Οι διαδηλώσεις στην Τουρκία, που ξεκίνησαν ως μικρής κλίμακας και οικολογικές, έχουν γενικευτεί και έχουν πάρει τόσο έντονα πολιτικό χαρακτήρα, προκαλώντας τέτοια αναστάτωση στη χώρα, ώστε ορισμένοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ακόμη και για στρατιωτικό πραξικόπημα. Προς το παρόν οι «πασάδες», δηλαδή οι στρατηγοί που κάποτε κυβερνούσαν την Τουρκία από το παρασκήνιο, τηρούν σιγή παρακολουθώντας τα γεγονότα από μακριά.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατηγορείται ότι με τον τρόπο που χειρίστηκε τους διαδηλωτές εξώθησε την κατάσταση στα άκρα. Αν δεν έστελνε την αστυνομία να πατάξει βίαια τους καταληψίες του Πάρκου Γκεζί και αν έδειχνε μεγαλύτερη προθυμία να συζητήσει μαζί τους, οι αρνητικές συνέπειες θα είχαν περιοριστεί, ενώ σήμερα απειλούν από την τουρκική οικονομία ως τη δημοκρατία. Και ο τούρκος πρωθυπουργός αντιμετωπίζει το εξής παράδοξο: λόγω των χειρισμών του, υπάρχει περίπτωση να έχει ανοίξει την πόρτα στους στρατηγούς, τους οποίους τόσο κοπίασε για να παραμερίσει.
Ωσπου να αναλάβει πρωθυπουργός ο Ερντογάν, οι στρατηγοί είχαν επανειλημμένως ανατρέψει τους πολιτικούς που δεν ήταν της αρεσκείας τους ή –και αυτό είναι το κρίσιμο –αποδεικνύονταν ανίκανοι να αντιμετωπίσουν μια κρίση στη χώρα. Από το 1960 ως σήμερα οι «πασάδες» έχουν πραγματοποιήσει τέσσερα πραξικοπήματα στην Τουρκία.
Αλλά ο Ερντογάν έχει «κλαδέψει» πλέον σημαντικά τις εξουσίες του στρατού, περιορίζοντάς τες στα αμυντικά ζητήματα. Μία από τις ενέργειες που έκανε ήταν να καταργήσει το Συμβούλιο Ασφαλείας στο οποίο συμμετείχαν στρατηγοί και πολιτικοί και, στην πράξη, λειτουργούσε σαν μια παράλληλη κυβέρνηση. Επιπλέον, επί Ερντογάν συνελήφθησαν δεκάδες κορυφαίοι αξιωματικοί του στρατού με την κατηγορία ότι προετοίμαζαν την ανατροπή της κυβέρνησης. Ακόμη και ένας πρώην αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων βρίσκεται σήμερα στη φυλακή.
Οι περισσότεροι ήταν αναμεμειγμένοι στις υποθέσεις «Εργκένεκον» και «Βαριοπούλα», στις οποίες αξιωματικοί συνωμοτούσαν για να υποδαυλίσουν ταραχές και βίαιες διαμαρτυρίες στους δρόμους. Θα ακολουθούσαν βομβιστικές επιθέσεις προκειμένου να προετοιμαζόταν το έδαφος για στρατιωτική επέμβαση η οποία θα ανέτρεπε τον Ερντογάν.
«Στόχος ήταν να σιγήσουν και να παραλύσουν οι στρατιωτικοί, καθώς ο Ερντογάν φοβόταν την αντίδρασή τους στις πολιτικές του» είπε ο Αρμαγάν Κούλογλου, στρατηγός εν αποστρατεία, μιλώντας στο Reuters. «Το μεγαλύτερο μέρος των ενόπλων δυνάμεων συνεχίζει να έχει τις ίδιες απόψεις που είχε και στο παρελθόν, ωστόσο προτιμά να παραμένει εκτός της πολιτικής».
Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) και άλλοι στην Τουρκία και στην Ευρώπη θεωρούν τον εκτοπισμό των στρατιωτικών από την πολιτική ως νίκη της δημοκρατίας στη χώρα. Οι στρατιωτικοί όμως και οι φανατικοί κοσμικοί το θεωρούν ως ένα τέχνασμα για να ταπεινωθεί ο θεσμός του στρατού που λειτουργούσε ως θεματοφύλακας του κοσμικού κράτους.
Τις δύο τελευταίες εβδομάδες όλοι έχουν εκφράσει την άποψή τους για τα γεγονότα στην Τουρκία εκτός από τους «πασάδες».
Ως την εκλογή του Ερντογάν οι Τούρκοι είχαν συνηθίσει να θεωρούν τους στρατηγούς εγγυητές της τάξης –«Οι στρατηγοί θα μας σώσουν» σκέφτονταν, ακόμη και αν δεν το εξέφραζαν δυνατά. Αυτή η πρακτική όμως άφησε τους πολιτικούς «απαίδευτους» στην καθημερινή λειτουργία της δημοκρατίας, η οποία περιλαμβάνει και την επίλυση των διαφορών.
Το τελικό χτύπημα στον στρατό ήταν η αντιμετώπιση από τον Ερντογάν του «ηλεκτρονικού πραξικοπήματος» που πραγματοποίησε ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων το 2007: ανάρτησε στην ιστοσελίδα του δήλωση που προειδοποιούσε τον Ερντογάν να μην προωθήσει τον Αμπντουλάχ Γκιουλ στην προεδρία της χώρας. Αυτό, ανέφερε η δήλωση, θα συνιστούσε απειλή για την κοσμική τάξη και ο στρατός θα αισθανόταν υποχρεωμένος να επέμβει. Αν και γενιές πολιτικών έσπευδαν να λυγίσουν μπροστά στην παραμικρή τέτοιου είδους πίεση, ο Ερντογάν εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία επέκρινε τους στρατηγούς για την επέμβασή τους. Τελικά δεν συνέβη τίποτε. Ο στρατός είχε μπλοφάρει και έχασε.
Ανάμεσα στους διαδηλωτές της Πλατείας Ταξίμ σήμερα σίγουρα υπάρχουν σκληροπυρηνικοί οπαδοί του κοσμικού κράτους, το οποίο φοβούνται ότι θα καταλύσει ο ισλαμιστής Ερντογάν. Αυτοί δεν θα είχαν πρόβλημα με μια επέμβαση των στρατιωτικών.
Το πρόβλημα είναι ότι δεν γνωρίζουμε σε ποιον βαθμό έχουν μπει ιδέες για πραξικόπημα στο κεφάλι της στρατιωτικής ηγεσίας.
HeliosPlus
