19ο φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας: Το ταμπούρλο της μνήμης

Οι Νύχτες Πρεμιέρας ωστόσο δεν διατυμπανίζουν συνθήματα απλώς για να προκαλέσουν. Στηρίζουν τις απόψεις του με το μέσον που πρεσβεύουν, τον κινηματογράφο. Η μνήμη, σαν έννοια ίσως να ακούγεται κάπως αόριστη, αν όμως ψάξουμε το πρόγραμμα των διοργανωτών θα δούμε επακριβώς σε τι αναφέρεται. Αυτό που στην ουσία επιχειρεί το φεστιβάλ είναι ένα «διαλεκτικό –κινηματογραφικό trivia pursuit», ένα παιχνίδι που δίνει την ευκαιρία στον θεατή να ψάξει ανάμεσα στις γραμμές και να ανακαλύψει τι πρέπει να θυμόμαστε και γιατί.

Για παράδειγμα, με τι αν όχι με την σκοτεινό παρελθόν δεν σχετίζεται το οκτάωρο ντοκιμαντέρ του Χανς Γιούργκεν Σύμπερμπεργκ «Χίτλερ: Μια ταινία από την Γερμανία» (1977) που θα προβληθεί εφέτος; Ο κάποτε συνεργάτης του Μπέρτολντ Μπρεχτ «αναζητεί τα αίτια και προσπαθεί να φτάσει μέχρι τη ρίζα της «φαιάς πανούκλας» που ονομάστηκε ναζισμός» όπως είχε χαρακτηριστικά γράψει στην κριτική του Βήμα τον Φεβρουάριο του 1982 ο Βασίλης Ραφαηλίδης.

«Όσο οι μάζες συνεχίζουν να αναμένουν έναν Μεσσία μέσα στον τρόμο τους, δεν θα υπάρχει καμία ελπίδα να σωθούμε απ΄ τους επίδοξους Φύρερ, που θα εμφανιστούν οπωσδήποτε και στο μέλλον» συνεχίζει στην προφητική κριτική του για μια προφητική ταινία ο Ραφαηλίδης. «Ο Χίτλερ βρίσκεται ανάμεσά μας. Είναι «ένας δικός μας άνθρωπος». Σάρκα απ΄ τη σάπια σάρκα μας. Ο Χίτλερ είναι μια μορφή καρκίνου του πνεύματος και της ψυχής.»

Μια άλλη περίπτωση ταινίας που γρατζουνά τη μνήμη είναι το «Ταμπούρλο» (The tin drum) του Γερμανού σκηνοθέτη Φόλκερ Σλέντορφ, ενός από τους εφετινούς καλεσμένους του φεστιβάλ. Η ανάπτυξη ενός τρίχρονου παιδιού – θαύματος με εκπληκτικές ικανότητες (η διαπεραστική φωνή του σπάζει τζάμια), διακόπτεται απότομα με την επιβολή των ναζιστών στη Γερμανία. Ενα ταμπούρλο θα γίνει η απόλυτη εμμονή του, το «όπλο» για την έκρηξη οργής του.

Υπερβατική ταινία «ρεαλιστικής φαντασίας», πλούσια σε ιδέες και -παρά το δύσκολο θέμα της- σφιχτή μεταφορά του μυθιστορήματος του Γκίντερ Γκρας στον κινηματογράφο. Πλήθος ανατριχιαστικών, αξέχαστων σκηνών, προεκτάσεις αλληγορίας για την σήψη του τρίτου ράιχ στη Γερμανία, ένας Ντέιβιντ Μπένετ (το παιδί) για τον οποίο ότι και να πούμε είναι λίγο. Χρυσός Φοίνικας στο φεστιβάλ Κανών 1979 και Οσκαρ για την καλύτερη ξενόγλωσση ταινία του ίδιου έτους.

Στην σειρά προβολών επιλογής του κριτικού κινηματογράφου Γιάννη Μπακογιανόπουλου θα βρούμε μια ακόμη ταινία που σχετίζεται με την μνήμη και ανήκει στις καλύτερες του Μπερνάντο Μπερτολούτσι. Γυρισμένη στα τέλη της δεκαετίας του 1960, η «Στρατηγική της αράχνης» είναι ένας στοχασμός πάνω στην ρευστή υφή της αλήθειας μέσα από την ιστορία ενός νεαρού άντρα που επιστρέφει σε μια πόλη του ιταλικού Βορρά προκειμένου να διερευνήσει τις συνθήκες γύρω από τη δολοφονία του αντιφασίστα πατέρα του.

Δεν είναι όμως μόνον παλιές ταινίες που ανήκουν σε αυτό το άτυπο μα τόσο ενδιαφέρον «πρόγραμμα». Είναι και καινούργιες. Η κεντρική ηρωίδα της ταινίας «Οι νεκροί και οι ζωντανοί» της Μπάρμπαρα Αλμπερτ (συμπαραγωγή Αυστρίας ,Γερμανίας και Πολωνίας) «σκάβει» στο οικογενειακό παρελθόν της όταν μαθαίνει ότι ο παππούς της υπήρξε δεσμοφύλακας στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Αουσβιτς στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το ταξίδι της για την ανεύρεση της αλήθειας θα την φέρει αντιμέτωπη με την πραγματικότητα της πανούκλας του ναζισμού, από την οποία κάποια σημεία της Ευρώπης ταλαιπωρούνται ακόμα και σήμερα.