Πώς έκαναν την ΕΡΤ από παρ’ ολίγον BBC… Τζουράσικ Παρκ

Ισως ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών του ΕΙΡ, όπως έτσι πρώτα ονομάστηκε όταν εγκαινιάστηκε στις 16 Ιουλίου 1945, να ήταν και ο πιο τυχερός οργανισμός τότε στην Ελλάδα, όταν την εγκατέλειπαν ηττημένοι οι ναζί κατακτητές. Τυχερός δηλαδή μέσα στην ατυχία του: Δύο γερμανοί στρατιώτες ανατίναξαν φεύγοντας από την Αθήνα τον ιστό της κεραίας που εξέπεμπε από το Ζάππειο και έτσι το κόστος επανενεργοποίησης θεωρήθηκε μεγάλο. Και ενώ όλα φαίνονταν δύσκολα εκείνη την εποχή, ήρθαν οι αποζημιώσεις. Σημαντικό ποσό του υλικoτεχνικού εξοπλισμού προήλθε από τις πολεμικές επανορθώσεις. Το ΕΙΡ ήταν από τους πρώτους οργανισμούς που έλαβε γερμανικές αποζημιώσεις σε είδος, δηλαδή σε ραδιοφωνικές κονσόλες, κεραίες, αναμεταδότες, τις οποίες αξιοποίησε πλήρως ο στρατηγός Χριστόδουλος Τσιγάντες, βασικός διοργανωτής του ΕΙΡ. Σημαντικοί διευθυντές του στη μεταπολεμική εποχή ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Στρατής Μυριβήλης.

Ωστόσο και η ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ΕΡΤ και αρχίζει ουσιαστικά το 1951, τότε που θεσπίστηκαν η ίδρυση και η λειτουργία ραδιοτηλεοπτικών σταθμών των Ενόπλων Δυνάμεων. Η επίσημη έναρξη της ελληνικής κρατικής τηλεόρασης έγινε στις 23 Φεβρουαρίου 1966, με πρώτη παρουσιάστρια την Ελένη Κυπραίου και συντονιστή τον δημοσιογράφο Γιώργο Κάρτερ. Το 1969 γίνεται η διεθνής απευθείας σύνδεση με το κύκλωμα της Eurovision και η μετάδοση της προσεδάφισης και του περιπάτου του «Απόλλο 12» στη Σελήνη. Ηταν μια στιγμή που η χούντα την αξιοποίησε κάνοντας τη δική της προπαγάνδα, τότε που η ΥΕΝΕΔ ήταν ο ισχυρός τηλεοπτικός και κύριος επικοινωνιακός βραχίονας των πραξικοπηματιών. Το περίφημο «αποφασίζομεν και διατάσσομεν» στην ΥΕΝΕΔ ακουγόταν πρώτα.

Τώρα πώς φτάσαμε από τον Οδυσσέα Ελύτη και τον Μάνο Χατζιδάκι που ανέλαβε το Τρίτο Πρόγραμμα, τον Σεπτέμβριο του 1974 , στο…«Τζουράσικ Παρκ», όπως χαρακτήρισε την ΕΡΤ ο πρωθυπουργός κ. Αντ. Σαμαράς, είναι επίσης μια μεγάλη ιστορία. Τρεις είναι οι βασικοί παράγοντες: η πολιτική εξουσία, ο συνδικαλισμός και οι εργαζόμενοι. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.

Ο λεγόμενος «ομφάλιος λώρος», η απευθείας σύνδεση δηλαδή της κρατικής εξουσίας με τη διοίκηση της ΕΡΤ, και μάλιστα στις περιόδους που ήταν η ΕΡΤ μονοπώλιο, ήταν ο λόγος που περνούσε ατόφια η κομματική προπαγάνδα. Το άσπρο γινόταν μαύρο και τα επιτεύγματα της εκάστοτε κυβέρνησης, χωρίς αντίλογο, ήταν πάντοτε πρώτη είδηση. Αφήστε που πολλές φορές τα δελτία ειδήσεων δεν τα έγραφαν δημοσιογράφοι, αλλά έρχονταν δακτυλογραφημένα από την οδό Ζαλοκώστα (έδρα της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριών) λίγα μόλις λεπτά πριν από την εκφώνησή τους. Τρεις δημοσιογράφοι-παρουσιαστές πέρασαν πάραυτα από την ενεργό υπηρεσία στη διαθεσιμότητα όταν αρνήθηκαν το 1989 να εκφωνήσουν δελτίο ειδήσεων, το οποίο έφερε υπογραφή κυβερνητικού αξιωματούχου που θεωρούσε ως πρώτη είδηση την… «άφθονη διούρηση» που είχε ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου όταν νοσηλευόταν έπειτα από εγχείρηση καρδιάς στο Χέρφιλντ. Ενας διευθυντής ειδήσεων, ο κ. Σπ. Κατσίμης, έφυγε «μαζί με τα μολύβια που είχε στο γραφείο του» από την ΕΡΤ επειδή μετέδωσε το «φωτιά και τσεκούρι» που ανέφερε ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Ευάγγελος Αβέρωφ στην κηδεία του εκδότη της «Βραδυνής» Τζώρτζη Αθανασιάδη. Η εντολή που είχε από τον τότε κυβερνητικό εκπρόσωπο Δημήτρη Μαρούδα ήταν να «πνιγεί» η είδηση.

Η ΕΡΤ, επί ΝΔ, ήταν το μοναδικό κανάλι που δεν μετέδωσε λέξη όταν το σκάνδαλο του Βατοπαιδίου γινόταν πρώτο θέμα στα άλλα κανάλια, γιατί ήταν αναμεμειγμένα πολιτικά πρόσωπα, ακόμη και το όνομα του τότε πρωθυπουργού.

Αυτός ο «ομφάλιος λώρος» της εκάστοτε κυβέρνησης με την ΕΡΤ συνεχιζόταν σε όλη τη δεκαετία του ’80 και στις αρχές της δεκαετίας του ’90 με πολλές μορφές, ακόμη και με τη συνδρομή των… μυστικών πληροφοριών. Στην τότε ΕΡΤ-2 (στη Μεσογείων) δεν τοποθετήθηκε ξαφνικά, ως… ελεγκτής ειδήσεων, ο κ. Ντάνος Κρυστάλλης, με προσωπικό τηλεφώνημα που έγινε από τον τότε γενικό γραμματέα Πληροφοριών κ. Σωτ. Κωστόπουλο (ο οποίος έλυνε και έδενε στην ΕΡΤ) για να ανακαλύψει δήθεν πρόσωπα που σχετίζονταν με την τρομοκρατία; Μπορεί να μην τα ανακάλυψε ποτέ, αλλά ο μυστήριος αυτός τύπος (όπως τον αποκαλούσαν) είχε εγκατασταθεί σε γραφείο δίπλα από το γραφείο του διευθυντή ειδήσεων (τότε ήταν ο κ. Χρ. Κονταξής) ακούγοντας και καταγράφοντας τα πάντα. Είχε, όπως αποδείχθηκε, και ένα χάρισμα στις προβλέψεις. Προέβλεψε φέρ’ ειπείν και πότε θα γίνει βομβιστική επίθεση και ζητούσε να σταλούν τα τηλεοπτικά συνεργεία για να καλύψουν τις ζημιές, δέκα λεπτά πριν από την έκρηξη της βόμβας, όπως συνέβη με την έκρηξη αυτοσχέδιου μηχανισμού στη City Bank στην οδό Δροσοπούλου στην Κυψέλη, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει το τηλεοπτικό συνεργείο. Η δράση του έγινε γνωστή μήνες μετά την αποχώρησή του από την ΕΡΤ-2.

Ο σφικτός εναγκαλισμός των πολιτικών με την ΕΡΤ γινόταν με ποικίλες μορφές. Με τους κομματικούς… μοντέρ, για παράδειγμα, που έστελναν τα πολιτικά κόμματα για να κάνουν αυτοί (και όχι οι δημοσιογράφοι της ΕΡΤ) το μοντάζ στις όποιες δηλώσεις των αρχηγών τους (συνέβη πολλές φορές στο παρελθόν με το ΚΚΕ και το ΠαΣοΚ, κυρίως σε προεκλογικές περιόδους), όπως επίσης και με τις εκατοντάδες προσλήψεις που έγιναν. Τόσο πολλές προσλήψεις δεν έγιναν σε κανένα άλλο δημόσιο τηλεοπτικό κανάλι στην Ευρώπη. Ολα άρχισαν στη δεκαετία του ’80 όταν εμφανίστηκαν πολιτικοί από τα τότε δύο μεγάλα κόμματα, που κατά σύμπτωση είχαν συγγενική σχέση (ανιψιές) με… μανεκέν, αεροσυνοδούς, δύο μάλιστα εμφανίστηκαν ότι είχαν συγγενείς σταρ ή αναπληρωματικές σταρ Ελλάς, ένας (πρώην πρωθυπουργικός σύμβουλος μάλιστα) εμφανίστηκε με ανιψιά αναπληρωματική Μις Ελλάς, τις οποίες τοποθετούσαν ως παρουσιάστριες ειδήσεων ή παρουσιάστριες σε εκπομπές.

Δύο πρώην εστεμμένες εξακολουθούν και σήμερα να εργάζονται στην ΕΡΤ με συμβάσεις αορίστου χρόνου και έγιναν και συνδικαλίστριες. Ακόμη θυμούνται στην ΕΡΤ ότι όταν η μία εξ αυτών εκφώνησε το πρώτο δελτίο ειδήσεων, ήρθε ένα φορτηγό με τριαντάφυλλα έξω από το στούντιο και ας έκανε στις ειδήσεις ένα μικρό σαρδάμ: Αντί να διαβάσει (τότε, βλέπετε, δεν υπήρχαν τα ότο κιου) «Κα γκε Μπε», διάβασε η δυστυχής… «η κυρία Κεμπέ». Ποιος νοιαζόταν άραγε τότε; Ούτε έδωσε κανείς σημασία όταν η εν λόγω κυρία αποφώνησε μια απευθείας σύνδεση με τα κρατικά λαχεία λέγοντας: «Οσοι δεν κέρδισαν σήμερα να μη στενοχωριούνται, γιατί όπως είπε και ο Χριστός μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι».

Ποιος αλήθεια μπορούσε να τα βάλει με την εκάστοτε πολιτική ηγεσία, που μπορούσε (σε ορισμένες περιπτώσεις) με ταχυδακτυλουργικό τρόπο να αλλάξει τα πάντα στο μοντάζ: από τις δηλώσεις των πολιτικών αρχηγών και να τις εμφανίσει αντίθετες ως και να διορίσει στην ΕΡΤ ένα ολόκληρο χωριό, όπως συνέβη το 2003, με τον διορισμό πέραν των 100 ατόμων (δημοσιογράφων, διοικητικών, γραμματέων, τεχνικών, οδηγών, κλητήρων, ακόμη και καθαριστριών) που κατά σύμπτωση κατάγονταν από ένα συγκεκριμένο χωριό της Αιτωλοακαρνανίας.