Μαθητές σε άλλον… πλανήτη

«Τολμήστε να ονειρευτείτε, να ανακαλύψετε, να δημιουργήσετε». Με αυτή την προτροπή ο πανευρωπαϊκός διαγωνισμός «Οδυσσέας» προσκαλεί όλους τους μαθητές ηλικίας 14-18 ετών να «αδράξουν» την πρόκληση της εξερεύνησης του Διαστήματος ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην κατανόηση της μαγευτικής του λειτουργίας. Στην πρόκληση αυτή ανταποκρίθηκαν πέντε 16χρονοι μαθητές του Γενικού Λυκείου Πελοπίου της Αρχαίας Ολυμπίας, οι οποίοι με την καθοδήγηση του καθηγητή Φυσικής κ. Ιωάννη Χιωτέλη όχι μόνο απάντησαν στο ερώτημα «Τι χρώμα θα είχαν τα φυτά σε έναν άλλον πλανήτη;» αλλά κέρδισαν και το πρώτο βραβείο στην κατηγορία «Εξέλιξη της ζωής».

Η αγάπη του ίδιου του καθηγητή για τις επιστήμες του Διαστήματος ενέπνευσε και τους μαθητές του να ασχοληθούν ήδη από τον Ιούλιο του 2012 με την έρευνα στο πλαίσιο του διαγωνισμού, ο οποίος εντάχθηκε μάλιστα στον ευρύτερο σχεδιασμό του σχολικού προγράμματος. «Τελικά η ίδια η έρευνα ήταν αυτή που μας οδήγησε στο τελικό θέμα της εργασίας μας έναν μήνα πριν από το πέρας του διαγωνισμού» αναφέρει στο «Βήμα» ο κ. Χιωτέλης.

Ολα ξεκίνησαν από τα φασματοσκοπικά πειράματα που η ομάδα διενεργούσε με τον εξοπλισμό του εργαστηρίου. Και μια ημέρα προέκυψε η απορία: «Τι χρώμα θα είχαν τα φυτά σε έναν πλανήτη που δεν έχει αρκετό φως ή περιστρέφεται γύρω από ένα άστρο που ακτινοβολεί στο ερυθρό ή στο μπλε;». Τα μέλη της ομάδας, οι μαθητές Αντιγόνη Γεωργιοπούλου, Ιωάννης Κακαλής, Δήμητρα Κούφη, Ευστάθιος Μπιρίτης και Ελένη Χρυσικοπούλου, κατάφεραν να δώσουν την απάντηση σκορπώντας με την πρωτοτυπία, τη δημιουργικότητα, αλλά και την επιστημονική τους τεκμηρίωση ενθουσιασμό στην εγχώρια και στην ευρωπαϊκή επιτροπή αξιολόγησης.

Δεν θα είναι περίεργο κάποιος να αναρωτηθεί «γιατί μας ενδιαφέρει το χρώμα που θα είχαν τα φυτά σε κάποιον άλλον πλανήτη;». Η απάντηση δίδεται από τα ίδια τα παιδιά στην εισαγωγή της παρουσίασής τους. Ο άνθρωπος, όπως όλα δείχνουν, θα επιδιώξει στο όχι μακρινό μέλλον να αποικίσει άλλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, οπότε τα πρώτα που θα χρειαστεί για τη διαβίωσή του εκεί θα είναι οξυγόνο, νερό και τροφή. Αρα θα καλλιεργήσει φυτά. Θα έχουν όμως αυτά το γνώριμο «γήινο» χρώμα τους, δηλαδή το πράσινο;

Μελετώντας λοιπόν φασματοσκοπικά και χρωματογραφικά τη χλωροφύλλη των φυτών είδαν ότι αυτή απορροφά στο κόκκινο και το μπλε, ενώ ανακλά στο πράσινο δίνοντας στα φυτά το χαρακτηριστικό πράσινο χρώμα. Συγχρόνως όμως είναι οι περιβαλλοντικές συνθήκες εκείνες που ενεργοποιούν τις χρωστικές των φυτών, όπως το μπλε χρώμα του ουρανού και το κόκκινο της αυγής και του σούρουπου. Ετσι, έφτασαν να εικάσουν ότι η χλωροφύλλη έχει «προσαρμοστεί» στα κυρίαρχα μήκη κύματος του πλανήτη μας.

Στη συνέχεια, μελέτησαν την ανάπτυξη φυτών κάτω από ακτινοβολίες διαφόρων μηκών κύματος, όπως και σε συνθήκες περιορισμένου ή ελλιπούς φωτισμού, καθώς και τα χρώματα «εξωγήινων» φυτών αναζητώντας στη Γη φυτά που αναπτύσσονται σε ακραία περιβάλλοντα, όπως είναι τα βάθη των ωκεανών. Τα πειράματά τους αυτά έδειξαν πως το χρώμα του μίσχου των φυτών που αναπτύχθηκαν σε απόλυτο σκοτάδι είναι λευκό και όχι πράσινο. Τα φυτά προσαρμόστηκαν στις νέες «εξωγήινες» συνθήκες και ενεργοποίησαν μηχανισμούς απορρόφησης όλων των μηκών κύματος, αναπτυσσόμενα με ικανοποιητικούς ρυθμούς. Σε συνθήκες γυάλινου θερμοκηπίου αναπτύχθηκαν ταχύτερα λόγω υψηλότερης θερμοκρασίας και συγκέντρωσης CO₂.

Κατέληξαν λοιπόν στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος θα μπορέσει να καλλιεργήσει φυτά σε γυάλινα διαστημικά θερμοκήπια, ακόμη και με περιορισμένο φωτισμό. Η ζωή θα συνεχίσει να εξελίσσεται και σε άλλους πλανήτες προσαρμοζόμενη στα νέα δεδομένα, όπως ακριβώς προσαρμόστηκε στα βάθη των ωκεανών και των σπηλαίων.

Η ομάδα ταξίδεψε συνοδεία πάντα του συντονιστή καθηγητή, αρχικά στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Αστροναυτών στην Κολονία όπου είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν με τον αστροναύτη Τίμοθι Πικ και να μάθουν λεπτομέρειες για τις διαστημικές αποστολές της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA). Ακολούθησε η επίσκεψή τους στις εγκαταστάσεις της Space Expo της ESA στο Νόρντβικ της Ολλανδίας, όπου στις 18 Απριλίου έγινε η τελετή απονομής των βραβείων και τα παιδιά παρουσίασαν εξ ολοκλήρου στα αγγλικά την εργασία τους μπροστά σε σημαντικούς επιστήμονες.

«Η εμπειρία αυτή ανανέωσε τις δυνάμεις μου και με γέμισε όνειρα ξανά» γράφει η μαθήτρια Ελένη Χρυσικοπούλου, η οποία είχε λάβει κι άλλες φορές μέρος σε διαγωνισμούς χωρίς όμως την πολυπόθητη διάκριση. Για μια επιτυχία που έδωσε στα παιδιά το κίνητρο να ασχοληθούν με ζητήματα που μέχρι σήμερα δεν αφορούσαν το δημόσιο σχολείο όπως οι επιστήμες του Διαστήματος, κάνει λόγο ο κ. Χιωτέλης. Και πραγματικά τα περισσότερα ονειρεύονται πια να ασχοληθούν με την έρευνα, την αστρονομία, τη χημεία και να λάβουν μέρος ξανά σε αντίστοιχα πρότζεκτ.