Ιστορία αρ. 1. Ο άγνωστος σε μένα κύριος που συνέτρωγε σε φιλικό δείπνο καθήμενος δίπλα μου αποδείχθηκε πως διηύθυνε μιαν εταιρεία υποτιτλισμού. Χάρηκα χαράν μεγάλην: ευκαιρία να του τα ψάλω για τα ελεεινά ελληνικά στα οποία συχνά –με θλιβερό πρωταθλητή το κανάλι της Βουλής –αποδίδονται οι ξένοι διάλογοι κινηματογραφικών έργων, σίριαλ και ντοκυμαντέρ στην ελληνική τηλεόραση και στις κινηματογραφικές οθόνες. «Πώς είναι δυνατόν να αδιαφορείτε για το θέμα αυτό; Πώς επιτρέπετε σε άτομα χωρίς στοιχειώδη γνώση γλώσσας, σύνταξης και ορθογραφίας να εκπαιδεύουν τόσο στρεβλά εκατομμύρια ανθρώπων;» είπα φορτισμένη. Εκείνος, αφού με άκουσε προσεκτικά, απάντησε ευγενικά: «Μα, κυρία μου, εμείς προσλαμβάνουμε για τις μεταφράσεις και τους υποτιτλισμούς αποκλειστικά και μόνον αποφοίτους Τμημάτων Ξένων Φιλολογιών των ελληνικών ΑΕΙ. Επομένως, γνωρίζουν άριστα, πρώτα απ’ όλα, την ελληνική γλώσσα. Ετσι δεν είναι;»… Ως μέλος της ελληνικής ακαδημαϊκής κοινότητας, έσκυψα συντριμμένη το κεφάλι μου και δεν ξαναμίλησα.
Ιστορία αρ. 2. Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών απεφάσισε, προ δεκαετίας περίπου, να δώσει τη δυνατότητα στους φοιτητές του να επιλέξουν ελεύθερα έναν μικρόν αριθμό μαθημάτων από οποιοδήποτε άλλο Τμήμα, Σχολή και ΑΕΙ του Λεκανοπεδίου ώστε να ανοίξουν τους ορίζοντές τους σε νέα πεδία γνώσεων και προβληματισμών. Η πρωτοποριακή αυτή κίνηση κατέρρευσε παταγωδώς καθώς οι φοιτητές αξιοποίησαν την εν λόγω δυνατότητα μόνον και μόνον για να κατοχυρώσουν εύκολα και άκοπα υψηλούς βαθμούς σε κάποια από τα μαθήματά τους: ταχύτατα πληροφορήθηκαν από φοιτητές άλλων Τμημάτων, Σχολών και ΑΕΙ ποιοι πανεπιστημιακοί «δάσκαλοι» και σε ποια Σχολή βαθμολογούν τους φοιτητές με υψηλότατους βαθμούς, δεν απορρίπτουν κανέναν και στις εξετάσεις δεν ζητούν τίποτε ή σχεδόν τίποτε και επέλεξαν με αυτό το κριτήριο τα ελεύθερά τους μαθήματα.
Ιστορία αρ. 3. Ατομο αβυσσαλέας αμάθειας, ενδεδυμένο το σχήμα του μοναχού και ισχυριζόμενο ότι προέρχεται από σημαντικότατο μοναστήρι της εκτός Ελλάδος Ορθοδοξίας, είναι έτοιμο (δίχως να ανοίξει βιβλίο, αλλά επισκεπτόμενο τα γραφεία των διδασκόντων και εκλιπαρώντας προβιβάσιμο βαθμό «επειδή είναι μοναχός και έρχεται από μακριά») να «ολοκληρώσει» τις «σπουδές» του σε κεντρικό Πανεπιστήμιο της χώρας καθώς έχει ήδη «επιτύχει» στα 44 από τα 45 μαθήματα που απαιτούνται για την απόκτηση του πτυχίου.
Η Ανώτατη Παιδεία της χώρας πλήττεται εδώ και δεκαετίες από πολλά δεινά καθώς βία, ανομία, κακοδιοίκηση, «επαναστατικές» βαρβαρότητες και καταστροφές, παραδοσιακές καταλήψεις και διακοπές μαθημάτων για ό,τι βάλει ο νους σου, αέναες ευκαιρίες εξετάσεων και επανεξετάσεων κτλ. αποτελούν τον μόνιμο καμβά τής όλο και βαθύτερης διάλυσής της. Στο βιωμένο πια αυτό σκηνικό της αθλιότητας ένας αριθμός διδασκόντων αντιστέκεται σθεναρά προσφέροντας αδιαπραγμάτευτα υψηλής ποιότητας διδακτικό και επιστημονικό έργο εντός και εκτός Ελλάδος, εντός και εκτός Πανεπιστημίου. Ο,τι έχει διασωθεί από τη λαίλαπα που χρόνια τώρα κατατρώγει την Ανώτατη Παιδεία της χώρας οφείλεται στον κόπο, την εργατικότητα, την επιμονή, την αξιοπρέπεια, τη συνέπεια, την ανιδιοτέλεια, τη σοβαρότητα, την αφοσίωση και την αυταπάρνηση των αξιοθαύμαστων αυτών ανθρώπων. Που όμως λειτούργησαν και λειτουργούν σεμνά και αθόρυβα, ως μονάδες, χωρίς να βρουν τον τρόπο να ανατρέψουν το κακό, ώστε να δώσουν εκείνοι το στίγμα της αριστείας τους στα ελληνικά ΑΕΙ. Σε όλα τα θέματα, και σε εκείνο της απαιτητικότητας και του σεβασμού της βαρύτητας των μαθημάτων.
«Εκπτώσεις» στη μάθηση
Το πράγμα ξεκινάει από την ανατροπή των αξιών και των προτεραιοτήτων σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης που προηγούνται της Ανώτατης. Πριν από τριάντα –και πάνω –χρόνια το άλλοτε εντατικό, αυστηρό και απαιτητικό ελληνικό σύστημα Δημόσιας Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ανατράπηκε. Στη θέση του υιοθετήθηκε ένα σύστημα χαλαρό, σύμφωνα με το οποίο οι μαθητές βρίσκονται στις αίθουσες διδασκαλίας πολύ λιγότερες ώρες, αποστηθίζουν αντί να σκέπτονται και προάγονται -ανεξαρτήτως απόδοσης και φυσικής παρουσίας στο σχολείο –όλοι συλλήβδην και μάλιστα με υψηλούς βαθμούς. Μετά από αυτό, για να εισέλθουν στο Πανεπιστήμιο, εξετάζονται σε πεπερασμένο αριθμό ορισθέντων θεμάτων που έχουν αποστηθίσει και έτσι επιτυγχάνουν τελικά να εγγραφούν σε κάποιο από τα κατεσπαρμένα ανά τη χώρα εκατοντάδες Τμήματα ΑΕΙ σχεδόν όλοι –«κουτσοί, στραβοί στον Αγιο Παντελεήμονα».
Οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι των ελληνικών ΑΕΙ που από δεκαετίες έχουν κληθεί να δουλέψουν με το ανθρώπινο υλικό που προέρχεται από αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα δεν μοιάζει να έχουν ακόμη συνέλθει και κατατάξει το μέγεθος της αμάθειας που εξ αυτού αντιμετωπίζουν. Κάθε τόσο κάποιος θα αναρωτηθεί μήπως θα έπρεπε να αλλάξουν τα κριτήρια εισαγωγής στα Πανεπιστήμια ή μήπως –με δεδομένες τις διαμορφωμένες πια πραγματικότητες της Μέσης Εκπαίδευσης –τα ελληνικά Πανεπιστήμια θα έπρεπε να οργανώσουν ένα προκαταρκτικό επιπλέον έτος εκπαίδευσης ώστε να διδαχθούν οι νεοεισελθόντες φοιτητές κάποια έστω από τα βασικά που θα έπρεπε ήδη να γνωρίζουν και να αποκτήσουν έναν πρώτο δρόμο κριτικής σκέψης προτού προχωρήσουν για τα περαιτέρω.
Ωστόσο τίποτε από αυτά δεν έχει συμβεί. Με αποτέλεσμα μπροστά στο μέγεθος της αμάθειας (και στα δεκάδες γραπτά στα οποία αναξιοπρεπώς αναγράφεται το κλασικό «Είναι το τελευταίο μου μάθημα. Σας παρακαλώ, δείξτε επιείκεια» / στους ύποπτα πολλούς φοιτητές που δηλώνουν πως «πάσχουν από δυσλεξία» ώστε να τύχουν ειδικής μεταχείρισης / στις εκτεταμένες αντιγραφές / στα «Γραφεία Υποστήριξης» που παρασιτούν περί τα Πανεπιστήμια συγγράφοντας έναντι αμοιβής από σεμιναριακές εργασίες ως διατριβές) πολλοί πανεπιστημιακοί δάσκαλοι να κάνουν –περισσότερο ή λιγότερο –εκπτώσεις στο έργο της πιστοποίησης των γνώσεων των φοιτητών τους. Κάποιοι παραμένουν αταλάντευτα απαιτητικοί δίνοντας, έστω και μοναχικά, το στίγμα της σοβαρότητας στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Αλλοι υποφέρουν μεν για την έκπτωση των πραγμάτων αλλά, θεωρώντας την κατάσταση δεδομένη και αθεράπευτη, βάζουν νερό στο κρασί τους προβιβάζοντας –αξίζουν, δεν αξίζουν –τους περισσότερους. Τέλος, άλλοι ούτε υποφέρουν ούτε χολοσκάνε παρά προβιβάζουν –για να ξεμπερδεύουν –όλους ή σχεδόν όλους με το απλό σκεπτικό: «Εγώ θα διορθώσω την κατάσταση; Αμ δε!..».
Κατάτμηση των Προπτυχιακών Σπουδών
Πράγματι η απαιτητικότητα έχει σοβαρά τρωθεί από πολλού στα ελληνικά ΑΕΙ στα οποία έχει εν πολλοίς ξεχαστεί η γνωστή ακαδημαϊκή προτροπή «όποιος κι αν είναι ο γνωστικός σου τομέας, να βαθμολογείς σκεπτόμενος ότι δίνεις πτυχίο σε κυβερνήτη αεροσκάφους!». Σε κάποιες Σχολές και Τμήματα η απαιτητικότητα περισσότερο διασώζεται στους Μεταπτυχιακούς Κύκλους Σπουδών, όπου οι φοιτητές είναι ευάριθμοι και οι καθηγητές εργάζονται μαζί τους στενότερα και ουσιαστικότερα με εντυπωσιακά πολλές φορές αποτελέσματα. Στο προπτυχιακό επίπεδο, όμως, που είναι και το μαζικό, το πρόβλημα παραμένει τεράστιο. Πέραν αυτών, το να είσαι πρόθυμος για εύκολες παροχές έχει από δεκαετιών ονομασθεί στη χώρα μας «δημοκρατία», «πρόοδος» και «αριστερή πρωτοπορία». Με αυτή την «ιδεολογική» κάλυψη ο φυγόπονος έλληνας πανεπιστημιακός «δάσκαλος», αντί κατάπτυστο, θεωρεί τον εαυτό του ένα είδος επαναστάτη. Και έτσι μπορεί να κοιμάται –ηρωικά –ήσυχος.
Τέτοιας φύσεως προβλήματα είχαν γνωρίσει –κατά τη δεκαετία του ’70 κυρίως –και άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες, ιδιαίτερα εκείνες του Νότου, αλλά και η Γαλλία. Μπροστά στον κίνδυνο κατάρρευσης της αξιοπιστίας των σπουδών και του κύρους των πτυχίων τους πήραν κάποια στιγμή δραστικά μέτρα με εν πολλοίς θετικά αποτελέσματα. Στην κατάσταση που βρίσκεται η ελληνική Ανώτατη Εκπαίδευση ίσως χρειάζεται να επιστρατευθεί αντιστοίχως ένα πλέγμα μέτρων που να επιλύει ζητήματα σε πολλαπλά επίπεδα. Η κατάργηση ή αναμόρφωση των σημερινών Πανελληνίων Εξετάσεων που έχουν τόσο οικτρά επί της ουσίας αποτύχει μοιάζει αναπόφευκτη. Η πρόσθεση μιας προπαρασκευαστικής χρονιάς εντός των ΑΕΙ θα συνέβαλλε επίσης στη βελτίωση του σημερινού απαράδεκτα χαμηλού επιπέδου γνώσεων πολλών εκ των νεοεισερχομένων φοιτητών.
Εκείνο όμως που θα βοηθούσε περισσότερο θα ήταν –όπως συμβαίνει σε αρκετά πανεπιστήμια του εξωτερικού –η κατάτμηση των Προπτυχιακών Σπουδών σε δύο κύκλους, με αποφασιστικής σημασίας αυστηρές εξετάσεις στο τέλος του πρώτου ή του δεύτερου έτους σπουδών, που θα προσδιορίζουν αμετακλήτως το δικαίωμα περαιτέρω συνέχισης ή μη των σπουδών του φοιτητή. Ο οποίος κατά το τέλος των σπουδών του θα είναι σε θέση να πάρει το πτυχίο του αφού πρώτα επιτύχει σε έναν ύστατο κύκλο απαιτητικών και εφ’ όλης της ύλης εξετάσεων που θα πιστοποιούν την πληρότητα της κατάρτισής του και το επαρκές επίπεδο των γνώσεών του.
Η υιοθέτηση αυτών των κύκλων εξετάσεων που θα πραγματοποιούνται υπό την εποπτεία επιτροπών διδασκόντων του κάθε Πανεπιστημίου θα ανεβάσει αναπόφευκτα τον πήχη και θα διασφαλίσει αύξηση της υπευθυνότητας στην εργασία διδασκομένων και διδασκόντων. Ανάμεσα δε στ’ άλλα θα αναγκάσει τους τελευταίους να αποφασίσουν ανά γνωστικό πεδίο τι θεωρούν ότι πρέπει οπωσδήποτε ένας απόφοιτος του κλάδου τους να γνωρίζει και να αναπροσαρμόσουν αναλόγως τα Προγράμματα Σπουδών τους και την ποιότητα και την εντατικότητα της διδασκαλίας τους.
Και ίσως αυτό υποβοηθήσει στη λύση και των άλλων –ουκ ολίγων –προβλημάτων που περιμένουν τη σειρά τους.
Η κυρία Μαρία Ευθυμίου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
