Ηταν χαρισματικός και αμφιλεγόμενος. Τον λάτρεψε ο λαός στη Βενεζουέλα, τον μίσησαν πολλοί, στις ΗΠΑ και αλλού. Το βέβαιο; Ηταν ο ηγέτης με τη μεγαλύτερη επιρροή στη Λατινική Αμερική στη γενιά του. Εδωσε φωνή σε μια ολόκληρη ήπειρο που εξέλεξε, με έμπνευση εκείνον, αριστερούς προέδρους με όραμα τη μείωση της φτώχειας και της κοινωνικής αδικίας. Μέσα στη Βενεζουέλα η πετρελαιοκίνητη επανάσταση του Ούγκο Τσάβες έμεινε ημιτελής: ναι, πάρα πολύς κόσμος βρήκε επιτέλους σπίτι, σχολείο και νοσοκομείο. Αλλά το έγκλημα θερίζει, ο πληθωρισμός καλπάζει, η διαφθορά διαβρώνει. Και η ανεξαρτησία της Βουλής, της Δικαιοσύνης και του Τύπου δέχθηκε κρούσματα αυταρχισμού. Τι μετράει πιο πολύ;
«Το μεγαλύτερο επίτευγμα του Τσάβες ήταν ότι έστρεψε τα κέρδη από τον τεράστιο αγωγό που μεταφέρει τον μαύρο χρυσό από τις πετρελαιοπηγές του Μαρακαΐμπο και τις όχθες του Ορινόκο και έριξε τα λεφτά κατευθείαν στις παραγκουπόλεις του Καράκας και στους φτωχούς. Κερδισμένοι από αυτή τη μεταφορά πλούτου ήταν oι πολλοί που βρήκαν στέγη, Υγεία και Παιδεία» λέει στο «Βήμα» ο Ρίτσαρντ Γκοτ, ιστορικός και συγγραφέας τού «Ο Ούγκο Τσάβες και η Μπολιβαριανή Επανάσταση».
Οσο ζούσε κανένας δεν τον απειλούσε. Ο λαός τον ψήφιζε ξανά και ξανά, χωρίς ίχνος νοθείας στις κάλπες. Αλλά ο Τσάβες πέθανε, χτυπημένος από τον καρκίνο, στα 58 του. Τι αφήνει πίσω του; Μια Βενεζουέλα με πολύ λιγότερους φτωχούς και περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη. Ο Τσάβες ανέλαβε τον έλεγχο του πετρελαϊκού κολοσσού PDVSA και έδωσε λεφτά για υποδομές και υπηρεσίες πρωτόγνωρες για εκατομμύρια ανθρώπους. Στην τελευταία δεκαετία η κυβέρνηση έχει αυξήσει τις κοινωνικές δαπάνες κατά 60,6% (772 δισ. δολάρια). Ο υποσιτισμός έχει πέσει στο 5% από 21%, η Παιδεία είναι δωρεάν, από τον παιδικό σταθμό ως το πανεπιστήμιο, το ίδιο και τα φάρμακα υψηλού κόστους.
«Χάρη σε αυτές τις επενδύσεις εκατομμύρια Βενεζουελάνοι βγήκαν από το περιθώριο. Δεν υπάρχει αμφιβολία γι’ αυτό. Αλλά η Μπολιβαριανή Επανάσταση έχει και αδυναμίες: οι τιμές βασικών αγαθών έχουν εκτοξευθεί, ο πληθωρισμός καλπάζει, το χρέος μεγαλώνει. Και η εγκληματικότητα έχει φτάσει σε απαράδεκτα επίπεδα» λέει στο «Βήμα» ο Φρέντερικ Μιλς, αναλυτής στο Council on Hemispheric Affairs στην Ουάσιγκτον.
Αλλοι πηγαίνουν πιο μακριά και λένε ότι η επανάσταση έμεινε ημιτελής όχι μόνο γιατί είναι αμφίβολο αν θα βρεθεί άλλος τόσο χαρισματικός ηγέτης να τη συνεχίσει αλλά και γιατί δεν έλυσε προβλήματα που γονατίζουν ακόμη, ύστερα από 14 χρόνια, τη Βενεζουέλα. Η οικονομία βασίζεται σε υπερβολικό βαθμό στο πετρέλαιο, δεν δημιουργούνται θέσεις εργασίας στη βιομηχανία και στη γεωργία, η διαφθορά και το πελατειακό σύστημα έχουν ριζώσει και το βίαιο έγκλημα είναι πανταχού παρόν.
Υπάρχουν και όσοι είδαν τον Τσάβες ως λαϊκιστή και μεγαλομανή δημαγωγό που αποδόμησε μεθοδικά το κράτος για να το θέσει στην υπηρεσία του επ’ αόριστον. «Υπονόμευσε την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, την ελευθεροτυπία, δημιούργησε παράλληλες δομές εξουσίας υπόλογες μόνο στον ίδιο, κατήργησε την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας και διέφθειρε τον στρατό. Αλλά στη Λατινική Αμερική άνοιξε τον δρόμο για μια νέα γενιά από δημοκρατικά εκλεγμένους ηγέτες: τον Μοράλες στη Βολιβία, τον Κορέα στο Εκουαδόρ, τον Λούγκο στην Παραγουάη» λέει στο «Βήμα» ο Κρίστοφερ Σαμπατίνι, διευθυντής του φόρουμ Americas Society/Council of the Americas στη Νέα Υόρκη.
Ακόμη και οι πιο ορκισμένοι εχθροί του το ομολογούν: με τον Τσάβες η Νότια Αμερική όρθωσε το ανάστημά της και σταμάτησε να είναι η πίσω αυλή των ΗΠΑ. «Ηταν στιβαρός πολέμιος του νεοφιλελεύθερου οικονομικού συστήματος που επέβαλαν στη Λατινική Αμερική οι ΗΠΑ μέσω διεθνών οργανισμών όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, με ακριβώς την ίδια συνταγή που συντρίβει τώρα χώρες στην Ευρώπη» μας λέει ο Γκοτ.
Τον Τσάβες τον είχαν δαιμονοποιήσει περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον δημοκρατικά εκλεγμένο ηγέτη στην παγκόσμια ιστορία. Αλλά κέρδιζε συνεχώς τις εκλογές με συντριπτικά ποσοστά και θα τον πενθήσουν όχι μόνο οι Βενεζουελάνοι αλλά και πολλοί στη Λατινική Αμερική που εκτιμούν ότι όρθωσε το ανάστημά του για όλους στην ήπειρο.
Επιβίωσε από στρατιωτικό πραξικόπημα, που στήριξε η Ουάσιγκτον, και από τις απεργίες στην πετρελαϊκή βιομηχανία που απείλησαν την οικονομία. Αλλά μόλις ανέλαβε τον έλεγχο στο πετρέλαιο, μείωσε τη φτώχεια στο μισό και την ακραία φτώχεια κατά 70%. Εκατομμύρια άνθρωποι απέκτησαν για πρώτη φορά πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας. Ο αλφαβητισμός αυξήθηκε κατακόρυφα και οι συντάξεις τριπλασιάστηκαν. Ο Τσάβες πρωτοστάτησε σε μια «επανάσταση στις κάλπες», η οποία μεταμόρφωσε τη Νότια Αμερική και έδωσε ευκαιρίες και πολιτική συμμετοχή σε πλειοψηφίες και μειονότητες που ήταν προηγουμένως αποκλεισμένες. Το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρξει συνέχεια μετά τον θάνατό του» λέει ο Γουάισμπροτ.
Απολογισμός
Λιγότεροι φτωχοί, θερίζει το έγκλημα
Λιγότεροι φτωχοί, θερίζει το έγκλημα
Επί Τσάβες το ποσοστό όσων ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας έπεσε στο 26,4% από 55% το 1995. Χτίστηκαν σπίτια, σχολεία και νοσοκομεία. Σκοτεινή πλευρά; Ο πληθωρισμός στο 31,6%, η διαφθορά και η εγκληματικότητα: 53 φόνοι κατά μέσον όρο την ημέρα.
Πετρέλαιο, το μεγάλο όπλο
Εγκαλούσε τις ΗΠΑ, αλλά δεν αρνιόταν τα δολάρια από τις εξαγωγές του πετρελαίου. Ο Τσάβες έστελνε 928.000 βαρέλια αργού την ημέρα στον «εχθρό». Με το αζημίωτο. Με γνωστά κοιτάσματα πιθανής αξίας 34 τρισ. δολαρίων, η Βενεζουέλα κερδίζει 60 δισ. δολάρια τον χρόνο από το πετρέλαιο.
Πρώτος ο φορτηγατζής διάδοχος
Δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι, αν γίνουν εκλογές σε 30 ημέρες, όπως ορίζει το Σύνταγμα, πρώτος, με διαφορά, θα είναι ο Νικολάς Μαντούρο. Ο πρώην φορτηγατζής αντιπρόεδρος του Τσάβες παίρνει 50% έναντι 36% για τον αρχηγό της αντιπολίτευσης, τον 40χρονο Ενρίκε Καπρίλες.
Μαρκ Γουάισμπροτ, αρθρογράφος του «Guardian»
«Μοίρασε δίκαια τον εθνικό πλούτο»
«Ποια είναι η κληρονομιά του Τσάβες στη Βενεζουέλα και στη Λατινική Αμερική;» ρώτησε «Το Βήμα» τον Μαρκ Γουάισμπροτ, διευθυντή του Κέντρου Οικονομικών και Πολιτικών Ερευνών (CEPR) και αρθρογράφο στον «Guardian».
«Μοίρασε δίκαια τον εθνικό πλούτο»
«Ποια είναι η κληρονομιά του Τσάβες στη Βενεζουέλα και στη Λατινική Αμερική;» ρώτησε «Το Βήμα» τον Μαρκ Γουάισμπροτ, διευθυντή του Κέντρου Οικονομικών και Πολιτικών Ερευνών (CEPR) και αρθρογράφο στον «Guardian».
«Κράτησε την υπόσχεση που έδωσε στον λαό της Βενεζουέλας να μοιράσει πιο δίκαια στους πολλούς τα κέρδη από τον πετρελαϊκό πλούτο με τα κοινωνικά προγράμματα που εφάρμοσε. Αυτό είναι το ένα μέρος της παρακαταθήκης του. Το άλλο είναι η «δεύτερη ανεξαρτησία» της Νότιας Αμερικής, που είναι σήμερα πιο ανεξάρτητη από τις ΗΠΑ από ό,τι η Ευρώπη.
Τον Τσάβες τον είχαν δαιμονοποιήσει περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον δημοκρατικά εκλεγμένο ηγέτη στην παγκόσμια ιστορία. Αλλά κέρδιζε συνεχώς τις εκλογές με συντριπτικά ποσοστά και θα τον πενθήσουν όχι μόνο οι Βενεζουελάνοι αλλά και πολλοί στη Λατινική Αμερική που εκτιμούν ότι όρθωσε το ανάστημά του για όλους στην ήπειρο.
Επιβίωσε από στρατιωτικό πραξικόπημα, που στήριξε η Ουάσιγκτον, και από τις απεργίες στην πετρελαϊκή βιομηχανία που απείλησαν την οικονομία. Αλλά μόλις ανέλαβε τον έλεγχο στο πετρέλαιο, μείωσε τη φτώχεια στο μισό και την ακραία φτώχεια κατά 70%. Εκατομμύρια άνθρωποι απέκτησαν για πρώτη φορά πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας. Ο αλφαβητισμός αυξήθηκε κατακόρυφα και οι συντάξεις τριπλασιάστηκαν. Ο Τσάβες πρωτοστάτησε σε μια «επανάσταση στις κάλπες», η οποία μεταμόρφωσε τη Νότια Αμερική και έδωσε ευκαιρίες και πολιτική συμμετοχή σε πλειοψηφίες και μειονότητες που ήταν προηγουμένως αποκλεισμένες. Το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρξει συνέχεια μετά τον θάνατό του» λέει ο Γουάισμπροτ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
