Η νέα παγκοσμιοποίηση θα είναι λεβαντίνικη

Στις 20 Μαρτίου ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα θα βρεθεί, εκτός απροόπτου, στα αποκλεισμένα παλαιστινιακά εδάφη της δυτικής όχθης του Ιορδάνη και θα συναντηθεί με τον επικεφαλής της Παλαιστιανικής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς. Θα είναι η πρώτη φορά στην Ιστορία που αμερικανός πρόεδρος θα πραγματοποιήσει τέτοιου τύπου επίσκεψη, η οποία εκ των πραγμάτων ισοδυναμεί με de facto νομιμοποίηση και αποδοχή του παλαιστινιακού κράτους. Το ζήτημα που τίθεται είναι πώς ο Ομπάμα έλαβε αυτή την απόφαση και τι σημαίνει για τη Μέση Ανατολή και τον κόσμο ολόκληρο. Πολλοί μιλούν για αλλαγή στρατηγικής στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, για μια άλλη εκδοχή επιβεβαίωσης της αμερικανικής ηγεμονίας στον κόσμο.

Ο πρόεδρος Ομπάμα στη δεύτερη θητεία του δείχνει να έχει ξεκαθαρίσει τι θέλει και πώς να το επιτύχει. Εχει αποδεχθεί, κατά τα φαινόμενα, τη Ρωσία και τον ρόλο της, την αντιμετωπίζει ως συνεργάτιδα και χρήσιμη χώρα παρά ως ανταγωνίστρια. Με άλλα λόγια, έχει αποφασίσει να συνεργασθεί με τον Πούτιν και δείχνει να έχει ξεπεράσει τη φάση του ρωσικού αποκλεισμού από τις μπίζνες της Δύσης. Του αρκεί η τήρηση των κανόνων της ελεύθερης αγοράς και όποιος κάνει τις καλύτερες προσφορές ας παίρνει τις δουλειές.

Η διαφαινόμενη αλλαγή της αμερικανικής στάσης απέναντι στη Ρωσία φαίνεται να στηρίζεται στην εκτίμηση ότι θα ακολουθήσει δεύτερο κύμα παγκοσμιοποίησης πολύ ισχυρότερο από το προηγούμενο και προφανώς για την εκμετάλλευσή του θα χρειασθούν διεθνείς συμμαχίες και βοήθειες.

Είναι σαφές πια ότι οικονομικά το ενδιαφέρον μετατοπίζεται νότια και ανατολικά. Ο νέος πλούτος των εθνών θα παραχθεί από τη Μέση Ανατολή, την Ασία και την Αφρική. Το Ιράν κατέχει το 50% των παγκόσμιων αποθεμάτων φυσικού αερίου, η Νοτιοανατολική Μεσόγειος επίσης κρύβει στα σπλάχνα της μεγάλες ποσότητες υδρογονανθράκων, η Αφρική είναι αυτή τη στιγμή η ταχύτερα αναπτυσσόμενη ήπειρος του πλανήτη και από τις κοιλάδες της Μεσοποταμίας ως τα βάθη της Ινδίας και της Κίνας ζουν τα πέντε έκτα των πολιτών του κόσμου. Τα αποθέματα ανεκπλήρωτης ζήτησης είναι τεράστια και ικανά να τροφοδοτήσουν την παγκόσμια ανάπτυξη για τα επόμενα 20-30 χρόνια. Τα συμφέροντα είναι προφανή και γι’ αυτό η περιοχή είναι κρίσιμο να ασφαλισθεί κατά το δυνατόν.

Οι φιλίες της Μόσχας

Η συνεργασία λοιπόν με τη Ρωσία κρίνεται απαραίτητη για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Ως διάδοχος της Σοβιετικής Ενωσης έχει παραδοσιακούς δεσμούς με όλη αυτή τη ζώνη, διατηρεί σχέσεις, φιλίες και προπάντων έχει εμπειρίες πολιτικοδιπλωματικές. Μπορεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην επίτευξη ενός ανεκτού επιπέδου ασφαλείας, ικανού να στηρίξει την επερχόμενη οικονομική ανάπτυξη. Η διαφαινόμενη αμερικανική μετατόπιση στηρίζεται βεβαίως και στην πεποίθηση ότι η ζώνη της Νοτιοανατολικής Μεσογείου θα τείνει να μετατραπεί βαθμηδόν σε παγκόσμιο ενεργειακό κέντρο.

Ωστόσο οι Αμερικανοί γνωρίζουν ότι προϋπόθεση για την αποδοτική μετατόπιση των συμφερόντων είναι η ειρήνευση στη Μέση Ανατολή ή καλύτερα η διευθέτηση των προβλημάτων της συγκεκριμένης περιοχής. Εχουν κατανοήσει επίσης ότι χωρίς την επίλυση της παλαιστινιακής κρίσης δεν πρόκειται να ασφαλισθεί όλη αυτή η επίμαχη αναδυόμενη ζώνη. Κάτι που αρχίζουν σιγά-σιγά να συνειδητοποιούν τμήματα του εβραϊκού λόμπι στις ΗΠΑ και αλλού. Η αλήθεια είναι ότι το Ισραήλ θα αντιδράσει, αλλά η απόφαση του προέδρου Ομπάμα δεν αλλάζει. Το ταξίδι στα παλαιστινιακά εδάφη θα πραγματοποιηθεί και θα δώσει άλλη διάσταση στη διαδικασία ειρήνευσης στην περιοχή.

«Ιμπέριουμ» χαμηλού κόστους

Επιπλέον ο αμερικανός πρόεδρος φέρεται να έχει πεισθεί ότι η ευθεία αμερικανική εμπλοκή σε στρατιωτικές επιχειρήσεις πέραν του ότι κοστίζει ακριβά σε χρήμα και ανθρώπινες ζωές δεν είναι και αποδοτική για την «αυτοκρατορία». Οι παλαιότερες εμπειρίες από την Ινδοκίνα, αλλά και οι νεότερες από το Ιράκ και το Αφγανιστάν, δεν είναι οι καλύτερες, για να μην πούμε ότι απεδείχθησαν ζημιογόνες για τις ΗΠΑ. Οπως εξηγούν επίσημοι συνομιλητές των Αμερικανών, το «ιμπέριουμ» των ΗΠΑ επιβεβαιώνεται στη θάλασσα. Τα πυρηνοκίνητα αεροπλανοφόρα επιτηρούν εδώ και τέσσερις δεκαετίες όλον τον κόσμο, προστατεύοντας την παγκόσμια ειρήνη και τα αμερικανικά συμφέροντα, με το ελάχιστο δυνατό κόστος. Αν χρειασθεί, μπορούν να επέμβουν οπουδήποτε και να επιβεβαιώσουν την αμερικανική ηγεμονία. Αντιθέτως, όταν εμπλέκονται χερσαίες δυνάμεις, η στρατιωτική υπεροχή και ηγεμονία δοκιμάζονται και προσφέρουν βάσεις ευρύτερων αμφισβητήσεων.

Οι στόχοι της Ουάσιγκτον

Σύμφωνα με την ενημέρωση που έχουν και οι επίσημες ελληνικές αρχές, η αμερικανική ηγεσία θέτει ως βασικούς στόχους για την επόμενη περίοδο τη διευθέτηση του Παλαιστινιακού, την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ιράν και την επίλυση της συριακής κρίσης. Και στις τρεις περιπτώσεις ο ρόλος της ρωσικής διπλωματίας και επιρροής θα είναι καθοριστικός. Ηδη οι Ρώσοι διαμεσολαβούν για την αποκατάσταση επαφής των Αμερικανών με τους μουλάδες του Ιράν, επιδρούν με τη ναυτική και διπλωματική παρουσία τους στην κρίση της Συρίας. Η εμπλοκή της Τουρκίας απεδείχθη άκρως προβληματική, καθώς ξύπνησε μνήμες της μακραίωνης οθωμανικής καταπίεσης στην περιοχή και πλέον η ρωσική παρέμβαση μοιάζει επιβεβλημένη.

Εκτιμάται ότι οι ιθύνοντες της Μόσχας μεθοδεύουν μια «βελούδινη» αποχώρηση της οικογένειας Ασαντ από τη Συρία και προετοιμάζουν μια μεταβατική εξουσία στρατιωτικών, οι οποίοι αφού ηρεμήσουν τα πνεύματα θα παραδώσουν την εξουσία στους πολιτικούς.

Η περίπτωση μιας πολεμικής εμπλοκής της Δύσης στη Συρία έχει αποκλεισθεί. Η γαλλική εμπειρία από τη Λιβύη δεν ήταν η καλύτερη. Γενικώς οι Αμερικανοί φαίνεται ότι απορρίπτουν πλέον την ευθεία στρατιωτική εμπλοκή ως μέθοδο αντιμετώπισης κρίσεων και επιλέγουν έμμεσους τρόπους. Προτιμούν τις εσωτερικές διεργασίες, την ανάπτυξη κινημάτων αποκαθήλωσης δικτατόρων, όπως έγινε στη Βόρεια Αφρική. Η χειραφέτηση των αραβικών κοινωνιών μοιάζει επιθυμητή και για τους Αμερικανούς αποτελεί την υγιέστερη διαδικασία ενσωμάτωσης των αραβικών χωρών στο διεθνές πολιτικό και οικονομικό σύστημα. Θεωρείται μάλιστα και οικονομικά συμφερότερη για όλον τον κόσμο, καθώς διαχέεται ο πλούτος και παύουν 20-30 σουλτάνοι να διαχειρίζονται, κατά τρόπο αυθαίρετο, κοντά στο 1,5 τρισ. δολάρια τον χρόνο.