Ανταπόκριση από την Πόλη: Πολίτες σε αναζήτηση δημοκρατίας

Με τις συγκρούσεις στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης να έχουν εκτονωθεί, μια μερίδα των διαδηλωτών στοχεύει πλέον στη μετεξέλιξη του «κινήματος του πάρκου Γκεζί» σε μια νέα πολιτική πλατφόρμα που θα υπερβαίνει το παραδοσιακό δίπολο κεμαλιστών – ισλαμιστών.

Η πλατεία Ταξίμ συνεχίζει να περιφρουρείται από ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις, με αποτέλεσμα οι διαδηλωτές να αναζητούν άλλους δημόσιους χώρους για να συνεχίσουν τη δράση τους, αλλά και να προχωρήσουν σε δημόσια διαβούλευση για το μέλλον του κινήματος. Το πάρκο Αμπασαγά στην περιοχή του Μπεσικτάς αποτελεί κατά κάποιον τρόπο τον διάδοχο του Γκεζί, συγκεντρώνοντας μεγάλο αριθμό νέων κάθε απόγευμα. Το αμφιθέατρο στην «καρδιά» του πάρκου γίνεται χώρος ανταλλαγής απόψεων με τους πολίτες να παίρνουν τον λόγο με τη σειρά και να προσθέτουν τις ιδέες τους σε μια διαδικασία ζύμωσης, η οποία έχει φουντώσει τις τελευταίες μέρες.

Δεν είναι όμως μόνο το Αμπασαγά. Τα πάρκα σχεδόν σε όλες τις γειτονιές της πόλης φιλοξενούν καθημερινά ανοιχτές συνελεύσεις πολιτών. «Οι κινητοποιήσεις σταματάνε, το κίνημα όμως παραμένει ενεργό και εξελίσσεται» εξηγεί ο Ερκάν Σακά, καθηγητής Επικοινωνίας στο πανεπιστήμιο Μπιλγκί, και προσθέτει: «Οι λαϊκές συνελεύσεις αυξάνονται συνεχώς και ταυτόχρονα επιχειρείται η καλύτερη οργάνωση και ο συντονισμός τους ώστε να επικοινωνούν διαδικτυακά».

Τι είναι όμως το «κίνημα Γκεζί»; Ο τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν, υιοθετώντας σκληρή ρητορική, το έχει αποκαλέσει τσούρμο περιθωριακών που καταστρέφει τη δημόσια περιουσία, ενώ τα περισσότερα ΜΜΕ της χώρας παρουσιάζουν τους διαδηλωτές ως αγανακτισμένους νέους χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την πολιτική.

Ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου Εντχέμ Ελντέμ έχει διαφορετική άποψη: «Είναι πολιτικό κίνημα. Δεν συμφωνώ με όσους βαπτίζουν τους διαδηλωτές αφελείς νέους χωρίς συγκεκριμένο πολιτικό προσανατολισμό. Ο πυρήνας τους -εκείνοι που βρέθηκαν από την αρχή στο πάρκο Γκεζί- πιστεύουν στη δημοκρατία κι αυτή είναι η διαφορά τους σε σχέση με τα πολιτικά κόμματα. Ξέρετε, στην Τουρκία έχουμε έλλειμμα δημοκρατικής κουλτούρας. Η δημοκρατία εδώ ταυτίζεται απλώς με τη νομιμότητα και δεν έχει ως βασική της αρχή την ισότητα, όπως συμβαίνει στις δυτικές δημοκρατίες. Οι διαδηλωτές λοιπόν μπορεί να προέρχονται από ομάδες με διαφορετικά χαρακτηριστικά, μοιράζονται ωστόσο την αντίληψη ότι η δημοκρατία πρέπει να βασίζεται στον αλληλοσεβασμό και την ισότητα. Υπό αυτή την έννοια, μου θυμίζει τον Μάη του ’68».

Ο Κορχάν Γκιουμούς, αρχιτέκτονας και ηγετικό μέλος της «Πλατφόρμας Ταξίμ», η οποία εκπροσώπησε τους διαδηλωτές στις συναντήσεις με τον πρωθυπουργό Ερντογάν και τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Μπουλέντ Αρίντς, σημειώνει: «Το μοντέλο διακυβέρνησης στην Τουρκία είναι του 19ου αιώνα. Επικρατεί το δόγμα «εφόσον είμαι εκλεγμένος, μπορώ να αποφασίσω μόνος μου για όλους». Αυτή η αναχρονιστική αντίληψη κυριαρχεί από την ίδρυση του τουρκικού κράτους μέχρι σήμερα. Η κεντρική διοίκηση δεν θέλει να αποδεχτεί ότι οι πόλεις είναι ζωντανοί οργανισμοί που μπορούν και θέλουν να εκφραστούν για όσα αφορούν την καθημερινότητά τους. Αυτή τη στιγμή, η κυβέρνηση διαβουλεύεται μόνο με μια μικρή ομάδα επιχειρηματιών και κερδοσκόπων, ενώ θεσμοί και αρχές, όπως ο δήμαρχος, η Πολεοδομία, ακόμα κι ο Σύλλογος των Αρχιτεκτόνων, είναι βαθιά εξαρτημένοι από την κεντρική εξουσία και δεν εκφράζουν τις τοπικές κοινωνίες που εκπροσωπούν. Οι διαδηλωτές λοιπόν δεν επιθυμούν την ανατροπή της κυβέρνησης, αλλά την αλλαγή του τρόπου διακυβέρνησης».

Δεν είναι λίγοι ωστόσο εκείνοι που κατηγορούν τους διαδηλωτές ότι πολώνουν τη διαμάχη ανάμεσα στους κοσμικούς και τους ισλαμιστές, ρίχνοντας αλάτι σε μια παλιά, αλλά πάντα ανοιχτή πληγή για τη χώρα. Σύμφωνα με τον κ. Ελντέμ, «υπάρχει πόλωση, αλλά η ευθύνη δεν μπορεί να αποδοθεί στους διαδηλωτές. Τόσο η κυβέρνηση όσο και η αντιπολίτευση είναι εκείνες που προσπαθούν να πολώσουν την κατάσταση».

Παρόμοια είναι και η άποψη του κ. Σακά, ο οποίος τονίζει ότι ο όρος κοσμικός δεν πρέπει να ταυτίζεται με τον κεμαλισμό και συμπληρώνει: «Αυτό που έχει σημασία είναι ότι στους κόλπους του συμμετέχουν οι πιο δημιουργικές και παραγωγικές κοινωνικές ομάδες της χώρας. Μπορεί να μην αποτελούν την πλειοψηφία των πολιτών, αλλά σίγουρα είναι τα πιο δυναμικά κομμάτια της κοινωνίας, αυτά που διαμορφώνουν τις νέες τάσεις στην κουλτούρα και τη σκέψη. Έχουμε να κάνουμε λοιπόν με ένα πολύ ισχυρό κίνημα».

Μπορεί όμως το «κίνημα του πάρκου Γκεζί» να μετεξελιχθεί σε μια ουσιαστική πολιτική πλατφόρμα και ίσως σε έναν νέο, τρίτο πόλο; Ο κ. Ελντέμ είναι αισιόδοξος: «Ελπίζω ότι θα δημιουργηθούν νέες πολιτικές κινήσεις. Δεν ξέρω αν θα είναι ένα «πράσινο» κόμμα ή ένα κόμμα τύπου «Πειρατών» ή κάτι άλλο, αλλά είμαι σίγουρος ότι η χώρα έχει ανάγκη από καινούργιες πολιτικές». Ο κ. Σακά, από την πλευρά του, είναι πιο συγκρατημένος: «Υπάρχουν ήδη φωνές για τη δημιουργία ενός νέου πολιτικού φορέα. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι αυτό είναι εφικτό προς το παρόν, αλλά σίγουρα υπάρχει προοπτική. Σε κάθε περίπτωση, το κίνημα έχει ήδη επηρεάσει τον τρόπο σκέψης ορισμένων κοινωνικών ομάδων και μάλιστα όχι αφηρημένα, αλλά προς συγκεκριμένη κατεύθυνση».

Ο κ. Γκιούμους ωστόσο δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος για το μέλλον: «Η κρίση δεν τελείωσε. Όσο η κυβέρνηση αρνείται να αντιληφθεί την πραγματικότητα, οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας θα συνεχιστούν με διάφορες μορφές. Ίσως πρέπει να συνηθίσουμε να ζούμε με αυτήν την κρίση».