Η Ελληνική Βιομηχανία Οχημάτων (ΕΛΒΟ) έζησε στα 41 χρόνια της ιστορίας της στιγμές μεγαλείου, δόξας, μεγάλης κερδοφορίας και επιτευγμάτων στρατιωτικής τεχνολογίας, με εξαίρετους μηχανικούς και υπαλλήλους, και συνέβαλε στην οικονομική ανάπτυξη και στην επιχειρηματικότητα.Αλλά όσοι γνωρίζουν τα εσωτερικά της λένε ότι η ιστορία της μοιάζει και με αφήγημα επιστημονικής φαντασίας, μέσα από το οποίο αναδύεται κάτι σάπιο στο πολιτικό-συνδικαλιστικό κίνημα, οι πελατειακές σχέσεις, η σπατάλη, η ανικανότητα και (κυρίως) η διασπάθιση δημοσίου χρήματος.Οταν το 1972, μεσούσης της δικτατορίας, ιδρύθηκε η Στάγιερ Ελλάς ΑΒΕ, ως θυγατρική της αυστριακής Steyer για να κατασκευάζει στην αρχή… ποδήλατα, εν συνεχεία τρακτέρ, φορτηγά, άρματα μάχης, πυροσβεστικά, λεωφορεία και απορριμματοφόρα της εταιρείας στην Ελλάδα, πολλοί ήταν αυτοί που πίστεψαν ότι η χώρα μας θα αποκτούσε επιτέλους μια σοβαρή αμυντική βιομηχανία με προοπτικές εξαγωγών σε τρίτες χώρες. Οι Αυστριακοί είχαν την καλή διάθεση να βοηθήσουν προσφέροντας «know how» (βεβαίως με το αζημίωτο), αλλά και με μηχανήματα προηγμένης τεχνολογίας, και αυτός ήταν ο λόγος που για πολλά χρόνια της λειτουργίας της η εταιρεία ήταν κερδοφόρα.
Η Στάγιερ Ελλάς ΑΒΕ, το 1987 μετονομάστηκε «Ελληνική Βιομηχανία Οχημάτων» με πλήρη έλεγχο της εταιρείας από το Ελληνικό Δημόσιο. Τον Αύγουστο του 2000, ύστερα από διεθνή διαγωνισμό, το 43% των μετοχών της εταιρείας καθώς και το μάνατζμεντ πέρασαν στην κοινοπραξία των εταιρειών Μυτιληναίος ΑΕ – Ομιλος Επιχειρήσεων και ΜΕΤΚΑ ΑΕ. Οταν ο Ομιλος Μυτιληναίος αγόρασε το 43%, το 6% το κατείχε ο Ομιλος Λαϊνόπουλος και το 51% το Ελληνικό Δημόσιο. Τότε η ΕΛΒΟ είχε πολλές παραγγελίες (κυρίως από τις ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις) και έμπαινε μάλιστα και στον τομέα των πολιτικών οχημάτων, όπως τα τρόλεϊ, τα πυροσβεστικά οχήματα, λεωφορεία και απορριμματοφόρα. Επιπλέον είχαν υποσχεθεί στον όμιλο και άλλες «δουλειές», όπως το γνωστό ΤΟΜΑ «Κένταυρος» και άλλες προμήθειες των Ενόπλων Δυνάμεων. Η ΕΛΒΟ εισήλθε σε περιόδους κερδοφορίας με αποκορύφωμα το 2001 ως το 2005.
Η πτώση
Και αμέσως μετά η εταιρεία άρχισε ξαφνικά να συσσωρεύει χρέη. Ορισμένοι είπαν τότε ότι η Πολιτεία είχε αθετήσει τις υποσχέσεις της για νέες παραγγελίες. Αλλοι είπαν ότι έπεσαν οι δουλειές και, τέλος, ορισμένοι είχαν εκφράσει την άποψη ότι μπορούσαν οι Ενοπλες Δυνάμεις να προμηθευθούν αυτά που χρειάζονταν φθηνότερα από το εξωτερικό. Η περίφημη ΕΠΑ, δηλαδή η Ελληνική Προστιθέμενη Αξία, στην κατασκευή ή στη συμπαραγωγή οπλικών συστημάτων που τόσο πολύ τη διαφήμιζαν οι κυβερνήσεις ΠαΣοΚ και ΝΔ, εξανεμιζόταν. Ο επιχειρηματίας αποφάσισε ξαφνικά να αποσύρει τα δικά του μέλη από το Διοικητικό Συμβούλιο και να παραχωρήσει τις μετοχές του στο κράτος. Ηταν η εποχή που ακυρώθηκε η παραγγελία για τα BMP-3 και τα 400 ρωσικά ΤΟΜΑ, τα οποία διεκδικούσε τότε και η Intracom.
«Εκλογικό σώμα»
Το Δημόσιο έκανε αμέσως αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και απέκτησε έτσι το 76%, ενώ άρχισε πρόγραμμα απολύσεων και εθελουσίας εξόδου και μειώσεις μισθών, με αποτέλεσμα ο αριθμός των εργαζομένων να μειωθεί σε 450! Τα μεγάλα συμβόλαια αποσύρθηκαν και ουσιαστικά η ΕΛΒΟ υπολειτουργούσε. Οι εργαζόμενοι ήθελαν να εργασθούν, αλλά συμβόλαια δεν υπήρχαν. Αυτό δεν εμπόδισε τους πολιτικούς να πηγαινοέρχονται στην ΕΛΒΟ. Γνώριζαν όλοι ότι αποτελούσε (ακόμη και με μειωμένο προσωπικό) ένα συμπαγές εκλογικό σώμα, το οποίο ενεργοποιείτο κάθε φορά από τους συνδικαλιστές. Ετσι περνούσαν από εκεί, με πολλές υποσχέσεις, οι πάντες: από υπουργούς Αμυνας όπως ο κ. Ευ. Μεϊμαράκης ή ο κ. Τσοχατζόπουλος, ως και βουλευτές, όπως οι κυρίες Ελενα Ράπτη, Εύα Καϊλή, οι κκ. Κ. Γκιουλέκας, Ι. Μαγκριώτης και γενικά οι περισσότεροι που εκλέγονταν στην Α’ και Β’ Θεσσαλονίκης.
Και ζαχαροπλάστης…
Οσον αφορά τους διορισμούς, αυτοί ξεπέρασαν (σε κάποια στιγμή) και από τις κυβερνήσεις ΠαΣοΚ και ΝΔ κάθε όριο και έφθασαν τους 1.200 εργαζομένους, που πολλοί πολιτικοί τούς θεωρούσαν ως ένα πρώτης τάξεως και πειθήνιο εκλογικό σώμα, εξασφαλίζοντας τη βέβαιη επανεκλογή τους στη Βουλή. Λέγεται μάλιστα ότι για ένα διάστημα ο κ. Ακης Τσοχατζόπουλος είχε έναν ολόκληρο ουλαμό φανατικών οπαδών στην ΕΛΒΟ. Και μέσα σ’ όλο αυτό το όργιο των διορισμών, πέρασε σχεδόν απαρατήρητος ο διορισμός και ενός… ζαχαροπλάστη, όχι για να παρασκευάζει γλυκά για τους εργαζομένους, αλλά για να συντηρεί… ερπύστριες άρματος μάχης μεταφοράς προσωπικού (ΤΟΜΑ). Ακόμη, μέσα στην αναμπουμπούλα διορίστηκε και ένας στενός συγγενής κάποιου πρωτοκλασάτου υπουργού, που έπιασε και αυτός αμέσως δουλειά στα… τρακτέρ. Εφθασαν στο σημείο να διορίσουν σε μια βιομηχανία αμυντικού υλικού και… έναν κηπουρό υπεύθυνο για 20 τ.μ. γκαζόν που διέθεταν οι εγκαταστάσεις της ΕΛΒΟ.
Τα λεωφορειάκια…
Πέρα από το υπεράριθμο προσωπικό, υπήρξαν σχέδια πρόχειρα και παραγγελίες που δεν τηρήθηκαν ποτέ. Τα ειδικά λεωφορειάκια, για παράδειγμα, που ανέλαβε να κατασκευάσει η ΕΛΒΟ για την Κάλυμνο αποδείχθηκαν… τραγωδία.
Οι μισθοί των εργαζομένων και κυρίως των συνδικαλιστών για ένα διάστημα ήταν ανεξέλεγκτοι. Πληροφορίες αναφέρουν ότι ακόμη και μετά την ιδιωτικοποίηση της ΕΛΒΟ ο μισθός του προέδρου ήταν χαμηλότερος από άλλους «εξειδικευμένων στελεχών». Και να ‘ταν μονάχα αυτό… Η (δημόσια πλέον) εταιρεία δεν νοιαζόταν για το γεγονός ότι ορισμένοι συνδικαλιστές μετατρέπονταν σε κομματάρχες πολιτικών στη Θεσσαλονίκη, απέχοντας βεβαίως από την εργασία τους.
Και όλα αυτά όταν οι εργαζόμενοι στη συντριπτική τους πλειονότητα πάλευαν εντίμως και αξιοπρεπώς για το μεροκάματο, όταν ζητούσαν επιμόνως αντικείμενο εργασίας, όταν προσπαθούσαν ύστερα από τόσες περικοπές να συντηρήσουν τις οικογένειές τους.
Το καμπριολέ-έκπληξη και το χρυσό κολιέ των συνδικαλιστών…
Σπατάλες και μυστήρια συμβόλαια κάτω από το τραπέζι που οδήγησαν στην οικονομική αφαίμαξη της ΕΛΒΟ
Πώς να το κάνουμε; Δεν είναι σπατάλη όταν, το 1999, με απευθείας ανάθεση σε εταιρεία στα Ιωάννινα κατασκεύασε ένα ελληνικό επιβατικό όχημα που θα το παρουσίαζε ως… έκπληξη στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004;
Το όχημα όντως κατασκευάστηκε το 2001, και μάλιστα καμπριολέ, του δόθηκε το όνομα «Aletis» αλλά στοίχισε στους φορολογουμένους κάτι παραπάνω, περίπου 1 δισ. δρχ.! Και από «Aletis» έγινε… «Alitis», όπως το ονόμασαν μετά.
Ή δεν είναι σπατάλη, ίσως και σκάνδαλο, αλλά και επίδειξη κομματικής προσήλωσης, η αγορά (με άγνωστο ποσό) ενός ολόχρυσου… κολιέ που το προόριζαν ως δώρο των συνδικαλιστών και της διοίκησης προς την τότε υπουργό Βιομηχανίας κυρία Βάσω Παπανδρέου, η οποία βεβαίως ούτε το αποδέχθηκε («καταχεριάζοντας» τους εμπνευστές του) ούτε ποτέ το είδε;
Το χρυσό κολιέ πέρασε εν συνεχεία στα περιουσιακά στοιχεία της ΕΛΒΟ με την ελπίδα να το ανακαλύψει ο ειδικός εκκαθαριστής της εταιρείας. Τι απέγινε, αλήθεια, το κολιέ για το οποίο έδειξε ενδιαφέρον ακόμη και η… τρόικα;
Ηταν, βλέπετε, και αυτή η περίφημα πρέσα. Μια πρέσα που χρησιμοποιούσαν οι προηγμένες αυτοκινητοβιομηχανίες της Γερμανίας, την οποία μας παραχώρησαν οι Γερμανοί ως… αντιστάθμισμα (offset) για την αγορά αυτοκινούμενων πυροβόλων.
Η πρέσα αυτή, ιδανική για την κατασκευή πόρτας σε τζιπ, δεν βρισκόταν στις εγκαταστάσεις της ΕΛΒΟ (στη Βιομηχανική Περιοχή της Θεσσαλονίκης) αλλά στα Ιωάννινα και τη λειτουργούσε (ύστερα από συμφωνία) ένας… ιδιώτης, ονόματι Πέτσιος, ο οποίος διατηρούσε μια μεταλλοβιομηχανία.
Ηταν ακόμη και κάτι μυστήρια συμβόλαια, κάτω από το τραπέζι, όπως για παράδειγμα αυτό που έγινε αρχές του 1990 με την πώληση τζιπ Μερτσέντες στην Εθνική Φρουρά της Κύπρου.
Τις πωλήσεις ανέλαβε μια… εταιρεία, η οποία και εισέπραττε ως προμήθεια το 5% της αξίας των οχημάτων:
«Επιχείρηση οικονομικής αφαίμαξης της ΕΛΒΟ» ονομάζουν σήμερα το συμβόλαιο αυτό με την παραπάνω εταιρεία. Να σημειωθεί ότι η αξία του κάθε τζιπ υπολογιζόταν σε 100 εκατ. δρχ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
