Πόσο μεγάλη είναι η γεωμετρική-αρχαϊκή νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας στην αρχαία Ελεύθερνα της Κρήτης, που έχει δώσει έως σήμερα εκπληκτικά ευρήματα; Και πώς ήταν η πόλη στην Ελληνιστική και Ρωμαϊκή εποχή;
Στα ερωτήματα αυτά σκοπεύει να απαντήσει το νέο πενταετές, ανασκαφικό πρόγραμμα σ΄ αυτή την αρχαία πόλη με κατοίκηση αιώνων, το οποίο πραγματοποιείται από το 1985 από τον Τομέα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου της Κρήτης με επικεφαλής τον καθηγητή κ. Νίκο Σταμπολίδη. Να σημειωθεί, ότι θα συνεχισθεί η ανασκαφή και στον τομέα της βυζαντινής πόλης από την βυζαντινολόγο δρ. Χριστίνα Τσιγωνάκη.
Οπως είναι γνωστό οι ανασκαφές που διεξάγει στην Ορθή Πέτρα ο κ. Σταμπολίδης έχουν αποκαλύψει μοναδικές ταφές των γεωμετρικών-αρχαϊκών χρόνων, οι οποίες, προκειμένου για τους άνδρες φαίνεται να ακολουθούν τα έθιμα των ομηρικών επών, ενώ όσον αφορά τις γυναίκες εντυπωσιάζουν για τον πλούτο των κοσμημάτων τους και των άλλων κτερισμάτων που τις συνόδευαν, ακόμη όμως και για τα χρυσοποίκιλτα ενδύματά τους. Τέτοια, που μόνον αριστοκρατικής γενιάς άτομα μπορούσαν να φορούν στη ζωή και στο θάνατο.
Τα ευρήματα όμως γενικότερα είναι πολλά σε αριθμό, ποικιλία και σημασία αλλά και σε εποχές, αφού ξεκινούν από την Νεολιθική εποχή ως τα Υστερορωμαϊκά χρόνια! Οικίες και πλακόστρωτοι δρόμοι _το πολεοδομικό σύστημα της πόλης μένει επίσης να ερευνηθεί από τις ανασκαφές _ ιερά, ένα τεράστιο λατομείο, πλήθος επιγραφών και γλυπτών και ένα άλλο μέγα πλήθος αντικειμένων, κυρίως πολυτελών: Χρυσά, ασημένια και χάλκινα σκεύη, εγχειρίδια και κοσμήματα, γυάλινα αγγεία και αντικείμενα από ελεφαντόδοντο, ειδώλια, εξαιρετική κεραμική.
Σε εξέλιξη βρίσκεται εξάλλου η κατασκευή του Μουσείου Αρχαιολογικού Χώρου Ελεύθερνας, το οποίο αναμένεται να παραδοθεί μέσα στο 2015. Ηδη έχουν ολοκληρωθεί το ημιυπόγειο και ο όροφος, με τις εργασίες να βρίσκονται πλέον στην στέγη του ορόφου, ενώ εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και η μελέτη διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου καθώς και της μεταφοράς αρχαιοτήτων. Ο αρχαιολογικός χώρος άλλωστε, διαθέτει ήδη ένα εξαιρετικής αισθητικής στέγαστρο, το οποίο είναι τοποθετημένο πάνω από την νεκρόπολη, προστατεύοντάς την αλλά, ταυτόχρονα επιτρέποντας και στους επισκέπτες να την περιηγηθούν από ψηλά!
