Στην Ελλάδα όπου και να σκάψεις, όποια πέτρα και αν σηκώσεις, θα βρεις αρχαία, λέει μια κοινότοπη φράση, που αντικατοπτρίζει με ιδιαίτερη ευστοχία τη διόλου εντυπωσιασμένη στάση –σε πρώτο επίπεδο τουλάχιστον –των Ελλήνων από το γεγονός. Τα αρχαία ξεπηδούν πράγματι κάτω από δρόμους στους οποίους μπορεί να περπατάμε καθημερινώς, μέσα σε αυλές παλαιών ακατοίκητων σπιτιών ή σε χωράφια που μπορεί να σπέρνονται για εκατοντάδες χρόνια. Εκεί άλλοτε επιζούν λαμπρά και μεγαλειώδη ή μέσα σε υπόγεια κτιρίων, ανάμεσα σε σωλήνες και καλωδιώσεις, και άλλοτε «εξαφανίζονται».
Σε κάθε περίπτωση όμως η «εικόνα» του Ελληνα για το αρχαίο παρελθόν του έχει ένα ιδιαίτερο, προσωπικό για τον καθένα, νόημα, αποτέλεσμα βιωμάτων, πολύπλοκων διεργασιών, αντιλήψεων και προσλαμβανόμενων πληροφοριών που συνιστούν ένα δομημένο σύμπαν το οποίο βρίσκει τα παράλληλά του και στη σύγχρονη εποχή. Αυτή ακριβώς την πολυεπίπεδη εικόνα που έχει ο σύγχρονος άνθρωπος για την ελληνική αρχαιότητα συλλαμβάνει ο Γιάννης Ψυχοπαίδης με τα έργα του, που κάτω από τον τίτλο «Ημερολόγια του Νόστου» εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάτρας. Ξεκινώντας από μια προσωπική, «βαθύτερη ανάγκη αναστοχασμού και αναψηλάφησης της ιστορικής μνήμης», όπως αναφέρει ο ίδιος, ο ζωγράφος προβληματίζεται για τον τρόπο που έχει αυτή διαμορφωθεί σήμερα, χωρίς όμως να μένει αμέτοχος θεατής. Αντιθέτως, μέσα από το δικό του ξανακοίταγμα στο παρελθόν παροτρύνει ή καλύτερα δείχνει τον δρόμο για μια άλλη ματιά, περισσότερο διεισδυτική, σαφέστατα πολιτική και σκεπτόμενη, που διευρύνει ορίζοντες και ενθαρρύνει σε συσχετισμούς και νέες ερμηνείες. Εκεί στοχεύουν άλλωστε οι αναφορές και τα σχόλια σε ευρύτερα ζητήματα Ιστορίας και ιδεολογίας, ιστορικής ταυτότητας και πολιτιστικής μνήμης.
«Τα ζωγραφισμένα αγάλματα του Ψυχοπαίδη συνυπάρχουν στον καμβά με την Ιστορία, δηλαδή με ένα επιλεγμένο από τον ζωγράφο ιστορικό συμβάν, μια σύγκρουση ανθρώπων σε δομημένο χώρο και τόπο, μια τραγική στιγμή, που ακριβώς η πραγματικότητά της την αίρει σε σύμβολο» γράφει η συγγραφέας Ρέα Γαλανάκη για τον «Νόστο», προσθέτοντας: «Συλλαλητήρια, σκηνές από την Απελευθέρωση, κομμένα κεφάλια αφηγούνται την ήττα όλης της Ελλάδας. Σώματα ολόκληρα ή απλώς τα μέλη τους, ντυμένα σώματα, τα οποία διαχειρίζεται ο ζωγράφος ακριβώς όπως διαχειρίζεται και τα γυμνά του αγάλματα». Πρόκειται για εικόνες της μνήμης που δένονται με εικόνες της σύγχρονης ζωής δημιουργώντας σύνθεση μέσα από αντιθέσεις, αντιφάσεις, αντιπαραθέσεις και αντιπαραβολές. Οπως επισημαίνει ο ίδιος ο ζωγράφος, μέσα από αιφνίδιους συσχετισμούς καταγράφονται η περιπλοκότητα, τα αδιέξοδα αλλά και η δυναμική του σύγχρονου ανθρώπου στους αγώνες του για την αναζήτηση της ιστορικής του ταυτότητας, στη δίνη μιας ανθρωπιστικής κρίσης που έρχεται από μακριά και απειλεί τα βασικά θεμέλια του κοινωνικού και πολιτικού πολιτισμού.
Εκθέματα για στοχασμό
Περί τα 50 παλαιά και νεότερα έργα που φιλοτεχνήθηκαν από το 1980 ως το 2011 περιλαμβάνονται στην έκθεση, την πρώτη σύγχρονη εικαστική διοργάνωση που επιχειρεί μέσα από το Αρχαιολογικό Μουσείο Πάτρας η Στ’ Εφορεία Αρχαιοτήτων επεκτείνοντας την επικοινωνία του με το κοινό και προτρέποντας σε έναν διάλογο του παλαιού με το νέο. Κάτι από το οποίο μόνον όφελος μπορεί να υπάρξει. Αλλωστε και τα έργα που έχουν επιλεγεί στοχεύουν ακριβώς στη σύνθεση ενός εσωτερικού διαλόγου με το μουσείο και τα εκθέματά του, έτσι ώστε κεντρικός άξονας να είναι ένας εικαστικός αναστοχασμός πάνω στον χρόνο, στην πολιτική και στην Ιστορία. Πέρα απ’ όλα αυτά όμως, όπως γράφει η Ρέα Γαλανάκη, η έκθεση είναι και «μια έντονα δραματική, μυθιστορηματική αφήγηση, εντελώς ανθρωποκεντρική, πάρα πολύ πυκνή και απαιτητική, που διαθέτει ωστόσο τη γνώση και τη χάρη του παιχνιδίσματος».
Τα «Ημερολόγια του Νόστου» θα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάτρας ως και τον Σεπτέμβριο.
HeliosPlus
