Κάποιες φορές αισθάνεται αρκετα ώριμος για την ηλικία του. Οταν ξυπνάει το πρωί και πρέπει να συζητήσει με τον Μπαράκ Ομπάμα, για παράδειγμα. Ή όταν πρέπει να βγάλει λόγο στο Royal Society of Medicine, μπροστά σε επιστήμονες με τα τριπλάσια και τετραπλάσια χρόνια του. Αλλες φορές, πάλι, νιώθει σαν παιδί. Κυρίως τις ώρες που γελάει με τους φίλους του μετά το σχολείο ή αυτές που φτιάχνει οριγκάμι, κάνει καγιάκ και βλέπει την αγαπημένη του σειρά, το «Glee». Ο Τζακ Αντράκα δεν είναι ένας συνηθισμένος έφηβος. Την ώρα που οι περισσότεροι συμμαθητές του – και πολλοί από τους καθηγητές του, ενδεχομένως – δεν γνωρίζουν καν πού ακριβώς βρίσκεται στο ανθρώπινο σώμα το πάγκρεας και σε τι «χρησιμεύει», ο – 16χρονος σήμερα – βραβευμένος ερευνητής έχει ήδη βρει τον τρόπο να εντοπίζει τον καρκίνο που προσβάλλει τον συγκεκριμένο αδένα και να σώζει ζωές.
Η πιο «cool» απόφαση
Στα 14 χρόνια του, ένας στενός οικογενειακός φίλος του πέθανε από καρκίνο στο πάγκρεας. Ο Τζακ, μετά το πρωτόγνωρο πένθος, αποφάσισε να στραφεί στο εργαλείο που χειριζόταν λίγο καλύτερα από τα τεράστια σκονισμένα βιβλία του και να βρει τη λύση. «Εμαθα από το Internet ότι ο καρκίνος στο πάγκρεας είναι μια ιδιαίτερα θανατηφόρα νόσος και ότι ένας από τους λόγους που στοιχίζει στους περισσότερους ανθρώπους τη ζωή τους είναι ότι η διάγνωση γίνεται όταν είναι πλέον αργά, όταν πια έχουν πιθανότητες επιβίωσης 5,5%» λέει στο BHmagazino. Το τεστ που χρησιμοποιείται σήμερα για τη διάγνωση της συγκεκριμένης νόσου είναι πολύ ακριβό και όχι όσο ευαίσθητο θα έπρεπε, ενώ υπάρχει στην αγορά για περισσότερα από 60 χρόνια, γεγονός που το καθιστά «μεγαλύτερο και από τον μπαμπά του», όπως συνηθίζει να λέει.
Ο Τζακ ήξερε ότι θα μπορούσε να βρεθεί μια καλύτερη μέθοδος και έτσι ήθελε όσο τίποτε να φτιάξει το δικό του τεστ, που θα ήταν πιο ακριβές, φθηνό και πιο γρήγορο από το διαθέσιμο στην αγορά για τον εντοπισμό της συγκεκριμένης μορφής της επάρατης νόσου. Με τη βοήθεια του Google και της Wikipedia, έναν χρόνο αργότερα – το 2012 – κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο στη Διεθνή Εκθεση Επιστήμης και Μηχανικής, τη μεγαλύτερη διοργάνωση για τη μαθητική επιστημονική έρευνα στον κόσμο, καθώς είχε δημιουργήσει ένα τεστ για την πρόγνωση του καρκίνου στο πάγκρεας ήδη από τα πρώιμα στάδιά του, που ήταν 168 φορές πιο γρήγορο και πολύ πιο οικονομικό από τα ήδη γνωστά. Αυτό, όμως, που καθιστά το κατόρθωμά του εξαιρετικής σημασίας είναι ότι το συγκεκριμένο τεστ μπορεί να αποδειχθεί σωτήριο και για άλλες μορφές καρκίνου. «Πόσο cool είναι αυτό;» αναρωτιέται με την παιδική αθωότητά του.
Ερωτευμένος με τους νανοσωλήνες
Η δημιουργία του συγκεκριμένου τεστ δεν ακούγεται εύκολη υπόθεση. Και στην πραγματικότητα δεν είναι. Η ιδέα τού ήρθε μια μέρα στο μάθημα της Βιολογίας. «Εγώ διάβαζα το αγαπημένο μου άρθρο για τους νανοσωλήνες άνθρακα και η δασκάλα μάς μιλούσε για τα αντισώματα και κάποιες πρωτεΐνες που είναι μεταξύ τους σαν την κλειδαριά και το κλειδί και ξαφνικά μου ήρθε μια σκέψη. Τι θα γινόταν αν συνδύαζα αυτό που διάβαζα με αυτό που θα έπρεπε κανονικά να παρακολουθώ για να φτιάξω έναν αισθητήρα;» εξηγεί, για να αποδείξει ότι το να μην προσέχεις στο μάθημα κάποιες φορές μπορεί να αποβεί έως και σωτήριο.
Το επόμενο καλοκαίρι το πέρασε αγκαλιά με τα βιβλία, «ερωτευμένος με τους νανοσωλήνες» και χαμένος στην έρευνα, με μοναδικό στόχο να φτιάξει ένα πειραματικό σχέδιο. Αφού το ολοκλήρωσε και αφού δέχθηκε περίπου 200 απορρίψεις, ο δρ Ανιρμπαν Αϊτρα από το Πανεπιστήμιο Τζον Χόπκινς τον κάλεσε για συνέντευξη. O Τζακ εμφανίστηκε μπροστά του σίγουρος ότι δεν θα χαράμιζε τον χρόνο του, έχοντας διαβάσει περισσότερα από 500 επιστημονικά άρθρα, με μια ολοκληρωμένη πρόταση και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησής της, ενώ είχε υπολογίσει ακόμη και το μπάτζετ. Ο καθηγητής κατάλαβε αμέσως ότι ο μικρός δεν αστειευόταν και τον δέχτηκε.
Ο δρόμος για την επιτυχία, όμως, απαιτούσε θυσίες. «Η μητέρα μου με πήγαινε στο εργαστήριο και με περίμενε για ώρες απέξω, όσο εγώ δούλευα. Περνούσα όλον τον χρόνο μου εκεί μετά το σχολείο, τα Σαββατοκύριακα, τις αργίες, ακόμη και τα γενέθλιά μου» λέει ο νεαρός από το Μέριλαντ και συνεχίζει: «Οταν πια τα κατάφερα, χοροπηδούσα, ούρλιαζα και ήμουν τρισευτυχισμένος. Το είπα αμέσως στη μητέρα μου και εκείνη έκλαιγε από χαρά». Φυσικά, χρειάζεται δουλειά ακόμη προτού το μαγικό τεστ διατεθεί στην αγορά, παρά την αρχική αντίληψη του Τζακ, ο οποίος νόμιζε ότι θα ξεκινούσε να σώζει ζωές μέσα σε λίγους μόνο μήνες. Στη συνέχεια, βέβαια, έμαθε πολλά για τις κλινικές δοκιμές, την έγκριση από την κυβέρνηση και τον χρόνο που απαιτείται για τέτοιες υποθέσεις και συμβιβάστηκε με το γεγονός ότι θα πάρει μερικά χρόνια μέχρι η εφεύρεσή του τοποθετηθεί στα ράφια.
Οταν όμως τα διαδικαστικά ολοκληρωθούν, θα απαιτούνται μόλις τρία σεντ και πέντε λεπτά για να σωθεί μια ζωή και αυτό τού αρκεί. Το παιδί θαύμα – κλισέ έκφραση που επιβάλλεται λόγω της περίπτωσης – δημιούργησε έναν απλό αισθητήρα από χαρτί, περίπου στο μέγεθος εκείνου που κυκλοφορεί για τη μέτρηση του σακχάρου στο αίμα και προμηθεύονται οι διαβητικοί, που ανιχνεύει τον καρκίνο στο πάγκρεας, και ενδεχομένως στις ωοθήκες και στους πνεύμονες, αφού είχε μάθει ότι στο αίμα ενός ανθρώπου που πάσχει από καρκίνο στο πάγκρεας εντοπίζεται μία συγκεκριμένη πρωτεΐνη, η μεσοθηλίνη, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την έγκαιρη διάγνωση. «Αυτό που με κάνει περισσότερο περήφανο είναι ότι είχα μια ιδέα και την ακολούθησα ως το τέλος. Μέχρι, δηλαδή, να καταφέρω να την υλοποιήσω» λέει ο ίδιος.
Με σύμμαχο το Internet
Επίμονος και γεμάτος περιέργεια και αυτοπεποίθηση. Ο νεαρός ερευνητής που προασπίζεται τα δικαιώματα της LGBT κοινότητας, περιγράφει με τον παραπάνω τρόπο τον εαυτό του στο BHmagazino, έχει ως μότο τη φράση «αν εγώ μπορώ να δημιουργήσω ένα τεστ που εντοπίζει τον καρκίνο, χρησιμοποιώντας το Google και τη Wikipedia, φαντάσου εσύ τι μπορείς να κάνεις» και αποδεικνύει σε κάθε ευκαιρία ότι δίπλα στους προσδιορισμούς θα χωρούσε και το επίθετο μετριόφρων. «Πιστεύω ότι πολλά παιδιά της ηλικίας μου σκέφτονται ώριμα και σε βάθος τον ρόλο τους στην κοινωνία, αλλά και όλα όσα θέλουν να πετύχουν. Παράλληλα, βέβαια, τους αρέσει
– όπως και σε εμένα – να περνούν καλά και να διασκεδάζουν».
Είναι αλήθεια, πάντως, ότι οι νέοι σήμερα, όπως αναλύει και ο ίδιος, δεν χρειάζεται να περιμένουν χρόνια για να ασχοληθούν με τα θέματα που τους κινούν το ενδιαφέρον. Δεν είναι απαραίτητο να περιμένουν να μπουν στο πανεπιστήμιο και να αποφοιτήσουν ή να αναζητήσουν άρθρα σε κάποια βιβλιοθήκη, που ενδεχομένως και να μην υπάρχουν. Το Διαδίκτυο είναι διαθέσιμο 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες τον χρόνο, και το μόνο που φαίνεται να έκανε ο Τζακ είναι να χρησιμοποιήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο πηγές στις οποίες έχουν πρόσβαση όλοι οι μαθητές. Σημαντικό ρόλο, βέβαια, έπαιξαν και οι γονείς του, που στάθηκαν στο πλευρό του και του έδειξαν τον τρόπο να μαθαίνει πράγματα μόνος του. «Δεν μου έλυναν οι ίδιοι όλες τις απορίες. Είτε με βοηθούσαν να αναζητήσω απαντήσεις στο Internet, στα βιβλία και στα περιοδικά, είτε με προέτρεπαν να σχεδιάζω πειράματα για να βρίσκω από μόνος μου τα αποτελέσματα που ήθελα» λέει προτού εξηγήσει και τη βάση της επιτυχίας του, που δεν είναι άλλη από τη διαδικασία της αποδοχής της απογοήτευσης και της πρόσκαιρης αποτυχίας στην οποία είχε μπει αναγκαστικά από νωρίς.
Η ζωή του νεαρού επιστήμονα έχει αλλάξει κατά πολύ από την ημέρα που κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο. Σήμερα, συνεχίζει την έρευνά του, δεν πηγαίνει συχνά σχολείο και δεν βλέπει τους φίλους του όσο θα ήθελε, αλλά τον παρηγορεί το γεγονός ότι γνωρίζει σημαντικούς ανθρώπους και συζητά σε καθημερινή βάση με εξέχουσες προσωπικότητες. Του αρέσει να μιλάει μπροστά σε ακροατήρια, «όσο μεγαλύτερα, τόσο καλύτερα», και αν κάνει κάποιο λάθος στην ομιλία του, απλώς προχωρά, όπως ακριβώς κάνει και «με το καγιάκ στον ποταμό». Ο 16χρονος, που είναι η μεγαλύτερη απόδειξη πως η γενιά του Internet δεν είναι η χαμένη γενιά, αλλά η ζωντανή ελπίδα για το μέλλον, έχει κάτι που τον καθιστά ακόμη πιο ξεχωριστό. Καταφέρνει σε μια ηλεκτρονική συζήτηση να ξεκινά μια πρόταση με την περιγραφή των νανοσωλήνων άνθρακα και να την ολοκληρώνει με μια λυπημένη ή χαρούμενη φατσούλα emoticon. Αυτό είναι και το χαρακτηριστικό που τον καθιστά περισσότερο αγαπητό…
Η μέθοδος Αντράκα
Ο Τζακ Αντράκα σχεδίασε ταινίες μέτρησης από απλό χαρτί φίλτρου, παρόμοιες με εκείνες που χρησιμοπoιούν οι διαβητικοί για τη μέτρηση σακχάρου στο αίμα, και αξιοποίησε νανοσωλήνες άνθρακα που λειτουργούν ως αισθητήρες υψηλής ευαισθησίας για να εφεύρει τη νέα μέθοδο διάγνωσης του καρκίνου στο πάγκρεας. O αισθητήρας νανοσωλήνων του Αντράκα με εξειδικευμένο αντίσωμα είναι εξαιρετικά ευαίσθητος. Σε δείγμα 100 ασθενών, μάλιστα, εντόπισε τη μεσοθηλίνη, την πρωτεΐνη που χρησιμοποιείται ως βιοδείκτης για τον καρκίνο στο πάγκρεας, στο όριο των 0,156 νανογραμμαρίων ανά χιλιοστόλιτρο, αρκετά κάτω από τα 10 ng/ml που θεωρείται υπερέκφραση της μεσοθηλίνης και υποδηλώνει την ασθένεια. Σε σύγκριση με την κλασική διαγνωστική τεχνική (ELISA), που ακολουθείται σε τεστ εγκυμοσύνης, σε έλεγχο για τον ιό HIV, τον ιό του Δυτικού Νείλου και της Ηπατίτιδας Β, ο αισθητήρας του Αντράκα είναι 168 φορές πιο γρήγορος, 26.667 φορές λιγότερο ακριβός και 400 φορές πιο ευαίσθητος. Το συγκεκριμένο τεστ, μάλιστα, μπορεί να ανιχνεύσει την παρουσία της μεσοθηλίνης ήδη από τα πρώιμα στάδια της νόσου.
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 26 Μαΐου 2013
