Τα πορίσματα μίας εξαιρετικά επιδραστικής έρευνας Αμερικανών οικονομολόγων, σύμφωνα με την οποία τα υψηλά χρέη είναι παράγοντας που δυσχεραίνει την ανάπτυξη τίθενται υπό αμφισβήτηση. Σε νεότερη δημοσίευση τρεις Αμερικανοί ερευνητές καταδεικνύουν ότι η αρχική έρευνα έχει λάθη αριθμητικών υπολογισμών και άρα εσφαλμένα συμπεράσματα.
Η επίμαχη έκθεση είναι αυτή της Κάρμεν Ραίνχαρτ και του Κένεθ Ρογκόφ με τίτλο «Ανάπτυξη σε καιρούς χρέους», η οποία δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2010 στη σειρά του αμερικανικού Εθνικού Γραφείου Οικονομικής Έρευνας (NBER) και στο American Economic Review. Οι Ράινχαρτ και Ρογκόφ, αμφότεροι καθηγητές στο Χάρβαρντ, έγραψαν επίσης και το επιτυχημένο διεθνώς βιβλίο «Αυτή τη φορά είναι αλλιώς: οκτώ αιώνες οικονομικής τρέλας», μία περιεκτική εξέταση των οικονομικών κρίσεων.
Στην έκθεση οι δύο καθηγητές αναλύοντας μεγάλο όγκο στοιχείων βρήκαν ότι, όπου το χρέος ξεπερνά το 90%, «ο διάμεσος του ρυθμού ανάπτυξης πέφτει κατά 1% και η μέση ανάπτυξη πέφτει ακόμα περισσότερο».
Όπως σημειώνουν οιNew York Times, πολλοί πολιτικοί ερμήνευσαν τα πορίσματα σαν μια ευθεία σχέση ανάμεσα στο χρέος και την ανάπτυξη: αν μια οικονομία ξεπερνούσε το όριο του 90% θα έπεφτε σε μία «παγίδα χρέους» από την οποία δύσκολα θα μπορούσε να αποδράσει.
Την έκθεση φαίνεται ότι επικαλέστηκαν και πολιτικοί σε θέσεις-κλειδιά, όπως ο Όλι Ρεν και ο πρόεδρος της Επιτροπής Προϋπολογισμού του Λευκού Οίκου, Πολ Ράιαν, για να επιχειρηματολογήσουν υπέρ περικοπών και της λιτότητας.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν καταγράφηκαν και μεθοδολογικές αντιρρήσεις από άλλους οικονομολόγους, προσθέτουν οι New York Times, όπως για την βασιμότητα του ορίου του 90% και το πώς μπορούν να συσχετιστούν ανάπτυξη και χρέος με δεδομένη την παρουσία πολλών παραγόντων.
Λάθη υπολογισμών
Πιο πρόσφατα, τρεις καθηγητές από το Πανεπιστήμιο της Μασσαχουσέττης, ο Τόμας Χέρνντον, ο Μάικλ Ας και ο Ρόμπερτ Πόλιν, προσπάθησαν να αναπαράξουν τα πορίσματα των Ράινχαρτ και Ρόγκοφ, εντόπισαν όμως λάθη σε υπολογισμούς και παράλειψη στοιχείων που έδιναν διαφορετικά αποτελέσματα και άρα συμπεράσματα.
Οι τρεις υποστηρίζουν ότι για τις χώρες με χρέος άνω του 90% «ο μέσος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ είναι 2,2% και όχι -0,1%» και άρα το μεγάλο χρέος δεν συνδέεται με δυσκολία επίτευξης ικανοποιητικής ύφεσης.
Όπως ήταν εύλογο, το λάθος (ακόμα περισσότερο αν είναι λάθος μεθοδολογικά σημαντικό) σε μια έκθεση που έγινε βασικό επιχείρημα για την επιβολή μέτρων λιτότητας, άνοιξε μεγάλη συζήτηση, ακαδημαϊκή και μη.
Στις πρώτες εκτιμήσεις τους προς τους New York Times οικονομολόγοι κινούνται μάλλον προσεκτικά και περιμένουν να μελετήσουν τη δημοσίευση των Χέρνντον, Ας και Πόλιν χωρίς πάντως να παραλείψουν να επικρίνουν τους Ράινχαρτ και Ρογκόφ, εκτιμώντας ότι αν όντως υπέπεσαν σε λάθη υπολογισμών «αυτό τους φέρει τουλάχιστον σε μια πολύ δύσκολη θέση».
Άλλοι υποστηρίζουν ότι άλλες έρευνες (από ΔΝΤ, ΟΟΣΑ και την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών) με διαφορετικά σετ δεδομένων δίνουν παρόμοια αποτελέσματα με τους Ρόγκοφ και Ράινχαρτ.
Από την πλευρά τους οι δύο, αφού καταρχάς πουν ότι πρέπει να δουν τους ισχυρισμούς της νέας δημοσίευσης,υπερασπίζονται τη θέση τουςλέγοντας ότι οι συντάκτες της νέας έρευνας δεν έχουν πολύ διαφορετική θέση. (Κατά τον Πολ Κρούγκμαν,που μάλλον διαφωνεί με τα συμπεράσματά τους, είναι μία κακή αυτοϋπεράσπιση).
Εντέλει, η καταρχήν επιστημονική συζήτηση του θέματος που προέκυψε αναφέρεται πρώτα στις πρακτικές των Ράινχαρτ και Ρόγκοφ, οι οποίοι ενδεχομένως προχώρησαν σε επιλεκτική χρήση δεδομένων, βάζοντας έμμεσα και το ευρύτερο ζήτημα της επαληθευσιμότητας της επιστημονικής έρευνας.
Αλλά περισσότερο τίθεται οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις από την χρήση (ίσως και κατάχρηση) των συμπερασμάτων της αρχικής έκθεσης. «Πόση ανεργία προκλήθηκε από το αριθμητικό λάθος» ρωτά στους New York Times οικονομολόγος, δίνοντας ίσως την κατεύθυνση προς την οποία θα κινηθεί -και μάλλον θα μονοπωλήσει- η συζήτηση από τη νέα δημοσίευση…
