Ελληνική τηλεόραση: Δεσποινίς, ετών πενήντα!

Ποιος θα μπορούσε σήμερα να πιστέψει ότι η Ελλάδα ήταν η τελευταία χώρα της Ευρώπης που ως τα μέσα της δεκαετίας του ’60 παρέμενε χωρίς κρατική τηλεόραση; Είναι γι’ αυτό ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς τα πρώτα βήματα που οδήγησαν στην ίδρυσή της και που ασφαλώς συνδέονταν με την άσκηση πολιτικής επιρροής στον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων.

Αν και δεν συμπεριλαμβανόταν στις άμεσες προτεραιότητες οικονομικής ανασυγκρότησης της χώρας μετά τον πόλεμο η ίδρυση ελληνικής κρατικής τηλεόρασης, η ανάγκη της προέκυψε, προσλαμβάνοντας μάλιστα επιτακτικό χαρακτήρα, τη δεκαετία έξαρσης του Ψυχρού Πολέμου, όταν ακόμη και τα Σκόπια έφτασαν να διαθέτουν τηλεοπτικό σταθμό στις πόλεις Μοναστήρι και Πρίλεπ, όπως πληροφορούσε με έγγραφό του ο τότε διευθύνων το γενικό προξενείο μας Κ. Ζαχαρόπουλος (ΑΠ 2287, Σκόπια, 4 Νοεμβρίου 1959). Στο ίδιο έγγραφο φέρεται ιδιόχειρη απόρρητη σύσταση προς την ΚΥΠ για την εξακρίβωση του κατά πόσον «θα είναι τεχνικώς δυνατόν να γίνεται λήψις προγραμμάτων αυτών εν Ελλάδι», καθ’ όσον σε συνημμένο δημοσίευμα της «Νόβα Μακεντόνια» της 31ης Οκτωβρίου, αναφερόμενο στα εγκαίνια του σταθμού μία εβδομάδα νωρίτερα, εξαγγελλόταν αφενός συνεργασία με «πρόγραμμα ιταλικής τηλεοράσεως και ευρυοράσεως μέσω του Πελιστέρ και της Σόλουνσκα Γκλάβα», αφετέρου δε η δυνατότητα μετάδοσης σε ακόμη μεγαλύτερη ακτίνα, από τα Σκόπια και το Κουμάνοβο ως την Αχρίδα και το Τέτοβο!

Παρά τον διαφαινόμενο άμεσο κίνδυνο για άσκηση αντεθνικής προπαγάνδας σε βάρος της χώρας μας, η συνταγή που προτεινόταν ήταν για μία ακόμη φορά λανθασμένη. Αντί δηλαδή να αντιμετωπισθεί με το ίδιο όπλο, την κρατική τηλεόραση, προτεινόταν με επιχείρημα την εξοικονόμηση συναλλάγματος η… απαγόρευση εισαγωγής συσκευών τηλεοράσεως προκειμένου να προστατευθεί και «να μην αφεθή το κοινόν, ιδία των βορείων επαρχιών, έκθετον εις ξένας προπαγάνδας και δη άνευ της δυνατότητος αντιδράσεως εκ μέρους ημών, μέσω εθνικού τινος προγράμματος, ως συμβαίνει εις τον τομέα της ραδιοφωνίας, δεδομένου ότι δεν προβλέπεται δι’ ευνοήτους οικονομικούς λόγους η εις το εγγύς μέλλον εγκατάστασις ελληνικού σταθμού τηλεοράσεως» (Α’ Πολιτική Διεύθυνση, Τμήμα Βαλκανικής, ΑΠ 59 665/752, 14 Δεκεμβρίου 1959, πρέσβης Κ. Χειμαριός).

Πράγματι για τα επόμενα τέσσερα χρόνια η εισαγωγή και εμπορία τηλεοπτικών δεκτών παρέμενε απαγορευμένη, αν και είχαν ήδη εισαχθεί αρκετές συσκευές από ομογενείς που επέστρεφαν στη χώρα συνοδεύοντας την οικοσκευή τους από το εξωτερικό. Σε ερώτημα του τότε γενικού γραμματέα του υπουργείου Εμπορίου (εμπιστευτικό ΕΠ 444, 13 Απριλίου 1962) προς το ΥΠΕΞ περί του αν εξακολουθούσε να ισχύει η απαγόρευση εισαγωγής, ο Χειμαριός επιβεβαίωνε ότι επιτρέπεται «εις ας περιπτώσεις αύται κομίζονται υπό ομογενών ομού μετά λοιπής οικοσκευής των, της απαγορεύσεως παραμενούσης ως προς λοιπάς περιπτώσεις, ήτοι προς εμπορίαν ή υπό τύπον δώρου» (ΑΠ Α 00-55, 16 Μαΐου 1962), ενώ από αίτηση ελληνίδας ομογενούς, κατοίκου Μονάχου, το έτος 1964 και σχετική έγκριση της Α’ Πολιτικής Διευθύνσεως ΥΠΕΞ «δι’ εισαγωγήν μιας συσκευής τηλεοράσεως, εφ’ όσον θέλει παραμείνη εις την εν Αθήναις οικίαν της αιτούσης» (ΑΠ Α 00-58, Δ.Α. Παπαδάκης, 23 Απριλίου 1964) προκύπτει ότι η τηλεόραση ως συσκευή εθεωρείτο σπάνιο και απαγορευμένο αγαθό. Ωστόσο, δειλά-δειλά η χώρα φαινόταν ότι προετοιμαζόταν, όπως προκύπτει από εγκύκλιο του τότε ΕΙΡ που μέσω ΥΠΕΞ διαβιβαζόταν σε 19 πρεσβείες μας στο εξωτερικό. Η εγκύκλιος προσκαλούσε σε ένδειξη ενδιαφέροντος ξένους οίκους προκειμένου να συμμετάσχουν σε διεθνή μειοδοτικό διαγωνισμό «διά την προμήθειαν υλικού ραδιοφωνίας και τηλεοράσεως» (ΥΠΕΞ, Διεύθυνση Οικονομικών Υποθέσεων, ΑΠΦ 1027, Ε20-35, 17 Ιουλίου 1963).

Το μεγάλο άλμα ωστόσο συντελείται μέσα στην αμέσως επόμενη χρονιά, όπως προκύπτει από εκτενή, διθυραμβικά σχεδόν, δημοσιεύματα του βρετανικού Τύπου που συνέχαιραν την κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου για την απόφασή της να προχωρήσει έπειτα από τέσσερις αποτυχημένες προσπάθειες μεταξύ 1952 και 1965 στην ίδρυση τηλεοπτικού φορέα υιοθετώντας πρόταση του τότε διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Γ. Μαύρου να καταβάλει η Τράπεζα (μαζί με την Παρακαταθηκών και Δανείων, τη ΔΕΗ και τον ΟΤΕ) το ποσό των 80 εκατ. δραχμών για την αγορά εξοπλισμού και τη μισθοδοσία του προσωπικού επί πέντε έτη, παραδίδοντας στη συνέχεια τα ηνία στα χέρια του κράτους, εφόσον ενδιαφερόταν να αγοράσει τον σταθμό και να τον καταστήσει κρατικό. Αρχικά προβλεπόταν μία ώρα βραδινού τηλεοπτικού προγράμματος με επίκαιρα της εποχής και ταινίες εκπαιδευτικού περιεχομένου και αφιέρωση τηλεοπτικού χρόνου 6 λεπτών ωριαίως για διαφημίσεις («Times», 13 Μαΐου 1965).

Οπως σημείωνε μια άλλη εφημερίδα, η «Evening Standard» (φύλλο 1ης Ιουνίου 1965) σε άρθρο της «Οι Ελληνες είναι έτοιμοι για τηλεόραση», η πρόταση του Γ. Μαύρου προσέκρουσε σε αντίδραση του ΕΙΡ που επέμενε ότι ο πρώτος αυτός τηλεοπτικός σταθμός έπρεπε, καίτοι πειραματικός, να είναι εξαρχής κρατικός και ότι χρειαζόταν γι’ αυτό να ψηφισθεί ειδικός νόμος, ενώ στο ίδιο δημοσίευμα γινόταν λόγος για τους λίγους τυχερούς Αθηναίους που θα είχαν τη δυνατότητα να «πιάσουν» το πρώτο τηλεοπτικό σήμα καθώς η πρωτεύουσα περιβάλλεται από λοφίσκους που εμποδίζουν τη λήψη του. Ενδιαφέρον όμως έχει η εισαγωγή του συντάκτη που γράφει: «Με την τηλεόραση οι Ελληνες θα βρουν έναν ισχυρό αντίπαλο στην αγαπημένη τους συνήθεια να πολιτικολογούν με κάθε αφορμή», υπονοώντας σαφώς ότι θα είχαν με κάτι άλλο να ασχοληθούν!