Αγνωστες κινηματο­γραφικές αναζητήσεις

Το όνομα του Αλεξ βαν Βάρμερνταμ δεν είναι γνωστό στην Ελλάδα, όμως ο ολλανδός σκηνοθέτης που είναι επίσης συνθέτης, ζωγράφος και σχεδιαστής ανήκει στις ισχυρές δυνάμεις της κινηματογραφίας στη χώρα του. Αυτό φάνηκε εφέτος στο Φεστιβάλ των Καννών που επέλεξε την τελευταία ταινία του, «Μπόργκμαν», στο διαγωνιστικό πρόγραμμα της 66ης διοργάνωσης –κάτι που είχε να συμβεί με ολλανδική ταινία εδώ και 38 ολόκληρα χρόνια.

Χωρίς να κρύβει τις σουρεαλιστικές επιρροές του και με έντονα τα στοιχεία της κωμωδίας και του θρίλερ, ο «Μπόργκμαν» περιγράφει τη σταδιακή διάλυση της ζωής μιας πλούσιας, καλοβαλμένης οικογένειας από τη στιγμή που στο σπίτι της εισβάλλει ο ήρωας του τίτλου.

Ο «Μπόργκμαν» θα είναι μια από τις οκτώ ταινίες που έχει επιλέξει να προβάλει σε ένα μεγάλο αφιέρωμα στον Αλεξ βαν Βάρμερνταμ το προσεχές φεστιβάλ κινηματογράφου Νύχτες Πρεμιέρας (18-29 Σεπτεμβρίου). Ανέκαθεν το συγκεκριμένο φεστιβάλ αποζητούσε τη γνωριμία του κοινού του με άγνωστες και ιδιαίτερες φωνές του σύγχρονου κινηματογράφου, και η περίπτωση του συγκεκριμένου ολλανδού δημιουργού είναι σίγουρα ιδιαίτερη.

Ο Αλεξ βαν Βάρμερνταμ γεννήθηκε στην ολλανδική πόλη Χάαρλεμ το 1952 και σπούδασε Γραφιστικές Τέχνες και Ζωγραφική στην Γκέριτ Ρίτβλεντ Ακαδημία του Αμστερνταμ. Λίγο αργότερα συνίδρυσε με τον αδερφό του Μαρκ τη θεατρική εταιρεία Μουσικό Θέατρο Χάουζερ Ορκάτερ (Hauser Orkater (1972) και τη Mexican Hound Theatre Company (1980). Από το 1978 ως το 1984 σκηνοθέτησε μία ταινία μικρού μήκους και δύο τηλεοπτικές ταινίες.

Το κινηματογραφικό ντεμπούτο του στη σκηνοθεσία έγινε το 1986 με τη μικρού μήκους «Abel» (Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ Βενετίας). Εξι χρόνια αργότερα σκηνοθέτησε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του «The Northeners» όπου πρωταγωνιστούν μη ηθοποιοί. Η ταινία κέρδισε τρία βραβεία Felix (καλύτερης ταινίας, μουσικής και καλλιτεχνικής διεύθυνσης). Σε εντελώς διαφορετικό κλίμα σειρά έχει το «Φόρεμα» (1996), μια ταινία με πρωταγωνιστή ένα… κομμάτι ύφασμα (κάτι που από μόνο του κινεί το ενδιαφέρον). Το 1998 ο Βαν Βάρμερνταμ σκηνοθέτησε το «Little Tony» (1998), μια από τις πιο γνωστές ταινίες του: βασισμένος στο δικό του θεατρικό έργο, ο σκηνοθέτης αποπειράται μια κινηματογραφική άσκηση πάνω στις πιπεράτες και σκανδαλώδεις λεπτομέρειες ενός ερωτικού τριγώνου που λαμβάνει χώρα σε μια φάρμα στην ολλανδική επαρχία. Η ταινία είχε επιλεγεί στο τμήμα Eνα Κάποιο Βλέμμα στις Κάννες και ήταν επίσης υποψήφια για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Κινηματογράφου στις κατηγορίες της Καλύτερης Γυναικείας Ερμηνείας και Καλύτερου Σεναρίου.

Μόνο ενδιαφέρον μπορεί να προκαλέσει η ιστορία ενός σερβιτόρου αναγκασμένου να υπομένει τους κακούς τρόπους των πελατών του, την καταστροφή της σπιτικής ηρεμίας από κακοπροαίρετους γείτονες, την ασθένεια της γυναίκας του και την υπερβολική κτητικότητα της ερωμένης του, υπέρ το δέον κτητικής. Αυτό ακριβώς είναι το πλαίσιο της ιστορίας του «Γκαρσόν!» (2006), την ώρα που το «Grimm» (2003) υπόσχεται μια διασταύρωση από την ιστορία των αδελφών Γκριμ «Αδελφός και Αδελφή» και τα… σπαγκέτι γουέστερν. Τέλος, «Οι τελευταίες μέρες της Εμμα Μπλανκ» (2010) διαδραματίζονται σε μια έπαυλη κοντά στη θάλασσα όπου μια ολόκληρη οικογένεια εκτελεί καρτερικά και με στρατιωτική πειθαρχία κάθε διαταγή της μεσήλικης αλλά ετοιμοθάνατης Εμμα Μπλανκ με απώτερο σκοπό να κληρονομήσουν την περιουσία της (κέρδισε το Βραβείο Καλύτερου Ευρωπαϊκού Φιλμ στη Βενετία και Καλύτερου Σεναρίου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ολλανδίας).

Δημοσιεύτηκε στο heliosPlus στις 27 Αυγούστου 2013