Ενα νέο οικονομικό σύμπαν, παράλληλο με αυτό που «έστησαν» και λειτουργούν μεταπολεμικά οι ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης, επιχειρούν να δημιουργήσουν οι ραγδαία αναπτυσσόμενες οικονομικές δυνάμεις του πλανήτη. Πρόκειται για τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και τη Νότια Αφρική, τα λεγόμενα BRICS (Brazil, Russia, India, China και South Africa), οι ηγέτες των οποίων συναντήθηκαν την περασμένη εβδομάδα στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής.

Στόχος του ομίλου των BRICS είναι να μετριάσουν την εξάρτησή τους από τις ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες και τους θεσμούς τους οποίους εκείνες έχουν δημιουργήσει και ρυθμίζουν εν πολλοίς τη λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας. Ετσι, έχουν δρομολογήσει τη δημιουργία μιας αναπτυξιακής τράπεζας, η οποία θα χρηματοδοτεί προγράμματα κατασκευής και βελτίωσης υποδομών στις ίδιες τις BRICS και σε άλλες αναπτυσσόμενες χώρες, όπως σε χώρες της Αφρικής, για παράδειγμα, όπου εδώ και χρόνια η Κίνα προωθεί τα οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντά της.
Τα φιλέτα της Αφρικής


Η τράπεζα αυτή προορίζεται άλλωστε και ως εναλλακτική των δύο διεθνών χρηματοδοτικών θεσμών που δημιούργησαν το 1944 στο Μπρέτον Γουντς των ΗΠΑ οι χώρες της Δύσης για την απεμπλοκή από τον κανόνα χρυσού και τη θωράκιση της παγκόσμιας οικονομίας από κρίσεις ανάλογες εκείνης του 1929, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Η δημιουργία της αναπτυξιακής τράπεζας των BRICS προχωρεί, αλλά με πολύ αργούς ρυθμούς. Στη συνάντηση κορυφής του Ντέρμπαν το σχέδιο κόλλησε στην απροθυμία των 5 κρατών του ομίλου να συνεισφέρουν ποσά άνω των 10 δισ. δολαρίων για την προικοδότηση της τράπεζας. Οι ειδικοί περί τα οικονομικά έκριναν ότι με 50 δισ. δολάρια στο αποθεματικό της οι δυνατότητες χρηματοδότησης αναπτυξιακών έργων και δανειοδότησης οικονομιών που κινδυνεύουν είναι περιορισμένη. Ετσι, το θέμα θα τεθεί εκ νέου επί τάπητος στην επόμενη συνάντηση που θα έχουν οι ηγέτες των BRICS το 2014 στη Βραζιλία.
Η ιδέα της αναπτυξιακής τράπεζας προωθείται με ιδιαίτερο ζήλο από τον πρόεδρο της Νότιας Αφρικής Τζέικομπ Ζούμα και την κυβέρνηση της Πρετόρια. Στόχος τους είναι να βρεθούν κεφάλαια για την χρηματοδότηση έργων υποδομής τα οποία το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα δεν ενδιαφέρονται να χρηματοδοτήσουν. Το σχέδιο της τράπεζας προωθεί, φυσικά, και τα συμφέροντα των δύο μεγαλυτέρων πληθυσμιακά κρατών των BRICS, της Κίνας και της Ινδίας, που έχουν αναπτύξει έναν μεταξύ τους ανταγωνισμό για την αποτελεσματικότερη διείσδυσή τους στις αγορές της Αφρικής.
Η Ινδία μπήκε πρώτη στο παιχνίδι της οικοδόμησης συμφερόντων στη Μαύρη Ηπειρο χάρη στη Βρετανική Κοινοπολιτεία. Διότι ως βρετανική αποικία είχε αναπτύξει πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εμπορικές σχέσεις με αφρικανικές χώρες που ανήκαν επίσης στην πάλαι ποτέ Βρετανική Αυτοκρατορία. Για οικονομικούς λόγους (λόγω φτώχειας δηλαδή αμφοτέρων των εμπορικών εταίρων) οι σχέσεις αυτές δεν προωθήθηκαν μεταπολεμικά και κυρίως έπειτα από την ανεξαρτητοποίηση της Ινδίας και των αφρικανικών κτήσεων από τη Βρετανία. Την τελευταία δεκαετία ο ιδιότυπος κινεζικός καπιταλισμός αναδείχθηκε ως αξιόλογος ανταγωνιστής του Νέου Δελχί σε ό,τι αφορά τις φιλοδοξίες οικονομικής διείσδυσης που διατηρεί στην πλούσια σε πρώτες ύλες αφρικανική ήπειρο.
Εμπόριο 500 δισ. δολαρίων


Οπως αναφέρει η WSJ, πάντως, «η προώθηση της δημιουργίας ενός κοινού χρηματοδοτικού μηχανισμού από τα BRICS μπορεί να προχωρεί με αργούς ρυθμούς, στο Ντέρμπαν κατέστη σαφές όμως ότι οι πρόεδροι των χωρών έχουν ξεπεράσει το επίπεδο της λαϊκίστικης ρητορικής, στο οποίο για καιρό ήταν εγκλωβισμένοι, και κάνουν βήματα αληθινής συνεργασίας παραμερίζοντας τα αντικρουόμενα, πολλές φορές, βραχυπρόθεσμα συμφέροντά τους». Είναι χαρακτηριστική η αφοπλιστική παραδοχή από τον πρόεδρο της Κίνας Ξι Ζινπίνγκ, για παράδειγμα, ότι «η Κίνα προωθεί τα δικά της οικονομικά συμφέροντα στην Αφρική».
Αναλυτές πιστεύουν ότι το 2015 το διακρατικό εμπόριο μεταξύ των «5» μπορεί να φθάσει σε αξία τα 500 δισ. δολάρια. Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι τα συνολικά μεγέθη της Κίνας, πληθυσμιακά αλλά κυρίως οικονομικά, διότι το ΑΕΠ της (8,25 δισ. δολάρια το 2012) ξεπερνά το άθροισμα των ΑΕΠ των υπολοίπων τεσσάρων χωρών, τρομάζουν τους εταίρους του Πεκίνου, που φοβούνται μήπως πλημμυρίσουν από κινεζικά προϊόντα. Σημειωτέον ότι για τις αγορές της Ινδίας, της Νότιας Αφρικής, αλλά και της Βραζιλίας και της Ρωσίας, που έχουν διπλάσιο κατά κεφαλήν ΑΕΠ από τις άλλες χώρες (δεκαπλάσιο από την Ινδία…), τα κινεζικά προϊόντα είναι απείρως ανταγωνιστικότερα από όσο είναι στις δυτικές αγορές, αφού η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών εκεί είναι πάρα πολύ περιορισμένη συγκριτικά με εκείνη των Δυτικών. Για τους Ινδούς, τους Νοτιοαφρικανούς, τους Βραζιλιάνους και τους Ρώσους (εφόσον δεν είναι ολιγάρχες ή μαφιόζοι), τα ακριβά και ποιοτικά προϊόντα της Δύσης δεν αποτελούν επιλογή.

Συμφωνία χωρίς ευρώ και δολάρια
Εμπορικές συναλλαγές χωρίς μετατροπή των εθνικών νομισμάτων
Η είδηση της συνάντησης κορυφής του Ντέρμπαν αφορά την υπογραφή μιας σημαντικής συμφωνίας σε διμερές επίπεδο. Πρόκειται για τη νομισματική συμφωνία που υπέγραψαν οι αποστολές της Κίνας και της Βραζιλίας και η οποία προβλέπει την ανταλλαγή κινεζικών γουάν και βραζιλιάνικων ρεάλ μεταξύ των Κεντρικών Τραπεζών των δύο χωρών για τη διευκόλυνση των επιχειρηματικών και εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των δύο χωρών χωρίς την υποχρέωση μετατροπής των εθνικών νομισμάτων τους σε αμερικανικά δολάρια ή ευρώ. Τα ποσά που συμφωνήθηκε να ανταλλαγούν με τη μέθοδο του swap την επόμενη τριετία θα αντιστοιχούν σε 30 δισ. δολάρια.
Οπως αναφέρει η «Wall Street Journal», ο υπουργός Οικονομικών της Βραζιλίας Γκουίντο Μαντέγκα δήλωσε ότι η συμφωνία, την οποία οι δύο χώρες προετοίμαζαν από τον περασμένο Ιούνιο, «θα τους επιτρέψει να ανταλλάσσουν τα εθνικά τους νομίσματα χωρίς καμία επιρροή από τις συνθήκες που επικρατούν στις διεθνείς χρηματαγορές». Ο βραζιλιάνος υπουργός αποκάλυψε επίσης ότι οι χώρες των BRICS, οι οποίες συγκεντρώνουν το 43% του πληθυσμού της γης και συνεισφέρουν πλέον κατά 21% στη διαμόρφωση του παγκόσμιου ΑΕΠ (προ δεκαπενταετίας συνεισέφεραν μόλις κατά 7%), βρίσκονται κοντά σε μια συμφωνία για τη δημιουργία μιας «δεξαμενής συναλλάγματος», που θα τις προστατεύσει σε περίπτωση που ενσκήψει μια παγκόσμια κρίση με τα ισοζύγια πληρωμών. Σημειωτέον ότι, όπως υπολογίζεται, τα συνολικά αποθέματα των BRICS σε ξένο συνάλλαγμα ανέρχονται σε 4,4 τρισ. δολάρια.
Το γεγονός είναι πάντως ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση (και βεβαίως οι ευκαιρίες διεθνών συνεργασιών που προσφέρει η παγκοσμιοποίηση) φέρνει πιο κοντά τις χώρες των BRICS, στο μέτρο που τις ωθεί να ξεπεράσουν την εσωστρέφεια και να προωθήσουν τις μεταξύ τους οικονομικές και εμπορικές σχέσεις. Πέρυσι, για παράδειγμα, η αξία των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των πέντε κρατών έφθασε στα 282 δισ. δολάρια, ενώ μια δεκαετία πριν, το 2002, ήταν μόλις 27,3 δισ. δολάρια.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ