Λίγος ελεύθερος χρόνος + πρόσβαση στο Διαδίκτυο = μια νέα γενιά πολιτών – επιστημόνων DIY (Do It Yourself). Η εποχή που η επιστήμη αποτελούσε «προνόμιο» ολίγων και εκλεκτών και παρέμενε κλεισμένη μέσα στους τοίχους των επίσημων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και εργαστηρίων, έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Ενα συνεχώς διογκούμενο «κύμα» πολιτών έχει οδηγήσει στην «απο-ιδρυματοποίησή» της γεννώντας, σύμφωνα με πολλούς, μια νέα επιστημονική επανάσταση. Ανθρωποι της διπλανής πόρτας συμμετέχουν πλέον σε διεθνή ερευνητικά προγράμματα βοηθώντας στη μάχη ενάντια στον καρκίνο, στη διαστημική αναζήτηση, στην καταγραφή της παγκόσμιας βιοποικιλότητας. Αλλοι δημιουργούν τα δικά τους «εργαστήρια» παρέχοντας πολύτιμα στοιχεία μέσω της ενθουσιώδους, προσωπικής τους έρευνας στη γνώση μας για το γονιδίωμα, στην τεχνολογία και σε πλήθος άλλων πεδίων. Η επιστήμη που έχει ως σλόγκαν της το «Καν’το Μόνος Σου» έχει ήδη επιτύχει να μεταφέρει σε αξιοσημείωτο βαθμό την έρευνα από τα πανεπιστήμια στα μικρά εργαστήρια της κοινότητας – σε χώρους που σφύζουν κατά κύριο λόγο από τη ζέση των ανθρώπων να προσφέρουν στην επιστήμη. Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα ανά τον κόσμο υπάρχουν περί τα 1.100 HackLabs – ήτοι χώροι εργασίας κοινοτικοί όπου άτομα με κοινά επιστημονικά ενδιαφέροντα συναντώνται, συνεργάζονται, παράγουν επιστήμη και τελικώς, όπως όλα δείχνουν, προάγουν την επιστήμη. Εσείς πόσες επιστημονικές ανακαλύψεις κάνατε σήμερα;

Στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας υπήρχαν δύο λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι «έπαιζαν» με τον φυσικό κόσμο: για να επιβιώσουν (καθώς και να ζήσουν καλύτερα) ή για να ικανοποιήσουν την περιέργειά τους. Από την καλλιέργεια της γης και το χτίσιμο κατοικιών ως τη δημιουργία τηλεσκοπίων, αυτά τα εγχειρήματα φύτεψαν τον σπόρο της επιστήμης έτσι όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.

Στην πάροδο των αιώνων η επιστήμη «ιδρυματοποιήθηκε». Στην αρχή, ωστόσο, υπήρχε άπλετος χώρος για τους ερασιτέχνες, τους οπαδούς του Δαρβίνου ή του Αϊνστάιν. Τελικώς όμως ετέθησαν αυστηρά «σύνορα»: εντός τους τοποθετήθηκαν οι επαγγελματίες επιστήμονες, ενώ εκτός οι… ποιοι ακριβώς; Οι ερασιτέχνες. Και με την πάροδο του χρόνου όλοι αυτοί οι ενθουσιώδεις τύποι που αναζητούν σαλαμάνδρες στις λάσπες, που σκαλίζουν την άμμο για να βρουν απολιθώματα ή αναμειγνύουν μαντζούνια στην αποθήκη του κήπου τους θεωρήθηκαν μοναχικοί εκκεντρικοί.
Από το πανεπιστήμιο στο Διαδίκτυο


Τώρα όμως μια επανάσταση βρίσκεται σε εξέλιξη. Αυτό που χρειάζεται ο οποιοσδήποτε είναι λίγος ελεύθερος χρόνος και το Διαδίκτυο. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε τεράστιο όγκο επιστημονικής πληροφορίας χάρη στο Ιnternet, στη δωρεάν διάθεση επιστημονικών άρθρων από επιστημονικές επιθεωρήσεις αλλά και σε παρόχους που ανεβάζουν τα επιστημονικά άρθρα πριν από την επίσημη δημοσίευσή τους, έχοντας περάσει ή και όχι από την απαραίτητη αξιολόγηση.
Αν κάποιος συνδυάσει τη δύναμη του Ιnternet με τη δύναμη του κοινού, θα έχει μια εικόνα όλων των «ειδών» ανθρώπων σε όλα τα «είδη» χώρων να κυνηγούν την επιστήμη όπως ποτέ πριν. Και αυτό το «προϊόν» βγαίνει σε πολλές γεύσεις: πολίτες- επιστήμονες, επιστήμονες «DIY» (κοινώς «Κάν’ το μόνος σου») αλλά και χάκερ. Ολοι αυτοί είναι συνεπαρμένοι από την επιστήμη και κανένας δεν μπορεί να τους αρνηθεί μια θέση στο «συμπόσιο της διανόησης».
Galaxy Zoo


Ενα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της επιστήμης των πολιτών είναι το Galaxy Zoo. Δημιουργήθηκε από αστρονόμους το 2007 με στόχο το κοινό να βοηθήσει στην επιλογή και στην κατηγοριοποίηση περισσότερων από ένα εκατομμύριο αστρονομικών εικόνων online. Πριν από λίγα χρόνια μάλιστα μια ολλανδή δασκάλα που λάμβανε μέρος στο πρόγραμμα ανακάλυψε έναν νέο τύπο κβάζαρ, το Hanny’s Voorwerp. Εγινε έτσι μία από τους λίγους πολίτες «επιστήμονες» της οποίας το όνομα μπήκε μαζί με εκείνα επαγγελματιών επιστημόνων σε ένα επιστημονικό άρθρο όπου παρουσιαζόταν η ανακάλυψη.
Καρκίνος και βιοποικιλότητα


Ακολουθώντας ένα παρόμοιο μοντέλο, πέρυσι τον Οκτώβριο, το Cancer Research UK κάλεσε το κοινό να συμμετάσχει στη μάχη ενάντια στον καρκίνο στον δικτυακό τόπο CellSlider. Επειτα από μια σύντομη εκπαίδευση οι συμμετέχοντες ανιχνεύουν και καταγράφουν τον αριθμό και τον τύπο των καρκινικών κυττάρων που βλέπουν σε διαφορετικές εικόνες. Εχουν ήδη κατηγοριοποιήσει εκατομμύρια εικόνες από ασθενείς με καρκίνο του μαστού. Κάθε εικόνα περνά από το «κόσκινο» πολλών ματιών προκειμένου να διασφαλιστεί η ακρίβεια των αποτελεσμάτων.
Εκτός από το να συλλέγονται και να ξεδιαλέγονται ανεπεξέργαστα στοιχεία τα οποία μετατρέπονται σε χρήσιμες πληροφορίες, η μαζική συμμετοχή των πολιτών μπορεί επίσης να βοηθήσει στη συλλογή άκρως πολύτιμων δεδομένων από δύσκολα προσβάσιμα μέρη. Είναι εκπληκτικό ότι υπάρχουν εκατοντάδες ιστότοποι που προσφέρουν την ευκαιρία καταγραφής της βιοποικιλότητας –από το Big Garden Birdwatch το οποίο «τρέχει» η Βασιλική Εταιρεία της Βρετανίας για την Προστασία των Πτηνών ως δικτυακούς τόπους που αφορούν την καταγραφή των τίγρεων στην Ινδία.
Μάλιστα τα προγράμματα αυτά γίνονται ολοένα πιο εξελιγμένα. Το πρόγραμμα iBats της Ζωολογικής Εταιρείας του Λονδίνου, για παράδειγμα, διαθέτει πλέον μια εφαρμογή η οποία «συλλαμβάνει» τους ήχους των νυχτερίδων με χρήση του μικροφώνου ενός «έξυπνου» κινητού, προχωρεί σε σήμανση της κάθε νυχτερίδας με βάση την τοποθεσία στην οποία κατεγράφη ο ήχος και παρέχει την επιστημονική ονομασία του εκάστοτε είδους. Υπάρχουν επίσης άλλα προγράμματα τα οποία επιτρέπουν στους ιθαγενείς, όπως οι φυλές Πυγμαίων που ζουν στη Δημοκρατία του Κονγκό, να χαρτογραφούν την τοπική βιοποικιλότητα.
Ψυχολογία και υγεία


Ορισμένες φορές πάλι οι ίδιοι οι συμμετέχοντες είναι συγχρόνως και τα πειραματόζωα. Για παράδειγμα, ένα πρόγραμμα του Εργαστηρίου BMW Guggenheim, το οποίο διευθύνει ο γνωστικός ψυχολόγος Κόλιν Ελαρντ, έχει ως στόχο να συλλέξει δεδομένα από ανθρώπους που περιδιαβάζουν μεγάλες πόλεις του κόσμου –πρώτος τέτοιος σταθμός είναι η Νέα Υόρκη. Απώτερος σκοπός είναι να εντοπιστούν οι συναισθηματικές αποκρίσεις σε διαφορετικά ερεθίσματα.
Το να κάνουμε το κοινό να εμπλακεί σε τέτοια προγράμματα σε μαζική κλίμακα μπορεί πραγματικά να αλλάξει την κατανόησή μας σε ό,τι αφορά τον ίδιο μας τον εαυτό, αναφέρει ο Στιβ Σουίθενμπι από το Εργαστήριο OpenScience του Ανοιχτού Πανεπιστημίου στη Βρετανία. Με δεδομένο ότι σήμερα οι περισσότεροι εθελοντές στα ψυχολογικά τεστ είναι φοιτητές, ο ειδικός ανησυχεί ότι η «εικόνα» που έχουμε για τον εγκέφαλο βασίζεται μόνο σε ένα μικροσκοπικό κομμάτι του πληθυσμού. Αν λοιπόν αναπτυχθούν τα ψυχολογικά τεστ online, στις μελέτες θα περιλαμβάνονται χιλιάδες άτομα –ένα πολύ πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού.
Αυτό είναι το σκεπτικό πίσω από το Great Brain Experiment, μια εφαρμογή για «έξυπνα» κινητά την οποία λάνσαρε τον περασμένο Μάρτιο το Κέντρο Νευροαπεικόνισης του Wellcome Trust στο Λονδίνο. Η εφαρμογή κάνει την έρευνα… παιχνίδι. «Αληθινοί» επιστήμονες ανακαλύπτουν πολλά νέα στοιχεία σχετικά με τη μνήμη, την προσοχή, τον παρορμητισμό και τη λήψη αποφάσεων ενόσω εθελοντές περνούν καλά παίζοντας παιχνίδια. Δεν προκαλεί προφανώς έκπληξη το γεγονός ότι η συγκεκριμένη εφαρμογή έχει περισσότερους από 32.450 χρήστες.
Υπάρχουν και οι ατομικές προσπάθειες καθώς π.χ. ασθενείς σημειώνουν λεπτομέρειες σχετικά με την υγεία τους τις οποίες στη συνέχεια μοιράζονται με κάθε λεπτομέρεια μέσω Διαδικτύου. Τέτοιου είδους προσπάθειες μπορούν να φωτίσουν αθέατες τάσεις. Για παράδειγμα, ο δικτυακός τόπος CureTogether έδειξε ότι μια υποομάδα ασθενών με ημικρανίες είχε τριπλάσιες πιθανότητες να παρουσιάσει παρενέργειες όταν λάμβανε το φάρμακο σουματριπτάνη κατά των ημικρανιών.
Η επιστήμη των… πολιτών όμως δεν περιορίζεται στη συλλογή στοιχείων ή στο διαδικτυακό παιχνίδι. Αυτού του είδους η δημόσια συμμετοχή στα επιστημονικά δρώμενα υπογραμμίζει το πόσο πολύ μπορεί να ωφεληθεί η επιστήμη μέσα από την αναγνώριση της αξίας των εφευρετικών ανθρώπων που πραγματικά νοιάζονται για αυτήν.
Επιστήμονες DIY



Δύο βιολόγοι DIY (Do It Yourself) εργάζονται σκληρά σε ένα hackerspace του Λονδίνου

Οταν κάποιος συνδυάσει τη νοοτροπία του καινοτόμου και οργανωτικού χάκερ με την επιστημονική έρευνα, εμφανίζεται ένα νέο «είδος»: ο επιστήμονας DIY (Do It Yourself, Κάν’ το μόνος σου). Πρόκειται για άτομα που «κάνουν» επιστήμη για τον εαυτό τους και με τους δικούς τους όρους –σε ένα τοπικό εργαστήριο της κοινότητας, σε ένα FabLab (εργαστήριο ψηφιακών τεχνολογιών κατασκευής, με λίγα λόγια ένα εργαστήρι μικρού μεγέθους ανοιχτό σε όλους, που επιτρέπει την προσωπική ψηφιακή δημιουργία), σε ένα γκαράζ ή ακόμη και στο λεωφορείο. Και παρ’ ότι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ των επιστημόνων DIY και των επιστημόνων-πολιτών δεν είναι ξεκάθαρη, σε κάθε περίπτωση το αποτέλεσμα είναι… επιστήμη που εφαρμόζεται έξω από τους τοίχους των πανεπιστημίων και των «παραδοσιακών» εργαστηρίων.

Τι είναι τα HackLabs


Πολλή από την επιστημονική δουλειά DIY λαμβάνει χώρα στα HackLabs (ή hackerspaces, χώροι εργασίας κοινοτικοί, όπου άτομα με κοινά ενδιαφέροντα, συνήθως στους υπολογιστές, στην τεχνολογία, στην ψηφιακή τέχνη, στην ηλεκτρονική τέχνη κτλ., συναντώνται, συζητούν και συνεργάζονται) ή στα FabLabs. Τα hackerspaces πρωτοεμφανίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και είχαν κυρίως τη βάση τους στη Γερμανία. Το πρώτο ευρέως γνωστό τέτοιο «εργαστήρι» ήταν το C-base στο Βερολίνο. Ωστόσο το κίνημα αυτό δεν απογειώθηκε παρά το 2007, οπότε και εξαπλώθηκε στις ΗΠΑ. Τώρα υπάρχουν περισσότερα από 1.100 hackerspaces και μάλιστα το μοντέλο έχει διαφοροποιηθεί καθώς άνθρωποι από τη Βαγδάτη ως το Μπέρμιγχαμ συγκεντρώνονται προκειμένου να κατασκευάσουν το οτιδήποτε –από επιστημονικά όργανα για την αλληλούχηση του γονιδιώματος ως δορυφόρους και εξαρτήματα τρισδιάστατων εκτυπωτών.

Ενα από τα εργαστήρια πολιτών, το Vancouver Bio hackers, στο οποίο τα μέλη συναντώνται για να συζητήσουν κυρίως μεθόδους όπως η ηλεκτροεγκεφαλογραφία ή οι διεπαφές υπολογιστών – εγκεφάλου. Κανένας δεν ξέρει πόσες ανακαλύψεις μπορούν να «ξεπηδήσουν» από τέτοιους χώρους

Ισως η μεγαλύτερη ομάδα επιστημόνων DIY είναι οι «βιοχάκερ» (biochackers) –καθημερινοί άνθρωποι που καταπιάνονται με τους «δομικούς λίθους» της ζωής. Το συγκεκριμένο πεδίο ονομάζεται DIYBio και η κύρια δραστηριότητά του αφορά το γονιδίωμα και την αλληλούχησή του. Το 2008 κάποιοι έφηβοι στη Νέα Υόρκη έγιναν γνωστοί όταν χρησιμοποίησαν την τεχνολογία του DNA bardcoding –πρόκειται για μια μέθοδο που χρησιμοποιείται για την ταυτοποίηση των ειδών με βάση το γονιδίωμά τους –και αποκάλυψαν ότι οι αυτόματοι πωλητές σούσι της περιοχής αντικαθιστούσαν τα ακριβά ψάρια του μενού τους με φθηνά.

Τέτοιες τεχνικές χρησιμοποιούνται στα hackerspaces ολόκληρου του πλανήτη. Για παράδειγμα, μετά το πρόσφατο διατροφικό σκάνδαλο με το κρέας αλόγου, το HackLab «La Paillasse» στο Παρίσι διοργάνωσε ένα εργαστήρι στο οποίο ο ιδρυτής του Τομά Λαντρέν δίδαξε στο κοινό πώς να ελέγχει την προέλευση του κρέατος.
Οι βιοχάκερ κάνουν πολύ περισσότερα όμως από το να ελέγχουν απλώς τα κακώς κείμενα. Διεξάγουν έρευνα και δημιουργούν –ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ότι εισάγουν βιοφωσφορίζοντα γονίδια σε βακτήρια ώστε να τα κάνουν να λάμπουν στο σκοτάδι. Αλλοι πάλι πηγαίνουν ένα βήμα πιο μακριά με ένα πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από το κοινό και έχει ως στόχο να δημιουργήσει «λαμπυρίζοντα» φυτά.
Γενετική μηχανική στο σπίτι;


Μάλιστα το τελευταίο αυτό σχέδιο προκάλεσε αντιπαραθέσεις, ανοίγοντας και πάλι τον ασκό του Αιόλου σχετικά με τη γενετική τροποποίηση. Η ιδέα «γεννήθηκε» στο εργαστήριο BioCurious στην Καλιφόρνια, ωστόσο το συγκεκριμένο hackerspace αποστασιοποιήθηκε μετά το πρόγραμμα καθώς εκείνοι που το «έτρεχαν» δεσμεύτηκαν να μοιράσουν τους σπόρους των… λαμπερών φυτών στους χρηματοδότες τους (δηλαδή, το κοινό).
Αυτού του είδους η αντιπαράθεση είναι πάντως σπάνια, επειδή εν μέρει τα εργαστήρια DIYBio θέλουν να συμπεριφέρονται υπεύθυνα και να αποφεύγουν την «κακή» δημοσιότητα ώστε να μπορούν να δημιουργούν ελεύθερα. Κανονισμοί περιορίζουν το πόσο ο έξω κόσμος εκτίθεται στη γενετική τροποποίηση που λαμβάνει χώρα εντός αυτών των εργαστηρίων, ωστόσο, όπως το θέτει ο Ρέιμοντ Μακ Κόλι από το BioCurious, «το πεδίο είναι σε μεγάλο βαθμό ελεύθερο από κανονισμούς επειδή οι ερευνητές των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων αλλά και των εταιρειών έχουν υπάρξει πολύ καλοί στον αυτοπεριορισμό. Ως βιοχάκερ θέλουμε να κρατήσουμε αυτή τη συμπεριφορά».
Πόση όμως πραγματική καινοτομία αναδύεται από την επιστήμη τέτοιων εργαστηρίων; Εκτός από το ότι υπάρχει πρόσφορο έδαφος για τη συνθετική βιολογία, στα συγκεκριμένα εργαστήρια γίνονται και πολλές βελτιώσεις σε υπάρχουσες τεχνολογίες. Πάρτε για παράδειγμα τη συσκευή OpenPCR (Polymerase Chain Reaction, αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης) του Τίτο Τζανκόφσκι. Τέτοιου είδους μηχανήματα χρησιμοποιούνται για να πολλαπλασιάσουν με ακρίβεια μικρά τμήματα του DNA. Με κόστος μικρότερο των 600 δολαρίων (περίπου 467 ευρώ), το μηχάνημα OpenPCR είναι πολύ φθηνό και ανοίγει τον δρόμο για τη… γενωμική κατ’ οίκον. Εχει επίσης αποδειχθεί πολύ δημοφιλές σε πανεπιστήμια που στερούνται πόρων.
Η κατάκτηση του Διαστήματος


Γίνονται επίσης κινήσεις για να κατακτηθεί και το τελευταίο σύνορο: το Διάστημα. Πέρυσι ο πρώτος «σπιτικός» δορυφόρος στάλθηκε στο Διάστημα από τον νοτιοκορεάτη καλλιτέχνη Σονγκ Χο Τζουν. Εφέτος ξεκίνησε το διεθνές πρόγραμμα SpaceGAMBIT που διεξάγεται από το hackerspace Maui Makers στη Χαβάη. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος καλούνται τα hackerspaces να «οδηγήσουν την ανθρωπότητα προς έναν «διαστημικό» πολιτισμό».
Αυτό είναι ένα φιλόδοξο σχέδιο απλών ανθρώπων που βρίσκονται έξω από τη διαστημική βιομηχανία. Και αποτελεί παράδειγμα της πολύπλοκης σχέσης που αναπτύσσεται ανάμεσα σε αυτήν την ταχέως αναπτυσσόμενη κουλτούρα και στα μεγαλύτερα ιδρύματα. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που προχωρεί παράλληλα με το εμπορικό πρόγραμμα της αποίκισης του Αρη, το αποκαλούμενο πρόγραμμα Mars One. Είναι βέβαια μάλλον τουλάχιστον αντιφατικό το γεγονός ότι το SpaceGAMBIT έχει λάβει «ένεση» χρηματοδότησης από την αμερικανική κυβέρνηση.
Καθώς όμως η κουλτούρα των hackerspaces δείχνει να επιτυγχάνει, η θεμελιώδης αρχή αυτού του είδους των εργαστηρίων που βασίζονται στην αντίθεσή τους στο «σύστημα» υποσκάπτεται. Αυτό υποστηρίζει ο Μιτς Αλτμαν, ιδρυτής ενός από τα πρώτα αμερικανικά hackerspaces, του Noisebridge στο Σαν Φρανσίσκο. «Χρειαζόμαστε βέβαια χρήματα για να κάνουμε δράσεις, αλλά αν δεχόμαστε χρήματα από έναν οργανισμό, πώς θα μπορούμε στη συνέχεια να του εναντιωθούμε;» διερωτάται ο Αλτμαν και προσθέτει: «Η κοινότητα των χάκερ γιγαντώνεται και γίνεται τόσο της «μόδας» ώστε τα άτομα που πληρώνονται για να βρίσκουν τις νέες τεχνολογίες και τις νέες τάσεις θα προσπαθήσουν να τη χρησιμοποιήσουν για τον αμερικανικό στρατό».
Η καινοτομία χρειάζεται τους ερασιτέχνες!


Ωστόσο αυτή η ολοένα πιο στενή σχέση μεταξύ της νέας επιστήμης και των επιστημονικών ιδρυμάτων δεν έχει όφελος μόνο προς μία κατεύθυνση. Σύμφωνα με τον Ντέιλ Ντόχερτι, εκδότη του περιοδικού «Make», υπάρχει δυνατότητα γόνιμης ανταλλαγής. «Πιστεύω ότι αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει έχει τη δυναμική να αλλάξει τα ίδια τα ακαδημαϊκά ιδρύματα».
Αν ο Ντόχερτι έχει δίκιο, τότε οι επιπτώσεις για την επιστήμη θα είναι τεράστιες. «Επανεγχέοντας» τον ενθουσιασμό για δημιουργία, η ζυγαριά μπορεί και πάλι να κλίνει προς τον πειραματισμό και όχι τη θεωρία. Αυτό, όπως λέει, μπορεί να γεννήσει ένα νέο είδος καινοτομίας και ενθουσιασμού που θα δώσουν ώθηση τόσο στην επιστήμη όσο και στην παγκόσμια οικονομία.
Τα επιστημονικά ιδρύματα φαίνεται ότι αρχίζουν να βλέπουν την αξία του να εμπλέξουν το κοινό στην έρευνα με νέους τρόπους και το Εργαστήριο OpenScience είναι πρωτοπόρο σε αυτό. «Η επιστήμη των πολιτών έχει παρουσιαστεί ως κάτι ιδιαίτερο και διαφορετικό, αλλά αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να συνδυάσουμε την επιστήμη των πολιτών με τη «βαριά» επιστήμη ώστε άτομα διαφορετικών επιπέδων επιστημονικής γνώσης να ριχθούν στο μεγάλο εγχείρημα του μέλλοντος» σημειώνει ο Σουίθενμπι.
Το να δώσει κάποιος νέα προοπτική σε μια έννοια για την κοινωνία τόσο θεμελιώδη όσο η επιστήμη θεωρείται επί μακρόν ένας τρόπος προαγωγής της δημιουργικότητας και της καινοτομίας.
Την ίδια στιγμή όμως αυτή η νέα επιστήμη αποτελεί σύμπτωμα μιας σημαντικής πολιτισμικής αλλαγής. Οχι μόνο το κάθε άτομο είναι πιο καλά καταρτισμένο σχετικά με την επιστήμη και ασχολείται με αυτήν αλλά και τα επιστημονικά ιδρύματα κάνουν άνοιγμα προς ένα πιο προοδευτικό μοντέλο λειτουργίας –ένα μοντέλο που αναγνωρίζει τη δύναμη και την αξία των «ερασιτεχνών» επιστημόνων και τους βάζει στο παιχνίδι. Το πού θα πάνε τα πράγματα από εδώ και πέρα βρίσκεται στο χέρι μας.

ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ
Genspace: το πρώτο κοινοτικό βιοεργαστήριο παγκοσμίως

Η Ελεν Γιόργκενσεν, εκ των συνιδρυτών του Genspace, του πρώτου εργαστηρίου βιοτεχνολογίας της κοινότητας, που βρίσκεται στη Νέα Υόρκη

Το όνομά μου είναι Ελεν Γιόργκενσεν. Υστερα από πολλά χρόνια εργασίας ως μοριακή βιολόγος στη βιομηχανία της βιοτεχνολογίας, ανακάλυψα ότι ήθελα να κάνω κάτι διαφορετικό. Είμαι παθιασμένη με την επιστημονική γνώση και εκπαίδευση και έτσι το 2009 έγινα μια από τους ιδρυτές του Genspace, του πρώτου εργαστηρίου βιοτεχνολογίας της κοινότητας.

Πρόκειται για ένα ανοιχτό εργαστήριο με βάση το Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ο καθένας μπορεί να έχει πρόσβαση στην τεχνολογία DNA και να λάβει μέρος στη βιοτεχνολογία DIY (εν συντομία ονομάζεται DIYBio). Στηριζόμαστε οικονομικά μέσω των μαθημάτων που κάνουμε και των χρημάτων που δίνουν τα μέλη μας.
Αρχικά συναντήσαμε αντιδράσεις –τα ΜΜΕ έκαναν λόγο για εργαστήριο Φρανκενστάιν. Ωστόσο, όταν το κοινό είδε τι ακριβώς κάνουμε, καθώς και ότι μπορούμε να γεμίσουμε κενά –όπως είναι η έλλειψη χώρου για τις νεοφυείς επιχειρήσεις (start-ups) αλλά και η ανεπάρκεια των εργαστηρίων να παίρνουν εκπαιδευομένους -, συνειδητοποίησε την αξία μας για την κοινότητα.
Είναι δύσκολο για κάποιον να φοβάται τη γενετική μηχανική όταν την έχει κάνει πράξη με την έφηβη κόρη του στα μαθήματά μας. Εχουμε επίσης καλή συνεργασία με το τοπικό Τμήμα του FBI και το Τμήμα Ασφαλείας της αμερικανικής κυβέρνησης (Department of Homeland Security, DHS). Οι κρατικές αυτές υπηρεσίες κατανοούν πλέον ότι το εκπαιδευμένο κοινό μπορεί να εντοπίζει καλύτερα βιολογικές απειλές.
Τα άτομα που έρχονται στο Genspace είναι διαφορετικά μεταξύ τους, από επιστήμονες ως καλλιτέχνες –ορισμένα από τα μέλη μας κάνουν πολύ ενδιαφέροντα και δημιουργικά πράγματα, από το να χρησιμοποιούν μικροοργανισμούς για την απομάκρυνση των ρυπαντών ως το να ασχολούνται με τη συνθετική βιολογία. Κανένας δεν μπορεί να προβλέψει πότε και πού θα γίνει μια σημαντική επιστημονική ανακάλυψη ή καινοτομία, και πιστεύουμε ότι αυτό το «μείγμα» ανθρώπων με διαφορετικές γνώσεις είναι η καλύτερη «συνταγή» για να βγει κάτι καινούργιο.
Το δικό μου αντικείμενο αυτή τη στιγμή είναι το να καταγράψω φυτά της Αλάσκας προκειμένου να δημιουργήσω έναν κατάλογο των διαφορετικών ειδών αυτού του «εύθραυστου» περιβάλλοντος. Μου δίνει μεγάλη δύναμη το να εργάζομαι σε έναν χώρο στον οποίο δεν χρειάζεται να δικαιολογώ τη δουλειά μου σε έναν χρηματοδότη –ο μόνος περιορισμός είναι ότι η έρευνα πρέπει να γίνεται με βάση τις συμβατικές οδηγίες βιοασφάλειας.
Η επιστήμη γίνεται και πάλι ευχάριστη όταν είσαι ελεύθερος να δημιουργήσεις. Ποιος ξέρει ποιες καινούργιες εφευρέσεις θα βγουν από τα εργαστήρια της κοινότητας καθώς αυτά εξαπλώνονται σε ολόκληρο τον κόσμο;

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ