μεταρρύθμιση των προγραμμάτων κοινωνικής πρόνοιας για αδύναμες κατηγορίες του πληθυσμού Η έκθεση αφορά τα επιδόματα ανεργίας, τα οικογενειακά επιδόματα, την προστασία των μονογονεϊκών οικογενειών, όπως και τα στεγαστικά επιδόματα.
Το σύνολο της προνοιακής πολιτικής που αφορά τις περιπτώσεις αυτές, θα πρέπει να αναθεωρηθεί – κατά τον ΟΟΣΑ – και να «οικοδομηθεί» σε νέες βάσεις. Το υπουργείο Εργασίας ζήτησε την συνδρομή του ΟΟΣΑ προκειμένου να λάβει συμβουλές και συστάσεις για τη μεταρρύθμιση των κοινωνικών προγραμμάτων, «αλλά και μια θεμελιωμένη και αναλυτική οπτική της πατούσας κατάστασης», ενόψει της μεταρρύθμισης των κοινωνικών προγραμμάτων.
Αναλυτικά οι διαπιστώσεις και οι προτάσεις του Οργανισμού περιλαμβάνουν τα εξής:
1. Επιδόματα ανεργίας: Οι άνεργοι αποτελούν μια ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα. Τα επιδόματα ανεργίας κατά κανόνα εξαρτώνται από καταβολή προηγούμενων ασφαλιστικών εισφορών, είναι χαμηλά σε σύγκριση με το τι ισχύει διεθνώς και η απόληψή τους είναι περιορισμένη. Το ποσοστό ανεργίας έχει αυξηθεί ραγδαία σύμφωνα με τους ρυθμούς αρνητικής αύξησης του ΑΕΠ. Διαπιστώνεται αύξηση του ποσοστού μακροχρόνια άνεργων, το οποίο ανήλθε στο 45% το 2011 και ενδέχεται να
φτάσει ή να υπερβεί το 60%. Οι νέοι άνεργοι αποτελούν μια ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα, στην πλειονότητά τους δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για χορήγηση επιδομάτων, ενώ διαπιστώνεται ραγδαία αύξηση στην ανεργία των νέων από το 2008. Το ποσοστό στην κατηγορία των ανέργων έχει αυξηθεί, με τους μακροχρόνια άνεργους και τους νέους να αποτελούν τις πιο ευάλωτες ομάδες.
Πρόταση: Επέκταση των βοηθημάτων κατά της ανεργίας και της διάρκειάς τους με βάση εισοδηματικά κριτήρια. Ειδικότερα, επέκταση των επιδομάτων ανεργίας κατά 12 μήνες για τους ανέργους που πληρούν τα απαιτούμενα κριτήρια, και κάλυψη των εγγεγραμμένων στα μητρώα ανέργων που αρχικά δεν δικαιούνται επίδομα για το ίδιο διάστημα (δηλαδή για 12 μήνες), με βάση εισοδηματικά κριτήρια. Η επέκταση της διάρκειας των επιδομάτων ανεργίας για τους υπάρχοντες ανέργους που πληρούν τα απαιτούμενα κριτήρια θα εφαρμοστεί το 2014. Εξέταση για το ίδιο διάστημα της ανάπτυξης προγραμμάτων διασύνδεσης των παροχών με την υποχρέωση ή διαθεσιμότητα προς εργασία και ενεργητικές πολιτικές ενίσχυσης της απασχόλησης, μέσω των οποίων εγγεγραμμένοι άνεργοι που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για τη χορήγηση επιδόματος θα μπορούν να λάβουν κάποια ενίσχυση εφόσον συμμετέχουν σε κάποιου είδους προσωρινή απασχόληση στο δημόσιο τομέα ή σε κάποιο πρόγραμμα εθνικής εμβέλειας. Επιπλέον, προώθηση της δομημένης συμμετοχής σε προγράμματα κατάρτισης και εκπαίδευσης για άτομα που έχουν ανάγκη να αποκτήσουν νέες δεξιότητας
προκειμένου να προετοιμαστούν για να συμμετάσχουν σε μια αναδιαρθρωμένη οικονομία.
2. Οικογενειακά επιδόματα: Οι οικογένειες, και ιδιαίτερα οι μονογονεϊκές, χρειάζονται πιο αποτελεσματική προστασία. Τα οικογενειακά επιδόματα είναι πολυάριθμα αλλά η κατανομή τους δεν είναι αποτελεσματική. Το σύστημα παροχών που ισχύει μέχρι πρότινος ενίσχυε πρωτίστως τις πολύτεκνες οικογένειες. Τα οικογενειακά επιδόματα στόχευαν στην αύξηση των γεννήσεων και η στόχευσή τους ουσιαστικά επικεντρωνόταν σε νοικοκυριά με τρία ή περισσότερα παιδιά, τα οποία σχεδόν στην πλειονότητά τους λαμβάνουν επιδόματα, σε σύγκριση με το μόλις 10% ποσοστό των μονογονεϊκών οικογενειών. Επιπλέον, υπάρχει χαμηλή στήριξη των φτωχών οικογενειών σε σχέση με το τι ισχύει διεθνώς.
Πρόταση: Κατάργηση των υφιστάμενων οικογενειακών επιδομάτων και αντικατάστασή τους με ένα ενιαίο επίδομα που θα χορηγείται με βάση εισοδηματικά κριτήρια. Κατάργηση των υφιστάμενων οικογενειακών προγραμμάτων και αντικατάστασή τους με ένα νέο οικογενειακό πρόγραμμα με βάση εισοδηματικά κριτήρια. Δημιουργία ενός ενιαίου επιδόματος με βάση εισοδηματικά κριτήρια το οποίο θα χρηματοδοτείται από την γενική φορολογία, το ποσό του οποίου θα εξαρτάται
από τον αριθμό των παιδιών. Το επίδομα θα αντικαταστήσει τα ισχύοντα
επιδόματα για οικογένειες με πολλά παιδιά, το ανταποδοτικό επίδομα που χορηγεί ο ΟΑΕΔ, την οικονομική ενίσχυση οικογενειών χαμηλού εισοδήματος με ανήλικα παιδιά που χορηγεί το Υπουργείο Οικονομικών, καθώς και την εφάπαξ παροχή για γέννηση τρίτου παιδιού και άνω.
Μεταρρύθμιση της διακυβέρνησης του συστήματος οικογενειακών επιδομάτων. Ανάθεση της διαχείρισης του νέου προγράμματος στο Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας, το οποίο θα διανέμεται από τον ΟΓΑ. Συγκέντρωση των πληρωμών και της διαχείρισης των αιτήσεων αποκλειστικά σε έναν οργανισμό σε εθνικό επίπεδο.
Η μεταρρύθμιση των οικογενειακών επιδομάτων ξεκίνησε. Τα
υφιστάμενα πολυτεκνικά επιδόματα αντικαταστάθηκαν με ένα νέο επίδομα το οποίο χορηγείται με βάση το οικογενειακό εισόδημα. Το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας αναλαμβάνει σταδιακά την βασική ευθύνη για την διαχείριση του νέου συστήματος επιδομάτων.
3. Επιδόματα αναπηρίας: είναι περίπλοκα και αναποτελεσματικά. Υπάρχουν πολλές και αλληλεπικαλυπτόμενες κατηγορίες αναπηρίας, σχετικά ευρεία κάλυψη και δαπάνη στην κατηγορία αυτή. Τα επιδόματα ελέγχονται πλημμελώς, παρά το γεγονός ότι το νεοσυσταθέν Εθνικό μητρώο δικαιούχων κοινωνικών και προνοιακών επιδομάτων αποτελεί σημαντικό βήμα προς την επίλυση του προβλήματος αυτού. Ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας λαμβάνει αναπηρικές συντάξεις. Η ύπαρξη μεγάλου αριθμού ατόμων με
αναπηρία εκτός του εργατικού δυναμικού ενδέχεται να εγείρει σοβαρές
προκλήσεις, Η δαπάνη για τα επιδόματα αναπηρίας αυξάνεται σταθερά.
Πρόταση: Εξέταση αντικατάστασης των υπαρχόντων επιδομάτων αναπηρίας με ένα επίδομα που θα χορηγείται με βάση εισοδηματικά κριτήρια σύμφωνα με τους ισχύοντες νομικούς και πρακτικούς περιορισμούς και εξάρτηση των επιδομάτων αναπηρίας και των επιπέδων των συντάξεων κατά το δυνατόν από την ικανότητα προς εργασία προκειμένου να ενθαρρυνθεί η δραστηριότητα. Διασφάλιση ότι
υπάρχουν κίνητρα για τον περιορισμό της εισροής προς προγράμματα αναπηρίας: για τους εργαζόμενους (μέσω του επιπέδου των επιδομάτων και θέσπισης σε κάποιο βαθμό ως προϋπόθεση χορήγησής τους την υποβολή σε τακτικό ιατρικό έλεγχο), για τις εταιρείες (μέσω υπευθυνότητας για παροχή οικονομικής στήριξης
σε περίπτωση παρατεταμένης ασθένειας) και για τις δημόσιες αρχές.
4. Τα στεγαστικά επιδόματα στηρίζουν την κατασκευή και την ενοικίαση κατοικίας αλλά λίγα απευθύνονται στους άστεγους. Τα περισσότερα στεγαστικά επιδόματα στοχεύουν στην επιδότηση ενοικίου. Το διογκούμενο πρόβλημα των αστέγων δεν αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά. Σε σύγκριση με άλλες χώρες, τα στεγαστικά
επιδόματα καλύπτουν λιγότερες οικογένειες και σπάνια τις μονογονεϊκές
οικογένειες.
Πρόταση: Καθιέρωση στεγαστικού επιδόματος που θα χορηγείται με βάση εισοδηματικά κριτήρια. Ολοκλήρωση της διαδικασίας σταδιακής κατάργησης των επιδομάτων που χορηγούν ο ΟΕΚ και ο ΟΕΕ και αντικατάσταση όλων των υφιστάμενων στεγαστικών επιδομάτων με ένα νέο επίδομα που θα χορηγείται με βάση εισοδηματικά κριτήρια, ή μόνο σε νοικοκυριά κάτω από το καθορισμένο κατώτατο εισοδηματικό όριο με τουλάχιστον ένα παιδί. Ανάθεση της εποπτείας χορήγησης αυτού του επιδόματος στο Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας και της διαχείρισής του στον ΟΓΑ.
