Δέκα χρόνια μετά την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ, η Βρετανίδα δημοσιογράφος Εμα Σκάι, επιχειρεί με άρθρο της στην εφημερίδα Guardian να κάνει έναν απολογισμό. Καταγράφει τα κατά τη γνώμη της έξι σκληρά «μαθήματα» που πήραν οι ΗΠΑ και οι Βρετανοί σύμμαχοί τους το 2003 από την αλήστου μνήμης «συμμαχία των προθύμων» η οποία,με επικεφαλής των Τζορτζ Μπους και τον Τόνι Μπλερ αιματοκύλισαν την πλούσια σε πετρέλαιο αραβική χώρα, χωρίς εντολή από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Μάθημα πρώτο: οι επεμβάσεις απαιτούν νομιμότητα
Μπορεί το σκεπτικό μιας επέμβασης να βασίζεται πάντα σε μια διαφορετική «ερμηνεία», από το κάθε κράτος, του τί εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντά του, όμως αυτό έχει ως αποτέλεσμα η διεθνής και τοπική υποστήριξη να μην είναι πάντα η αναμενόμενη –ή να επηρεάζει την έκβαση των επιχειρήσεων. Η νομιμότητα της επέμβασης στο Ιράκ αμφισβητήθηκε από τη πρώτη κιόλας στιγμή και ως πράξη μπορεί να δικαιολογηθεί μόνο λόγω του αυξανόμενου, την εποχή εκείνη, αμερικανικού φόβου για τυχόν επανάληψη, σε αμερικανικό έδαφος, των τρομοκρατικών επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στη Νέα Υόρκη.
Μάθημα δεύτερο: οι επεμβάσεις πρέπει να έχουν περιορισμένους, ξεκάθαρους και ρεαλιστικούς στόχους
Μετά το φιάσκο με τα ανύπαρκτα «όπλα μαζικής καταστροφής» του Σαντάμ Χουσείν, η δικαιολογία των εισβολέων για τον πόλεμο άλλαξε. Μετατράπηκε σε «προσπάθεια εγκαθίδρυσης της δημοκρατίας». Ανέκαθεν υπήρχε μια ασυνέχεια μεταξύ στόχων, σχεδιασμού, οργάνωσης και χρηματοδότησης.
Μάθημα τρίτο: η κατάρρευση ενός κράτους οδηγεί στη βία
Σε κάθε κοινωνία, το κράτος είναι αυτό που παρέχει το πλαίσιο εντός του οποίου συνυπάρχουν οι διάφορες κοινωνικές ομάδες. Η πρόκληση είναι να καταφέρεις να ξεφορτωθείς ένα καθεστώς με αρνητικά στοιχεία, αλλά ταυτόχρονα να διατηρήσεις το κράτος που λειτουργεί ως συνεκτικός αρμός. Οι αποφάσεις που πάρθηκαν από την αμερικανοβρετανική συμμαχία ώστε να γίνει κατοχή της χώρας, να διαλυθούν οι Ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας και να επιβληθεί η πλήρης από-Μπααθοποίηση του Ιράκ [σ.σ: το Μπάαθ είναι το κόμμα του Σαντάμ], αντι απλώς να απομακρυνθούν όσοι Μπααθικοί είχαν κάνει εγκλήματα εναντίον του λαού της χώρας, οδήγησε στην κατάρρευση του κράτους και την ανεξέλεγκτη βία.
Μάθημα τέταρτο: μια «ειδική» συμφωνία με την τοπική ελίτ είναι κρίσιμη για την υποστήριξη μιας νέας τάξης πραγμάτων
Η «προνομιούχος» συνθήκη που επικράτησε στο Ιράκ προέβλεπε την κυριαρχία των ισλαμιστών Σιιτών, με την υποστήριξη των Κούρδων εθνικιστών. Το βάρος έπεφτε πάνω στους εξόριστους Ιρακινούς που είχαν έρθει αντιμέτωποι με τον Σαντάμ Χουσέιν και που χρησιμοποίησαν τη σχέση τους με την συμμαχία αυτή προσκειμένου να αφήσουν «εκτός νυμφώνος» ολόκληρες ομάδες της ιρακινής κοινωνίας. Έτσι, η μετάβαση έγινε δίχως τη συμμετοχή κάποιων ομάδων που έμειναν απ’ έξω από τη νέα τάξη πραγμάτων. Το γεγονός αυτό αντί για σταθερότητα οδήγησε σε ακόμη περισσότερη βία.
Μάθημα πέμπτο: οι εκλογές δεν αποτελούν απαραίτητα εχέγγυο νομιμότητας του νέου καθεστώτος
Οι εκλογές του 2005 θεωρήθηκαν «σημαντικές για την πορεία της χώρας προς την δημοκρατία». Αλλά στην ουσία δυναμίτισαν και υποδαύλισαν ακόμη περισσότερο τα δημόσια πάθη, καθώς οι πολιτικοί του Ιράκ χρησιμοποίησαν κατά κόρον την τακτική του σεκταρισμού για να εξασφαλίσουν την υποστήριξη του πληθυσμού. Οι νέες πολιτικές ελίτ ήταν περισσότερο διατεθειμένες να αποκτήσουν την εξουσία προς ίδιον όφελος, παρά για να την εκχωρήσουν στο λαό του Ιράκ.
Μάθημα έκτο: οι επεμβάσεις έχουν ανεπιθύμητα αποτελέσματα
Η επέμβαση στο Ιράκ οδήγησε σε εμφύλιο με πάνω από 100.000 νεκρούς Ιρακινούς, μετατρέποντας τη χώρα σε ένα απέραντο πεδίο μάχης. Κάπως έτσι, από την αδυναμία του «νέου» Ιράκ, ενισχύθηκε ο γείτονας του, το Ιράν, γεγονός που οδήγησε σε μια αντιπαράθεση στην ευρύτερη Μέση Ανατολή: από τη μια η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία κι από την άλλη το Ιράν. Το αποτέλεσμα είναι η Συρία, που βρίσκεται στη μέση, να πληρώνει ακριβά εδώ και δύο χρόνια τις συνέπειες αυτής της συνεχιζόμενης αντιπαλότητας.
