«Ανισότητα για όλους». Ετσι λέγεται το πιο πολυσυζητημένο αυτή τη στιγμή ντοκυμαντέρ στις ΗΠΑ. Κεντρικός αφηγητής είναι ο Ρόμπερτ Ράιχ, διάσημος γκουρού της πολιτικής οικονομίας, καθηγητής στο Μπέρκλεϊ και πρώην υπουργός Εργασίας του Μπιλ Κλίντον. Σκοπός του είναι να ξεσκεπάσει, με πάθος και χιούμορ, αυτό που θεωρεί το μεγάλο ψέμα στην καρδιά του καπιταλισμού. Ποιο; Οτι «δεν είναι οι πλούσιοι και οι επιχειρήσεις που ανοίγουν τις δουλειές και παράγουν τον πλούτο. Αυτά τα κάνει η εργατική και η τεράστια μεσαία τάξη. Γιατί λοιπόν οι πλούσιοι έχουν γίνει πλουσιότεροι και εμείς οι υπόλοιποι γινόμαστε όλο και πιο φτωχοί; Αυτό είναι το λάθος του σύγχρονου καπιταλισμού και η απειλή για την οικονομία και τη δημοκρατία» λέει μιλώντας στο «Βήμα» από την Καλιφόρνια ο Ράιχ.

Γιατί γυρίσατε το ντοκυμαντέρ τώρα;

«Επειδή η κατάσταση έχει επιδεινωθεί σημαντικά. Εχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου η ανισότητα γονατίζει την οικονομία και την κοινωνία μας. Γράφω για αυτά επί 30 χρόνια. Διδάσκω, βγαίνω στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο, έχω γράψει βιβλία, έχω γίνει υπουργός Εργασίας. Αλλά ο κόσμος δυσκολεύεται ακόμη πολύ να καταλάβει τι γίνεται. Οι άνθρωποι είναι φοβισμένοι, σαστισμένοι, κυνικοί, πιστεύουν ότι η αλλαγή είναι σχεδόν αδύνατη, νιώθουν, όχι χωρίς λόγο, ότι τα πολιτικά κόμματα διαπλέκονται με το μεγάλο κεφάλαιο. Το φιλμ θέλει να βοηθήσει να καταλάβουμε τι συμβαίνει στην οικονομία μας».
Για ποιον λόγο λέτε ότι δεν λειτουργεί πια ο καπιταλισμός;
«Επειδή η τεράστια μεσαία τάξη, η εργατική τάξη, και οι φτωχοί δεν έχουν αρκετή αγοραστική δύναμη για να αναπτυχθεί η οικονομία. Στο φιλμ περιγράφουμε πώς από τη δεκαετία του 1970 και μετά η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων κατέληξε με ένα όλο και πιο μικρό κομμάτι της οικονομικής πίτας. Και πως, εφόσον το 70% της οικονομίας βασίζεται στη δική τους αγοραστική δύναμη, αν δεν έχουν χρήματα, δεν υπάρχει ανάπτυξη, μόνο φτώχεια και ανεργία. Στο μεταξύ βλέπουν ότι οι κυβερνήσεις έχουν επιτρέψει στους σούπερ πλούσιους, το «1% του πληθυσμού», να κατέχουν όλο και μεγαλύτερο μέρος του εθνικού πλούτου. Μόλις 400 άνθρωποι –400! –κατέχουν το 50% των περιουσιακών στοιχείων στις ΗΠΑ. Αυτό το χάσμα της ανισότητας δεν απειλεί μόνο την οικονομία αλλά και τη δημοκρατία».
Γιατί;
«Επειδή ο πλούτος και η πολιτική εξουσία συγκεντρώνονται όλο και πιο ψηλά, σε όλο και λιγότερους, στην κορυφή. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν πως δεν μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική, ότι το παιχνίδι είναι στημένο».

Μιλάτε για το μεγάλο ψέμα στην καρδιά του σύγχρονου καπιταλισμού. Ποιο είναι;
«Οτι τις θέσεις εργασίας τις δημιουργούν οι πλούσιοι και οι επιχειρήσεις. Η αλήθεια είναι ότι τις δημιουργεί η εργατική και η μεσαία τάξη και όσοι ελπίζουν να μπουν στη μεσαία τάξη. Η αγοραστική δύναμή τους είναι που ανοίγει τις δουλειές. Αν αυτοί οι άνθρωποι, οι πολλοί, δεν έχουν λεφτά να ξοδέψουν, δεν θα υπάρχουν δουλειές. Και αν ένα κράτος δεν επενδύει χρήματα στη δημόσια Παιδεία, στην Υγεία, στις υποδομές, δεν θα έχουμε ευημερία για όλους».
Θα λέγατε ότι η ταινία στοχεύει σε διπλό ακροατήριο; Στον κόσμο που θέλει να καταλάβει αλλά και στους πιο εύπορους που πιστεύουν, ας πούμε, ότι η χαμηλή φορολογία αυξάνει την ευημερία;
«Ακριβώς. Οι πλούσιοι θα είχαν περισσότερα κέρδη αν μεγάλωνε γρήγορα η πίτα της οικονομίας παρά με ένα μεγαλύτερο κομμάτι μιας πίτας που δεν μεγαλώνει. Θα τα πήγαιναν καλύτερα σε μια κοινωνία όπου θα υπήρχε πολιτική συνεργασία για να λύσουμε τα προβλήματά μας παρά σε μια κοινωνία σε πολιτικό και οικονομικό αδιέξοδο. Για αυτό ονομάζουμε το φιλμ «Ανισότητα για όλους». Ολοι, πλούσιοι και φτωχοί, απειλούνται από την ανισότητα που μεγαλώνει».

Τι μας εμποδίζει να αναλάβουμε δράση κατά της οικονομικής ανισότητας;
«Πρώτον, το ότι βλέπουμε με δυσπιστία την πολιτική και τη δημοκρατία μας. Δεύτερον, επειδή δεν καταλαβαίνουμε ότι η αγορά δεν μπορεί να λειτουργήσει αν μια κυβέρνηση δεν ορίσει τους κανόνες του παιχνιδιού. Μην ξεχνάτε: δεν δουλεύουμε εμείς για την οικονομία. Η οικονομία θα έπρεπε να δουλεύει για εμάς. Η οικονομία δεν είναι φυσικό φαινόμενο σαν τον καιρό. Δεν είναι κάτι αναπόφευκτο ούτε προκαθορισμένο. Μπορούμε, έχουμε τη δύναμη, αν θέλουμε, να την αλλάξουμε».
To ντοκυμαντέρ «Ανισότητα για όλους» (Inequality for All), σε σκηνοθεσία Τζέικομπ Κόρνμπλαθ, βραβεύθηκε στο φεστιβάλ ανεξάρτητου αμερικανικού κινηματογράφου Sundance. Θα κάνει παγκόσμια πρεμιέρα τον Σεπτέμβριο.
Το ευρώ αποδείχθηκε ακριβό
«Ποια λιτότητα; Ο ευρωπαϊκός Βορράς να επιδοτήσει τον Νότο»

Είναι η λιτότητα που επιβάλλεται στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες του Νότου της ΕΕ η λύση για την έξοδο από την κρίση; ρωτήσαμε τον κ. Ράιχ. Η απάντησή του ήταν κατηγορηματικά αρνητική.

«Οχι. Η λιτότητα ρίχνει το επίπεδο ζωής του κόσμου και στερεί από την οικονομία τη ζήτηση που χρειάζεται για να αναπτυχθεί. Η οικονομία συρρικνώνεται και το έλλειμμα αυξάνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ. Αυτός είναι ο φαύλος κύκλος φτώχειας και ανεργίας» μας είπε.
Τι πρέπει να γίνει;
«Το ευρώ αποδείχθηκε πολύ ακριβό για την Ελλάδα και για μεγάλο μέρος της Νότιας Ευρώπης, επιβαρύνοντας, μεταξύ άλλων, τις εξαγωγές. Ο ευρωπαϊκός Βορράς πρέπει να δημιουργήσει σύστημα επιδοτήσεων προς τον Νότο για να αντισταθμίσει το υπερτιμημένο ευρώ του Νότου με το φθηνό, υποτιμημένο του Βορρά. Η Ευρώπη χρειάζεται επίσης ένα πανευρωπαϊκό φορολογικό σύστημα με κοινούς υψηλούς συντελεστές για τους πολύ πλούσιους».
Ποια είναι η καλύτερη ελπίδα μας για ευημερία στο μέλλον;
«Να κάνετε μια βιώσιμη συμφωνία για το χρέος με τους μεγάλους πιστωτές και με τις μεγάλες τράπεζες. Και μετά να εγκαταλείψετε τα οικονομικά της λιτότητας και να επιστρέψετε στην οικονομία της ανάπτυξης».
Ποιος είναι
Και ακαδημαϊκός και Αγανακτισμένος
Στα 66 του χρόνια ο Ρόμπερτ Ράιχ θεωρείται από τους κορυφαίους εκλαϊκευτές της πολιτικής και οικονομικής σκέψης στην Αμερική. Υπουργός σε τρεις κυβερνήσεις (Φορντ, Κάρτερ και Κλίντον), διδάσκει σήμερα στο Πανεπιστήµιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ. Αρθρογραφεί στους «New York Times» και συμμετείχε στις διαδηλώσεις των Αμερικανών Αγανακτισμένων, του κινήματος Occupy. Το περιοδικό «Time» τον έχει κατατάξει µεταξύ των 10 σπουδαιότερων υπουργών του 20ού αιώνα στις ΗΠΑ –ως υπουργός Εργασίας του Κλίντον πέρασε τον νόµο οικογενειακών και ιατρικών αδειών (Family and Medical Leave Act) και αύξησε τον κατώτατο µισθό. Εχει γράψει 14 βιβλία.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ