«Η λιτότητα γίνεται βόμβα στα θεμέλια της ενωμένης Ευρώπης…Η Γερμανία ξέχασε την πολιτική, και μιλάει μόνο για οικονομία στην ΕΕ», λέει μιλώντας στο ΒΗΜΑ ο Κας Μάντε, καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, στις ΗΠΑ, ειδικός σε ζητήματα εξτρεμισμού και δημοκρατίας, και συγγραφέας του «Λαϊκισμός στην Ευρώπη και στην Αμερική: Απειλή ή Διόρθωση;»
Ολόκληρο το κείμενο της συνέντευξης:
– Πιστεύετε ότι η σκληρή λιτότητα, που επιβλήθηκε από την τρόϊκα στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία μπορεί να απειλήσει ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα;
«Ναι. Αν και η ιστορία δείχνει ότι θεσμοί σπάνια εξαφανίζονται, πιστεύω ότι η ΕΕ περνάει σήμερα μια κρίση που δεν έχει προηγούμενο. Τόσο στην οικονομία, όσο και στην πολιτική, δεν υπάρχει συναινετικό όραμα στην ηγεσία, και η στήριξη των λαών για όλο το ευρωπαϊκό πρόγραμμα είναι σε ιστορικό χαμηλό.
Η άγρια λιτότητα έχει μειώσει σημαντικά τα παραδοσιακώς υψηλά ποσοστά στήριξης για την ΕΕ στις χώρες του Νότου, ενώ τα δάνεια έχουν μειώσει και άλλο την στήριξη στις χώρες του Βορρά, που πληρώνουν τα περισσότερα.
Τα τραύματα είναι βαθιά και θα χρειαστούν χρόνια για να επουλωθούν. Ανθρωποι που έχουν γίνει «αντι-ευρωπαϊστές» θα υποστηρίξουν πάλι το πρόγραμμα στο μέλλον, όταν θα έχουν ανακάμψει οι οικονομίες, αλλά δεν πρόκειται να ξαναδούμε αφελή και ολόψυχη στήριξη προς την ΕΕ. Η εποχή της «επιτρεπτικής συναίνεσης», στην οποία η ευρωπαϊκή ελίτ μπορούσε να βασίζεται σε ένα σιωπηλό αλλά υποστηρικτικό ευρωπαϊκό κοινό, έχει τελειώσει για πάντα».
– Ο κόσμος στον Νότο της ΕΕ κατηγορεί την Γερμανία για έλλειψη αλληλεγγύης. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι προσπαθεί να επιβάλει, με την οικονομική λιτότητα, αυτό που δεν κατάφερε με την στρατιωτική βία στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ποια είναι η γνώμη σας;
«Η σύγκριση της Μέρκελ με τον Χίτλερ είναι ανιστόρητη και ανόητη. Δείχνει μια σοκαριστική έλλειψη ιστορικής και σύγχρονης γνώσης, και κρίσης. Είναι αλήθεια ότι η φωνή της Γερμανίας ακούγεται περισσότερο για τα μέτρα της λιτότητας και τις δανειακές συμφωνίες, από ό,τι άλλων μελών της ΕΕ. Αλλά η Γερμανία δεν είναι η μόνη χώρα που βλέπει με μεγάλο σκεπτικισμό τα δάνεια –το ίδιο ισχύει για την Ολλανδία, την Φινλανδία, ακόμη και για ορισμένες ανατολικές χώρες, όπως η Σλοβακία. Επιπλέον, η Γερμανία στήριξε τελικά όλα τα δάνεια, και άλλη στρατηγική χρηματοδότηση, συχνά με όρους που δεν ήταν ακριβώς αυτοί που ήθελε. Ετσι, αν και είναι μια ισχυρή φωνή, και σχετικώς άκαμπτη στην πολιτική της, η Γερμανία δεν σταμάτησε να παίζει το ευρωπαϊκό παιχνίδι των συμβιβασμών και της αλληλεγγύης».
Ποιος είναι ο πραγματικός κίνδυνος για τις εθνικές δημοκρατίες, και για το σχέδιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης αυτή τη στιγμή;
«Η υπερβολική συγκέντρωση των εξουσιών της ΕΕ στα χέρια τεχνοκρατών που δεν είναι υπόλογοι, η οποία δεν έλαβε ποτέ την δημοκρατική νομιμοποίηση από τις χώρες-μέλη της ΕΕ, καθώς δεν έγινε ποτέ θέμα δημόσιας συζήτησης ή εθνικών εκλογών. Οι περισσότερες από τις λύσεις για την κρίση έδωσαν μεγαλύτερη εξουσία σε κάποιες οικονομικές ελίτ, εντός «ρυθμιστικών» θεσμών, που είναι πολιτικώς ανεξάρτητοι (για να προστατεύεται η αποτελεσματικότητα της αγοράς). Το πρόβλημα με την ΕΕ είναι ότι γίνεται ένα οικονομικό σχέδιο, το οποίο επομένως αξιολογείται με βάση οικονομικά κριτήρια –αυτή η διαδικασία άρχισε με την ένταξη κρατών από την Ανατολική Ευρώπη.
Αλλά η λογική της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ενοποίησης είναι το πολιτικό όφελος (πχ η ειρήνη) μέσω της οικονομικής ενοποίησης, και όχι το οικονομικό όφελος μέσω της πολιτικής ενοποίησης. Από την στιγμή που οι χώρες οι οποίες πληρώνουν τα περισσότερα (κυρίως η Γερμανία) αρχίζουν να βλέπουν την ΕΕ με κυρίως οικονομικούς όρους, το πρόγραμμα της ενωμένης Ευρώπης είναι νεκρό. Στο κάτω κάτω, γιατί να στηρίξεις ένα οικονομικό πρόγραμμα που δεν σου αποφέρει οικονομικά κέρδη;»
– Είστε υπέρ της διεξαγωγής εθνικών δημοψηφισμάτων για το υπαρξιακό ζήτημα της παραμονής ή όχι στο ευρώ;
«Είναι ένα δύσκολο ζήτημα. Δεν είμαι οπαδός της επιλεκτικής χρήσης δημοψηφισμάτων. Τα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ είναι γνήσιες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες. Είναι δουλειά των πολιτικών αντιπροσώπων τους να χειρίζονται αυτά τα προβλήματα σύμφωνα με τις προτιμήσεις του εκλογικού σώματος. Προσωπικώς, δεν είμαι υπέρ, γιατί η συμμετοχή στα δημοψηφίσματα είναι συνήθως πολύ χαμηλή, και επομένως δίνουν μεγάλη δύναμη σε φανατικές μειοψηφίες. Σε κάθε περίπτωση, την απόφαση για την διεξαγωγή ή όχι ενός εθνικού δημοψηφίσματος θα πρέπει να την παίρνει πάντα η εθνική κυβέρνηση και ο λαός, όχι η ΕΕ».
* Στα ελληνικά κυκλοφορεί το δοκίμιο του καθηγητή Κας Μάντε «Λαϊκιστικά Ριζοσπαστικά Δεξιά Κόμματα στην Ευρώπη» ( 2011 – εκδόσεις Επίκεντρο )
