Το τέλος του Μεγάλου Πολέμου στην Συρία

Καθώς η Δύση προετοιμάζεται για την επέτειο των 100 ετών από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1914, η Μέση Ανατολή συγκλονίζεται όσο ποτέ άλλοτε από την κληρονομιά που της άφησε η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Μην κοιτάξετε πιο μακριά από την Συρία, όπου ένα μέρος αυτής της κληρονομιάς, η Συμφωνία Σάϊκς-Πικό, η οποία χώρισε την Εγγύς Ανατολή σε βρετανική και γαλλική σφαίρα επιρροής, την ώρα που εξακολουθούσε να μαίνεται ο Μεγάλος Πόλεμος – φτάνει σε ένα άγρια βίαιο τέλος.

Ομοίως, η τρέχουσα αναταραχή στην Τουρκία είναι, τουλάχιστον εν μέρει, αποτέλεσμα της «νεο-οθωμανικής» πολιτικής της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Στην προσπάθειά του να εγκαθιδρύσει το είδος της περιφερειακής επιρροής που οι Τούρκοι δεν είχαν δει από τότε που ο Κεμάλ Ατατούρκ ίδρυσε την Δημοκρατία της Τουρκίας, ο Ερντογάν έχει πέσει θύμα σε κάποιες από τις ύβρεις του οθωμανικού καθεστώτος.

Η Εγγύς Ανατολή έχει γίνει, φυσικά, σκηνή αμέτρητων συγκρούσεων μέσα στους αιώνες. Αλλά η ειρήνη εξακολουθεί να ξεγλιστρά από αυτό το μέρος του κόσμου.

Οπως παρατήρησε προσφάτως ο Μουρταζά Χουσεϊν, αναλυτής για την Μέση Ανατολή: «Η Συρία και το Ιράκ, πρώην ενωμένα αραβικά κράτη που σχηματίστηκαν μετά την ήττα των Οθωμανών πρώην εξουσιαστών τους, υπάρχουν σήμερα μόνο κατ’ όνομα». Αυτό που θα προκύψει θα μπορούσε να είναι μια κατακερματισμένη, εύκολα χειραγωγήσιμη περιοχή.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία είναι τώρα μια γεωπολιτική μάχη για την περιφερειακή κυριαρχία, με πολλαπλά ρήγματα κατά μήκος θρησκευτικών γραμμών.

Οπως είναι πλέον σαφές, καμμία χώρα δεν είναι πραγματικά αθώα από την κατηγορία ότι παρεμβαίνει στην Συρία. Ενώ το Ιράκ με τον σιιτικό κατά πλειοψηφία πληθυσμό, έχει προσπαθήσει να παρουσιαστεί σαν ουδέτερο, έχει επιτρέψει σε ιρανικές πτήσεις να χρησιμοποιήσουν τον εναέριο χώρο του για να μεταφέρουν όπλα στο καθεστώς του προέδρου Μπασάρ αλ-Ασαντ.

Το Ιράν, επίσης, έχει χρησιμοποιήσει επί μακρόν την συμμαχία του με την Συρία για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά του στην Ανατολική Μεσόγειο, που περιλαμβάνουν την στήριξη προς την Χεζμπολάχ στο Λίβανο.

Στο έδαφος της Συρίας, η Χεζμπολάχ, που πολεμάει τώρα ανοιχτά για να κρατήσει τον Ασαντ στην εξουσία, υποστηρίζει ότι «ο πόλεμος έρχεται στο Χαλέπι», την αρχαία πόλη που είναι το προπύργιο της εξέγερσης κατά του Ασαντ.

Υπολογίζεται ότι υπάρχουν 148 οργανώσεις, μεγάλες και μικρές, που πολεμάνε τώρα στη Συρία. Εν τω μεταξύ, η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ – «τα πιο ευάλωτα σουνιτικά βασίλεια» – επιχειρούν να εκτρέψουν την λαϊκή δυσαρέσκεια κατά μήκος θρησκευτικών, σιιτικών-σουνιτικών μετώπων.

Αυτό το αρχαίο ρήγμα, που το συγκάλυψαν ο σερ Μαρκ Σάϊκς και ο Φρανσουά Ζωρζ Πικό πριν από 97 χρόνια στην μυστική συμφωνία τους, έχει καταπιεί τώρα την Συρία, με τον Ασαντ να παρουσιάζεται σαν ένα είδος αλεβιτικού (σσ οι αλεβίτες είναι σιιτικό παρακλάδι) τέρατος.

Πολλοί Δυτικοί διπλωμάτες φαίνεται να έχουν την ίδια επιφανειακή νοοτροπία με τους Σάϊκς και Πικό, πιστεύοντας ότι η πτώση του Ασαντ από την εξουσία θα βγάλει την Συρία εκτός του άξονα Ιράν-Χεζμπολάχ-Χαμάς.

Αλλά θα γίνει αυτό; Και ποιός ή τι θα αντικαταστήσει τον Ασαντ; Σίγουρα όχι το συνονθύλευμα των ανταρτών που πολεμάνε το καθεστώς, ακόμα και τώρα που οι ΗΠΑ προμηθεύουν με όπλα κάποιους από αυτούς, όπως ανακοίνωσε προσφάτως η κυβέρνηση Ομπάμα.

Η πρόσφατη ιστορία δείχνει πόσο εύπλαστα είναι στην πραγματικότητα τα στοιχεία που δρουν στην Συρία.

Η συμφωνία, τον περασμένο μήνα, μεταξύ του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι και του Ρώσου ομολόγου του Σεργκέι Λαβρόφ να ξεκινήσει μια νέα πολιτική διαδικασία για τη Συρία, η Γενεύη 2, σηματοδότησε μια πιθανή ευκαιρία. Αλλά η ελπίδα φθίνει προτού αρχίσουν καν οι συνομιλίες.

Ενας λόγος για αυτό είναι ότι, την ημέρα των εγκαινίων της συνόδου κορυφής Ρωσίας-ΕΕ στις 4 Ιουνίου, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν επιβεβαίωσε ότι η χώρα του θα τιμήσει την σύμβασή της με την Συρία για την παράδοση πυραύλων εδάφους-αέρος S-300. Ο Πούτιν τόνισε την απογοήτευσή της Ρωσίας για την αποτυχία της ΕΕ να διατηρήσει το εμπάργκο όπλων κατά της Συρίας, επιτρέποντας έτσι σε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ να οπλίσει τους αντάρτες της Συρίας.

Τώρα, η απόφαση του Ομπάμα να στείλει όπλα, και η «κόκκινη γραμμή» του στη Συρία – η χρήση χημικών όπλων – θα μπορούσε να δημιουργήσει μια παρακαταθήκη τόσο επιζήμια για την περιοχή, όσο αποδείχθηκε ότι ήταν «η γραμμή στην άμμο», των Σάϊκς-Πικό.

Το να οπλίζεις τις ομάδες των ανταρτών σημαίνει, ίσως αναπόφευκτα, να εξοπλίζεις επίσης τρομοκράτες και μισθοφόρους σύμμαχους τους. Αυτό δεν είναι συνταγή για μακροπρόθεσμη σταθερότητα.