Στη μέση μιας σύγκρουσης που έχει την Ελλάδα ως βάση αλλά στην ουσία αφορά τις σχέσεις της ευρωζώνης με τους εταίρους της σε Ευρώπη και Αμερική βρίσκεται η χώρα. Από τη μία η έκθεση του ΔΝΤ, το οποίο αναγνωρίζει λάθη στο πρώτο πρόγραμμα που επέβαλαν οι πιστωτές μας, και από την άλλη οι ιδιωτικοποιήσεις ΔΕΠΑ και ΔΕΣΦΑ, που εντάσσονται στο ευρωπαϊκό ενεργειακό παιχνίδι, ασκούν πιέσεις στην κυβέρνηση οι οποίες ξεπερνούν το βεληνεκές της χώρας. Η αυτοκριτική του ΔΝΤ, το οποίο επιρρίπτει ευθύνες στους ευρωπαίους ηγέτες για την υπερβολική ύφεση που βιώνει η χώρα, δημιουργεί πολιτικά προβλήματα, ενώ οι αντιρρήσεις που εγείρονται από την Κομισιόν και οι υπαινιγμοί ότι θα χρησιμοποιηθούν νομικά εμπόδια για να αποτραπεί πιθανό μονοπώλιο των Ρώσων στην ενεργειακή αγορά την ώρα που λήγει η προθεσμία κατάθεσης προσφορών υπονομεύουν την προσπάθεια ανάκαμψης της οικονομίας. Και όλα αυτά συμβαίνουν σε μια κρίσιμη φάση της προσαρμογής, την ώρα που η χώρα σταθερά βαδίζει προς πρωτογενές πλεόνασμα και η εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία σταδιακά βελτιώνεται.

Στην έκθεσή του το ΔΝΤ διαπιστώνει ότι έγιναν λάθη δύο κατηγοριών. Η πρώτη αφορά λάθη στις εκτιμήσεις. Και ειδικότερα στον πολλαπλασιαστή. «Ενώ σε διάφορες χώρες του ΟΟΣΑ ο πολλαπλασιαστής είναι 0,5, δηλαδή για μέτρα λιτότητας ύψους 1% του ΑΕΠ, το ΑΕΠ υποχωρεί κατά 0,5%, στην Ελλάδα υποχώρησε πάνω από 1%. Η λάθος αυτή εκτίμηση έφερε μεγαλύτερη ύφεση» αναφέρεται στην έκθεση.

Η δεύτερη κατηγορία λαθών αφορά πολιτικές επιλογές. Στην έκθεσή του το Ταμείο για πρώτη φορά λέει ξεκάθαρα ότι από την αρχή είχε τεθεί το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους. Ομως τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν θέλησαν να προχωρήσουν, φοβούμενες τις επιπτώσεις που θα είχε στο χρέος άλλων χωρών της ευρωζώνης και στις ευρωπαϊκές τράπεζες.
Το Ταμείο παραδέχεται επίσης ότι έκανε ακόμη δύο λάθη, πρώτον ότι υπερεκτίμησε την ικανότητα της Ελλάδας να υλοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις που είχε αναλάβει και δεύτερον ότι θα επανέλθει στις αγορές το 2012.
Υποστηρίζει ωστόσο ότι δεν ευθύνεται για την αποτυχία του προγράμματος γιατί «οι Ευρωπαίοι πίεζαν να προχωρήσουν χωρίς κούρεμα». Κατηγορία όμως που οι Ευρωπαίοι αντιστρέφουν. «Το ΔΝΤ απλά προσπαθεί να νίψει τας χείρας του πετώντας τα απόνερα στις πλάτες της Ευρώπης» δήλωσε ο επίτροπος Ολι Ρεν σε ασυνήθιστα σκληρό ύφος. Συμπλήρωσε δε ότι «δεν θυμάμαι τον Ντομινίκ Στρος Καν να ζητεί αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, αλλά θυμάμαι την Κριστίν Λαγκάρντ (σ.σ.: τότε υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Σαρκοζί) να αντιτίθεται».
Το ΔΝΤ πάντως επιμένει στη θέση του για κούρεμα του ελληνικού χρέους. «Με την έκθεση στέλνει ένα μήνυμα στην ευρωζώνη: μην κάνετε το ίδιο λάθος με το κούρεμα και προχωρήστε όπως έχετε δεσμευθεί» αναφέρει ο οικονομολόγος κ. Π. Ρουμελιώτης, πρώην εκπρόσωπος της Ελλάδος στο ΔΝΤ και αντιπρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς. Οι Ευρωπαίοι από την πλευρά τους δεν διαβάζουν τη συμφωνία με τον ίδιο τρόπο. «Δεν υπάρχει δέσμευση των κρατών της ευρωζώνης για μια νέα αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους» δήλωσε ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Απαντώντας σε ερωτήσεις βουλευτών σχετικά με την έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την Ελλάδα, αρνήθηκε ότι οι «περαιτέρω ελαφρύνσεις» στις οποίες αναφέρεται το ΔΝΤ συνιστούν υπόσχεση για νέο «κούρεμα» χρέους.
Πράγματι, η συμφωνία δεν κάνει σαφή αναφορά σε κούρεμα του ελληνικού χρέους. Απλώς σημειώνει ότι οι Ευρωπαίοι θα κάνουν ό,τι πρέπει να κάνουν για να παραμείνει βιώσιμο το ελληνικό χρέος ώστε η χώρα να είναι σε θέση να βγει στις αγορές το 2014. Δηλαδή, το χρέος να βαίνει μειούμενο και να ικανοποιείται ο στόχος για χρέος 120% του ΑΕΠ το 2020.

«Συνεχώς γίνονται ελαφρύνσεις του ελληνικού χρέους με τη συμμετοχή του δημόσιου τομέα (OSI) και θα συνεχίσουν να γίνονται με επιμήκυνση, μειώσεις επιτοκίων κ.λπ.» αναφέρει μιλώντας προς «Το Βήμα της Κυριακής» ο οικονομολόγος και διευθυντής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής των Βρυξελλών Ντάνιελ Γκρος, ο οποίος θεωρεί το OSI «αναπόφευκτο σε κάποιον βαθμό». Το ίδιο αποτέλεσμα θα μπορούσε, για παράδειγμα, να επιτευχθεί αν τα κεφάλαια που χρησιμοποιήθηκαν για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μεταφέρονταν στον ευρωπαϊκό μηχανισμό ESM και δεν υπολογίζονταν στο ελληνικό χρέος. «Δεν μιλάμε για διευθέτηση του χρέους, αλλά για γενναία μείωση» αντιτείνουν πηγές στην Ουάσιγκτον. Βεβαίως για τον Ντάνιελ Γκρος το Ταμείο είναι εύκολο να μιλάει από την πρώτη στιγμή για κούρεμα αφού «τα λεφτά τα βάζουν οι Ευρωπαίοι». Με τον τρόπο αυτόν λέει «προσπαθεί να αποποιηθεί τις ευθύνες του και να προστατέψει το κύρος του».
Σύμφωνα με τον ίδιο, για την αποτυχία του προγράμματος το ΔΝΤ φέρει μεγάλη ευθύνη. «Το Ταμείο έκανε το λάθος να συνδέσει αποκλειστικά το ύψος του χρέους με το δημοσιονομικό έλλειμμα και να ζητεί συνεχώς μέτρα μείωσης του ελλείμματος για να γίνει βιώσιμο το χρέος. Ομως το ελληνικό χρέος ήταν υψηλό εξαιτίας των χαμηλών εξαγωγών που εκτόξευσαν το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Η αυξημένη φορολογία που επιβλήθηκε για να ενισχυθούν τα έσοδα σε μια χώρα σαν την Ελλάδα έπληξε τις εξαγωγές και τις προοπτικές ανάκαμψης» αναφέρει.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η δημοσιονομική προσαρμογή έπρεπε να γίνει «περισσότερο από την πλευρά των δαπανών και όχι των εσόδων». Σε αυτό όμως συνετέλεσε και η αδυναμία των κυβερνήσεων να περιορίσουν τις δαπάνες. «Το 2010 οι δαπάνες έπρεπε να επιστρέψουν στα επίπεδα του 2007 και να μην αυξηθεί η φορολογία» αναφέρει.
Δυσαρέσκεια στις Βρυξέλλες
«Μεθοδεύουν απεμπλοκή από την Ευρώπη»
Η Κομισιόν δεν κρύβει την ενόχλησή της όχι μόνο για το περιεχόμενο της έκθεσης του ΔΝΤ αλλά και γιατί δεν ενημερώθηκε προτού δημοσιοποιηθεί. Κοινοτικοί κύκλοι δεν αποκλείουν το ΔΝΤ «να μεθοδεύει την απεμπλοκή του από την Ευρώπη».
Σύμφωνα με τον κ. Ρουμελιώτη, το Ταμείο με την έκθεσή του στέλνει μια προειδοποίηση στους Ευρωπαίους ότι θα σταματήσει τη χρηματοδότηση. «Η συμμετοχή του Ταμείου λήγει τον Ιούνιο του 2014. Ωστόσο πριν από αυτό υπάρχει ένα χρηματοδοτικό κενό για το 2014 ύψους 4,6 δισ. ευρώ, η εξυπηρέτηση του οποίου θα πρέπει να έχει εξασφαλιστεί ως τον Δεκέμβριο του 2013 για να εγκρίνει την επόμενη δόση. Στέλνει λοιπόν μήνυμα στους Ευρωπαίους να καλύψουν εγκαίρως το κενό αυτό. Και επειδή πολιτικά είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιβληθούν νέα μέτρα στην Ελλάδα, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει είτε να χρηματοδοτήσουν αναπτυξιακά έργα είτε να προχωρήσουν σε απομείωση του χρέους» σημειώνει.
Πάντως πηγές στην Ουάσιγκτον απορρίπτουν το ενδεχόμενο αποχώρησης του ΔΝΤ από την Ευρώπη. «Δεν βλέπω σημάδια απεμπλοκής του ΔΝΤ από την Ευρώπη» αναφέρει ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Σάιμον Τζόνσον μιλώντας προς «Το Βήμα της Κυριακής». Σύμφωνα με τον ίδιο, το ΔΝΤ με την έκθεσή του επισημαίνει στην ευρωζώνη τις αδυναμίες της. «Τόσο όταν ξέσπασε η κρίση χρέους και οι Ευρωπαίοι απέρριψαν το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων όσο και σήμερα ο αδύναμος κρίκος είναι το τραπεζικό σύστημα». Λέει ότι τραπεζικοί γίγαντες όπως οι Deutsche Bank, BNP Paribas, Credit Agricole λειτουργούν με ίδια κεφάλαια της τάξεως των 50-100 δισ. δολαρίων και διαχειρίζονται ισολογισμούς που ξεπερνούν τα 2,5 τρισ. δολάρια. «Η διαχείριση των κινδύνων είναι πλημμελής τόσο από τις ίδιες τις τράπεζες όσο και από τις εποπτικές αρχές» αναφέρει.
Ο ίδιος, που σε άρθρο του έχει χαρακτηρίσει την Deutsche Bank «hedge fund», αναφέρει ότι το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα παραμένει ευάλωτο και χαρακτηρίζει το γερμανικό τραπεζικό σύστημα «σκανδαλωδώς υποκεφαλαιοποιημένο». Θεωρεί δε ότι «το ΔΝΤ θα πρέπει να συγκρουστεί ευθέως και δημόσια με τους Ευρωπαίους για την αντιμετώπιση της χαμηλής κεφαλαιοποίησης των ευρωπαϊκών τραπεζών».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ