Αρχαίο ναό της Γεωμετρικής εποχής έκρυβε στα θεμέλια του ο μεγάλος, αρχαϊκός ναός του 530-510 π.Χ.της Τραπεζάς Αιγίου, που είχε έρθει στο φως το 2009. Την αποκάλυψη έκανε ο αρχαιολόγος κ. Ανδρέας Βόρδος κατά τη διάρκεια έρευνας στη θεμελίωση του πτερού του ναού όπου εντόπισε ένα άλλο κτίσμα με ανωδομή από ωμές πλίνθους, που σώζεται σε ύψος τεσσάρων δόμων και θεμέλια από αργολιθοδομή.
Και σαν να μην έφθαναν αυτά εντοπίσθηκαν και θυσίες με πυρές επιβεβαιώνοντας τον λατρευτικό χαρακτήρα και αυτού του κτιρίου. Φέτος το καλοκαίρι μάλιστα, η συνέχιση της ανασκαφής αναμένεται να δώσει περαιτέρω πληροφορίες γι΄ αυτό το πρωιμότερο κτίσμα, αν και στην προκειμένη περίπτωση η έρευνα είναι ιδιαίτερα δύσκολη, δεδομένου ότι δεν πρέπει να καταστραφεί ο ήδη υπάρχων ναός.
Κτισμένα – το ένα επάνω στο άλλο – σε ένα πλάτωμα που έχει εξαιρετική θέα προς το Αίγιο και τη θάλασσα αλλά και προς τις απέναντι ακτές της Φωκίδας, σε μία θέση δηλαδή στρατηγική για τον έλεγχο της περιοχής τα δύο αυτά οικοδομήματα βρίσκονται στον πυρήνα οχυρωμένης ακρόπολης, η οποία είναι πιθανόν να ταυτίζεται με την αρχαία πόλη των Ρυπών. Σ΄ αυτή την περίπτωση πρόκειται για μία πόλη που άκμασε στους πρώιμους ιστορικούς χρόνους και θεωρείται ότι ήταν μητρόπολη του Κρότωνα στην Κάτω Ιταλία.
Εκατόμπεδος (δηλαδή με μήκος 100 ποδών) είναι ο αρχαϊκός ναός, που είχε αποκαλύψει ο κ. Βόρδος. Με διαστάσεις 16,84 Χ 31,56 μέτρων και κατασκευασμένος από ψαμμίτη, δωρικού ρυθμού και περίπτερος αποτελεί έναν από τους μεγάλους ναούς της Πελοποννήσου.
Οπως φάνηκε από τα ευρήματα ο γλυπτός του διάκοσμος ήταν εξαιρετικός αφού βρέθηκαν περί τα 250 κομμάτια γλυπτών, η συγκόλληση ωστόσο των οποίων δεν αποσαφηνίζει ακόμη τις παραστάσεις που υπήρχαν στο ναό ή την θεότητα στην οποία ήταν αφιερωμένος.
Μόνον από την ποιότητά τους αλλά και από την κεράμωση του οικοδομήματος μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα, ότι επρόκειτο για ένα από τα σημαντικότερα ιερά στην βορειοδυτική Πελοπόννησο. Αλλωστε περιβαλλόταν και από άλλα κτίρια που ανήκαν σ΄ αυτό, από τα οποία όμως μόνον τα θεμέλια έχουν απομείνει.
Η λιθολόγηση του υλικού των αρχαίων οικοδομημάτων, η οποία διήρκεσε επί αιώνες υπήρξε ο κατ΄ εξοχήν λόγος της καταστροφής τους, όπως επισημαίνει μάλιστα ο κ. Βόρδος πολλοί λίθοι κατέληξαν στα διάφορα κτίσματα της περιοχής. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες εξάλλου τον περασμένο αιώνα έλαβε χώρα μεγάλη κλοπή των γλυπτών των αετωμάτων, που μεταφέρθηκαν με άμαξες προς άγνωστο προορισμό. Από την εποχή μάλιστα που το πλάτωμα όπου αναπτυσσόταν η αρχαία πόλη άρχισε να καλλιεργείται φαίνεται ότι οι κλοπές πήραν διαστάσεις…
Φέτος πάντως το αρχαιολογικό πρόγραμμα εκτός από την διεξοδικότερη έρευνα των θεμελίων περιλαμβάνει και την αποτύπωση του ναού με την συνεργασία και του αρχιτέκτονα του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου κ. Νιλς Χέλλνερ και με την οικονομική στήριξη του Ιδρύματος Λεβέντη.
