Οσο και αν μιλάμε για «χάσματα» και για πολιτικές διχόνοιες στην Ευρωπαϊκή Ενωση, από βιολογικής απόψεως ολόκληρη η Ευρώπη φαίνεται τελικά να είναι μια μεγάλη οικογένεια. Μια από τις πρώτες μελέτες που εξέτασε μέσω δειγμάτων DNA τις συγγένειες των λαών της για τα τελευταία 3.000 χρόνια κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όλοι κατάγονται από τους ίδιους κοινούς προγόνους οι οποίοι έζησαν πριν από μόλις μια χιλιετία.
Η «οικογενειακή» σχέση φθάνει μάλιστα απ’ άκρου εις άκρον της ευρωπαϊκής ηπείρου, αψηφώντας χιλιομετρικές αποστάσεις και πολιτισμικές διαφορές. Ακόμη και λαοί που απέχουν τόσο μεταξύ τους όσο οι Βρετανοί και οι Τούρκοι αποδεικνύεται τελικά, βάσει του γενετικού υλικού τους, ότι είναι συγγενείς.
«Το εκπληκτικό είναι το πόσο στενά συγγενεύουν όλοι μεταξύ τους. Σε γενεαλογικό επίπεδο όλοι σήμερα στην Ευρώπη ανάγονται στο ίδιο σύνολο προγόνων πριν από 1.000 χρόνια» δήλωσε σε δελτίο Τύπου ο Γκράχαμ Κουπ, καθηγητής Εξέλιξης και Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις και κύριος συγγραφέας της μελέτης η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «PLoS Biology».«Αυτό είχε προβλεφθεί από τη θεωρία πριν από περισσότερο από μια δεκαετία και τώρα έχουμε συγκεκριμένες ενδείξεις από τα δεδομένα του DNA».
Μεγάλα τμήματα DNA
Προκειμένου να ανακαλύψουν τον βαθμό συγγένειας των ευρωπαϊκών λαών ανά τους αιώνες ο καθηγητής Κουπ και ο Πίτερ Ραλφ, ο έτερος συγγραφέας της μελέτης ο οποίος είναι σήμερα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, εξέτασαν τα δεδομένα του γονιδιώματος 2.257 σύγχρονων Ευρωπαίων Οι ερευνητές βασίστηκαν στην ιδέα ότι οι στενότεροι συγγενείς – όπως π.χ. δυο αδέλφια ή δυο ξαδέλφια – έχουν κοινά μεγάλα τμήματα DNA. Οσο πιο μακρινή είναι η συγγένεια μεταξύ δυο ατόμων, τα τμήματα αυτά γίνονται μικρότερα.
Αναζήτησαν τα κοινά τμήματα αλληλουχιών DNA στα γονιδιώματα των σύγχρονων Ευρωπαίων και τα εξέτασαν σε βάθος χρόνου – συγκεκριμένα ως και 3.000 χρόνια πριν. Καθώς το μήκος των κοινών τμημάτων μειώνεται από γενιά σε γενιά, μπόρεσαν να καθορίσουν όχι μόνο τη μεταξύ τους συγγένεια αλλά και πόσο βαθιά στον χρόνο ανάγεται αυτή.
Όπως ήταν αναμενόμενο οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι ο βαθμός συγγένειας ανάμεσα σε δυο λαούς τείνει να είναι στενότερος όσο περισσότερο γειτονεύουν μεταξύ τους και πιο χαλαρός όσο περισσότερο «χωρίζονται» γεωγραφικά. Παρ’ όλα αυτά είδαν ότι ακόμη και σε λαούς που απέχουν μεταξύ τους χιλιάδες χιλιόμετρα – όπως οι κάτοικοι της Βρετανίας και της Ευρωπαϊκής Τουρκίας – υπάρχει συγγένεια: όλοι οι πρόγονοι του καθενός ήταν συγγενείς με τους προγόνους του άλλου πριν από 1.000 χρόνια.
Οι συγγένειες διαφόρων λαών. Το χρώμα των κύκλων σημαίνει τις ομάδες στις οποίες οι ειδικοί χώρισαν τους λαούς (Ανατολική – ξεκινώντας από την Αυστρία και προς ανατολάς –, Δυτική – δυτικά της Αυστρίας –, Τουρκία-Κύπρος, Βόρεια, Ιβηρική-Ιταλική). Οσο μεγαλύτερος είναι ένας κύκλος τόσο μεγαλύτερο βαθμό συγγένειας υποδηλώνει (Πηγή Peter Ralph/USC and Graham Coop/UC Davis)
Ολοι συγγενεύουν
Παράλληλα με αυτή τη γενική τάση στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια παρατηρήθηκαν ωστόσο και κάποιες διαφοροποιήσεις σε τοπικό επίπεδο, οι οποίες αποδίδονται από τους ερευνητές σε δημογραφικές μεταβολές και ιστορικές μεταναστεύσεις. Όπως επεσήμανε ο καθηγητής Ραλφ, φυσικά ή και «άυλα» εμπόδια, όπως οι μεγάλες οροσειρές ή οι έντονες διαφορές στη γλώσσα, φαίνονται να έχουν παίξει ρόλο στη «στενότητα» της συγγένειας μεταξύ των διαφόρων λαών.
Για παράδειγμα οι ερευνητές είδαν ότι οι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης συγγενεύουν στενότερα μεταξύ τους, γεγονός το οποίο μπορεί να οφείλεται, όπως επισημαίνουν, στην επέκταση των Ούνων και των Σλάβων σε αυτές τις περιοχές πριν από περίπου 1.500 χρόνια. Αντίθετα οι κάτοικοι της Ιβηρικής Χερσονήσου και της Ιταλίας δεν φαίνονται να συγγενεύουν πάρα πολύ στενά με κανένα λαό της Ευρώπης. Οι περισσότεροι κοινοί πρόγονοι των Ιταλών με τους άλλους Ευρωπαίους εντοπίζονται, όπως τονίζουν οι ειδικοί, πριν από 2.500 χρόνια. Εξαίρεση φαίνονται να αποτελούν σε έναν βαθμό οι Αλβανοί. Επίσης και οι Ελληνες, ειδικά για τις περιοχές από το κέντρο της Ιταλίας και κάτω κάτι που, για τους ερευνητές, ενδεχομένως υποδηλώνει τους στενούς δεσμους της Νότιας Ιταλίας με την Ανατολική Μεσόγειο.
Ο καθηγητής Κουπ υπογράμμισε ωστόσο ότι οι διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται είναι πολύ μικρές. «Η γενική εικόνα είναι ότι όλοι συγγενεύουν» τόνισε. «Υπάρχουν μόνο μερικές πολύ λεπτές διαφορές τις οποίες και θα εξετάσουμε». Οι ερευνητές ευελπιστούν να συνεχίσουν τη μελέτη τους με μεγαλύτερες και λεπτομερέστερες βάσεις δεδομένων. Ο καθηγητής Κουπ ωστόσο πιστεύει πως παρ’ ότι εξαιρετικά χρήσιμες, οι γενετικές μελέτες δεν μπορούν να αποκαλύψουν μια σφαιρική άποψη των πραγμάτων αν δεν συμπληρωθούν από αρχαιολογικές και γλωσσολογικές έρευνες. «Οι μελέτες αυτές πρέπει να προχωρούν μαζί για να σχηματίσουν μια πληρέστερη εικόνα της ιστορίας» επεσήμανε.
