Λευτέρης Βογιατζής: «Η παράσταση δεν τελειώνει ποτέ….»

Το θέατρο, οι πρόβες και οι ηθοποιοί. Οι συνεργασίες, η Σκηνή και οι παραστάσεις.

Η τελειολομανία, οι λεπτομέρειες, η εντιμότητα, η ζωή και ο θάνατος: Σκέψεις και λέξεις του Λευτέρη Βογιατζή από τις συνεντεύξεις που παραχώρησε στο «Βήμα της Κυριακής».

«Μετράω περίπου δεκαπέντε παραγωγές σε αυτά τα 30 χρόνια, μία δηλαδή κάθε διετία. Αυτός είναι ο ρυθμός. Δεν καταλαβαίνω πώς γίνεται αλλιώς. Για μένα ποτέ δεν θα πάψει το θέατρο να είναι ο ηθοποιός – ο ηθοποιός και το κείμενο».

«Σήμερα τα πράγματα είναι πιο άγρια. Το θέμα είναι ότι αυτή η αγριάδα σε κάνει να θες να ξεχνάς γιατί δεν ξέρεις πια τι να κάνεις».

«Είσαι ελεύθερος μόνο στο δωμάτιό σου, όπου, σύμφωνα με τον Πίντερ, όπως έγραψε στο πρώτο του έργο, κινδυνεύεις να ανοίξει η πόρτα και να μπει κάποιος, οπότε αλλάζουν όλα. Δεν ξέρεις ποιος είναι, δεν ξέρεις τι θέλει. Οπως στα ζώα, και αυτό είναι έμφυτο. Επομένως, πολιτισμός δεν υπάρχει κατ΄ εμένα. Αλήθεια, βλέπεις να είναι πολιτισμένοι οι άνθρωποι που βγαίνουν από τα πανεπιστήμια; Βλέπεις τους πολιτικούς που σπουδάζουν τόσα και τόσα πράγματα να θέλουν το καλό του άλλου; Αναλαμβάνουν τόσα βάρη και στη ζωή και στη συνείδησή τους. Γιατί; Κατ΄ αρχάς, μου φαίνεται πολύ αλαζονικό να αναλαμβάνεις αυτά τα βάρη υπέρ κάποιου χωρίς να μπορείς να του κάνεις καλό».

«Τώρα υπάρχει μια μικρή παύση, ένα ενδιάμεσο στάδιο, ως το επόμενο. Σκεφτόμουν ότι εμείς μεγαλώσαμε χωρίς πόλεμο. Και όμως ένας πόλεμος μπορεί να είναι από τη φύση του αναγκαίος για να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις εκείνες ώστε να ξυπνήσουν ορισμένα ένστικτά μας και να μην είμαστε τόσο κοιμισμένοι. Βλέπω γύρω μου μερικούς νέους που τους χαρακτηρίζει ένας μικρός ύπνος. Και όταν λέω «αναγκαίος» εννοώ με την έννοια της ζούγκλας, όχι αλλιώς».

«Μάταια δεν μπορεί να είναι όλα, όσο υπάρχει ζωή. Και ο θάνατος είναι μια πραγματικότητα- η γνώση και η συμφιλίωση με τον θάνατο θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά. Ο φόβος όμως του θανάτου λειτουργεί αλλιώς».

«Είναι άδικο να μην μπορεί το κοινό να παρακολουθήσει τη διαδικασία της πρόβας. Θα του επέτρεπε να μπει σε μια άλλη πραγματικότητα, να δει την εξέλιξη. Φοβάμαι όμως ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συνορεύει με μια επιδειξιομανία, κι αυτό με τρομάζει. Ωστόσο έχω μια συστολή ως προς αυτό. Ξέρω ότι θα είχε ενδιαφέρον, αλλά θα κατέρρεε η σύμβαση του θεάτρου».

«Λειτουργεί μια περίεργη συμμαχία κάθε φορά ανάμεσα στον συγγραφέα, το έργο κι εμάς τους ίδιους. Γίνεται μια αλληλεπίδραση. Ο συγγραφέας σε κάνει να ανακαλύψεις πράγματα για τον εαυτό σου και μετά περπατάς πάνω στα δικά σου χνάρια, τα οποία όπως παραδέχθηκες χάρη σ΄ αυτόν. Τα έργα που κάνω είναι σαν να έχουν τελειώσει. Δεν έχω και καλή μνήμη».

«Δεν υπάρχει τελειομανία. Η τελειομανία είναι κάτι στείρο. Η λεπτομέρεια είναι η ραχοκοκαλιά. Χωρίς τη λεπτομέρεια, το επίκεντρο, η βάση, δεν αποκτά φως. Το ένα είναι βοηθός του άλλου. Κάποτε μπορεί να έλεγα ασχολούμαι με λεπτομέρειες και χάνω την ουσία. Δεν υπάρχει αυτό. Σημασία έχει ο τρόπος που ασχολείσαι με ό,τι ασχολείσαι. Και όχι μια γενική εντύπωση του τι είναι σωστό και τι είναι καλό. Αυτά δεν ισχύουν στη δημιουργία ούτε στη διδασκαλία. Κάνουν κακό. Τα παιδιά συνηθίζουν σε μια ομαδοποίηση και όχι στην ατομικότητα. Κι εννοώ την ατομικότητα που δεν διαθέτει την έπαρση του «εγώ είμαι και κανείς άλλος δεν είναι». Αντιθέτως. Δεν πρέπει να τονίζεται, αλλά να γίνεται. Και για να γίνει, θέλει ταλέντο».

«Ακόμα ονειρεύομαι μια παράσταση για ορθίους».

«Η εντιμότης στη δουλειά και την τέχνη είναι ένα τεράστιο και πολύπλευρο φορτίο. Προσωπικά νιώθω ότι εξαρτώμαι από αυτό. Δεν ξέρω αν το έχω. Εξαρτώμαι όμως από αυτή την εντιμότητα».

«Η παράσταση δεν τελειώνει ποτέ…».

«Οποιοσδήποτε θα αισθανόταν μια κρυφή χαρά για το ενδιαφέρον που δημιουργεί η δουλειά του. Αλλά ειλικρινά, προτιμώ να μην το σκέφτομαι. Με βαραίνει. Θα ήθελα να είμαι ένα ουδέτερο φως και να παίρνω χρώμα μόνον από τη δουλειά μου».

«Εχω δημιουργήσει έναν τρόπο δουλειάς που συνήθως με ικανοποιεί κατά 35%. Εγώ όμως θέλω να τον ικανοποιώ όσο μπορώ περισσότερο. Δεν μπορώ να ξεφύγω από αυτό. Από όλους αναζητώ το… «εντελώς». Λέω ότι θέλω να αναποδογυρίσει ένα τραπέζι και το τραπέζι πρέπει να αναποδογυρίσει. Δεν υποχωρώ, προσπαθώ και σπρώχνω όλους προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν κρύβομαι, δεν παριστάνω πως το πέτυχα. Αντιμετωπίζω την αλήθεια, την πραγματικότητα. Ακόμα κι αν πρέπει να σηκώνω κάθε φορά όλα τα βάρη. Μόνον έτσι έχω μια αίσθηση καθαρότητας. Θέλω να προσπαθώ συνεχώς. Και θέλω να έχουμε όλοι τη δύναμη να προσπαθούμε συνεχώς. Γιατί το θέατρο δεν γίνεται από έναν».

«H αποδοχή μαθαίνεται. Οι ηθοποιοί έχουν δυνάμεις που ούτε οι ίδιοι τις λαμβάνουν υπόψη. Εμένα μου αρέσει να διακρίνω στους άλλους στοιχεία που δεν βλέπουν. Αλλοτε πέφτω έξω κι άλλοτε όχι. Αλλωστε ορισμένοι προτιμούν να μένουν κλεισμένοι σε αυτό που είναι. Παλαιότερα δεν το καταλάβαινα αυτό, τώρα πια το καταλαβαίνω αλλά νιώθω λιγότερο δυνατός να τους αλλάξω. Δεν παύω όμως να προσπαθώ και να οδηγώ την κατάσταση εκεί που νιώθω. Δεν τα παρατάω. Εχω καταφέρει να διατηρήσω την έκπληξη στον εαυτό μου. Γι’ αυτό και απολαμβάνω πάλι τις παραστάσεις των άλλων. Νιώθω όπως στα δεκαοκτώ μου».

«Το «γιατί» ανεβάζω ένα συγκεκριμένο έργο με απασχολούσε ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της Σκηνής. Μετά άλλαξα. Εκρυβε μεγάλη έπαρση το να νομίζεις ότι όλα τα πράγματα μπορείς να τα δεις λίγο «επιστημονικοποιημένα». Να μην μπορείς να υποταχθείς σε αυτό που σου αρέσει και να το επιλέξεις εκείνη τη στιγμή. Ολα βέβαια υπακούουν σε μια ανάγκη. Παλιά θέλαμε να ανταποκριθούμε και σε ορισμένα αιτήματα της εποχής, που δημιουργούσαν μια πιο σοβαρή εντύπωση για το θέατρο. Σήμερα δεν ισχύει για μένα πια αυτό. Γι’ αυτό και είμαστε αυτοδίδακτοι. Στην τέχνη όμως υπάρχουν μη αυτοδίδακτοι; Κάθε ανέβασμα είναι για μένα και μια μαθητεία. H διαφορά είναι ότι τώρα πια ξεκινάω με κάποιες ενδείξεις: Οτι το έργο δεν είναι δικό μου, αλλά ότι πρέπει να το κάνω δικό μου για να ζήσει. Οτι η σελίδα δεν έχει την ίδια σειρά στο μυαλό του συγγραφέα και ότι εμείς πρέπει να την υπακούσουμε. Ολο το θέατρο παίρνει στα σοβαρά τη σελίδα. Χάνεται έτσι η λειτουργία της φαντασίας, η ιδιοποίηση. Για να το κάνεις δικό σου πρέπει να αφήσεις τον εαυτό σου ελεύθερο, χωρίς να φοβηθείς. Αλλά δεν υπάρχει τόλμη στο θέατρο. Υπάρχουν πολύ ισχυρά ταλέντα, αλλά δεν υπάρχει τόλμη. Τόλμη στον ηθοποιό εννοώ, ανάγκη να δημιουργεί προβλήματα, σαν μια φυσιολογική κατάσταση, ώστε να χρειάζεται να λύσει κάτι…».

«Ο χρόνος μού χρειάζεται, δεν μπορώ τους περιορισμούς. Κάθε φορά νιώθω ότι πλησιάζω ένα έργο εμπειρικά, από την αρχή. Η μόνη εμπειρία που λειτουργεί μέσα μου είναι εκείνη που με οδηγεί στο να χαλάω, να καταστρέφω. Κι όμως αυτή είναι και η προϋπόθεση δουλειάς. Τα έργα μου τα συνδέει μόνο το κριτήριο της επιστροφής στην αναμέτρηση και τη σχέση με τον ηθοποιό. Βρίσκω εκθαμβωτικό το ότι αντιμετωπίζω τα ίδια προβλήματα με διαφορετικούς ανθρώπους κάθε φορά. Θα ήθελα όμως να ξαναδούλευα με τους ίδιους, για να εφαρμόσουμε μαζί την εμπειρία σε ένα νέο έργο. Μόνο ως εκκίνηση μπορώ να λειτουργήσω έτσι. Μετά ο χαρακτήρας μου είναι τέτοιος που καταστρέφει τη συστηματοποίηση».

«Ξέρεις τι θέλω από τη δουλειά μου; Να εκτίθεμαι. Κι αυτό επιτυγχάνεται με τη βοήθεια του ενός προς τον άλλο και την αγάπη πάνω σε αυτό που κάνουμε. Χρειάζεται και εμπιστοσύνη, αλλά η εμπιστοσύνη κρύβει πόνο και λύτρωση μαζί. Το ιδανικό για μένα θα ήταν μια θεία ισορροπία ανάμεσα στο έξω και στο μέσα μου».