Το προηγούμενο συνέδριο του ΠαΣοΚ έγινε μέσα σε κλίμα ενθουσιασμού και προσμονής για την επάνοδο στην εξουσία τον Μάρτιο του 2008, δεκαεννέα μήνες πριν από τον τελευταίο –και μοιραίο κατά πολλούς –εκλογικό θρίαμβο τον Οκτώβριο του 2009.
Απόψε, ολοκληρώνεται το πρώτο Συνέδριο στην εποχή τού «μετά». Μετά τη χρεοκοπία του 2010, μετά την εκλογική κατάρρευση του 2012, μετά τον κυβερνητισμό, πολύ μετά την αισιοδοξία. Πολλοί αναρωτιούνται αν η σημερινή ημέρα σφραγίζει τον επίλογο μιας ιστορίας ή την αρχή μιας νέας.
Παραμονές του Συνεδρίου, ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, δέχθηκε το BHmagazino στο γραφείο του στην οδό Ιπποκράτους. Μίλησε για τους πιο κρίσιμους σταθμούς της πολιτικής ζωής του και για την επεισοδιακή θητεία του ως μέλος της κυβέρνησης Παπανδρέου, από τις εσωκομματικές εκλογές του 2007, ως την προσφυγή στο μνημόνιο το 2010 και το καυτό φθινόπωρο του 2011: αποχώρηση της τρόικας από την Αθήνα, απειλή για έξοδο από το ευρώ (έγινε σε ένα υπόγειο ξενοδοχείου στην Πολωνία, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες του BHmagazino). Και ακόμη: συμφωνία για το «κούρεμα» (PSI), δημοψήφισμα, νύχτα των Καννών, πτώση της κυβέρνησης. Η κουβέντα επικεντρώθηκε στα θέματα που αφορούν το σήμερα και το αύριο.
Παράλληλα, ο κ. Βενιζέλος ανέτρεξε στο παρελθόν, στη ζωή του πριν από την πολιτική, στα φοιτητικά του χρόνια στη Νομική Θεσσαλονίκης, στη γνωριμία με τον Ανδρέα Παπανδρέου το 1989. Στο τέλος της πολύωρης συνομιλίας, ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ απάντησε σε όσα λέγονται και γράφονται για εκείνον τους τελευταίους μήνες και μίλησε για τη μετωπική σύγκρουση με τον ΣΥΡΙΖΑ για το θέμα της λίστας Λαγκάρντ.
«Γιατί είπα συγγνώμη»
Ο χώρος γύρω μας αχανής. Ενα γραφείο 100 και πλέον τετραγωνικών μέτρων με λιτή διακόσμηση, τραπέζι συσκέψεων και μια τεράστια οθόνη-πίνακα για παρουσιάσεις. Ολα επιλογές του πρώην προέδρου. Πίσω από τη βιβλιοθήκη υπάρχει ένα καμαράκι με ένα μικρό κρεβάτι.
Μία από τις πρώτες κινήσεις του κ. Βενιζέλου, όταν μπήκε σε αυτό το γραφείο ως πρόεδρος του ΠαΣοΚ το 2012, ήταν να πει τη λέξη συγγνώμη. «Ζήτησα συγγνώμη για όλες τις αντιφάσεις και τις ανακολουθίες των τελευταίων 30 ετών που βρίσκονται στο υπόστρωμα της κρίσης. Και γιατί πήραμε αποφάσεις οι οποίες ήταν πολύ σημαντικές, χωρίς να έχουμε ζητήσει ρητή και προκαταβολική εντολή και νομιμοποίηση για τις αποφάσεις αυτές. Βεβαίως, οι αντιφάσεις των 30 ετών κωδικοποιούνται στην κρίση των τριών ετών» λέει ο κ. Βενιζέλος, θέτοντας ταυτοχρόνως δύο θέματα: τις διαχρονικές ευθύνες του ΠαΣοΚ και τους χειρισμούς που έγιναν πριν από την προσφυγή στο μνημόνιο.
Ομως το ερώτημα αυτής της Κυριακής είναι ποιο είναι σήμερα το ΠαΣοΚ και πού βαδίζει;
«Το ΠαΣοΚ είναι το ευρωπαϊκό σοσιαλιστικό κόμμα στην Ελλάδα. Το ΠαΣοΚ να μη βγει από το Συνέδριο ως ένα μικρό αντίγραφο του παλιού ΠαΣοΚ, αλλά ως η υποδομή και η αφετηρία ενός νέου ΠαΣοΚ, που θα είναι ταυτόχρονα πολυσυλλεκτικό και πλειοψηφικό, αλλά και έντιμο και σοβαρό σε αυτά που λέει. Δεν είναι εύκολο να είσαι έντιμος και σοβαρός σε αυτά που λες και να είσαι ταυτόχρονα και πολυσυλλεκτικός και πλειοψηφικός. Γιατί η κοινωνία λέει «θέλω την αλήθεια και μόνο την αλήθεια» και μετά ψηφίζει το ψέμα. Πρέπει να σπάσουμε αυτή την αντίφαση».
Κλωνοποιήθηκε το λάθος ΠαΣοΚ
Ορισμένα στελέχη του κόμματος διαπιστώνουν ότι κ. Βενιζέλος δέχθηκε (ως υπουργός Οικονομικών και μετά ως πρόεδρος του ΠαΣοΚ) τη συμπύκνωση της οργής των πολιτών για όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα, σε μια στιγμή κατά την οποία προκάτοχοί του και στις δύο αυτές θέσεις είχαν μετακινηθεί από το κάδρο.
«Δεν θεωρώ ότι υπήρξε καμία ιδιαίτερη συμπύκνωση» λέει ο ίδιος. «Το ΠαΣοΚ έχει υποστεί αυτή την πολύ αυστηρή κριτική και απαξίωση, γιατί ως κόμμα ταυτίστηκε ιστορικά με την αποκορύφωση της ευτυχισμένης πορείας της Μεταπολίτευσης. Το ΠαΣοΚ ταυτίστηκε με τις πιο μεγάλες κατακτήσεις της τελευταίας τριακονταετίας, με την αλλαγή του επιπέδου ζωής των Ελλήνων. Ηταν το κόμμα που διαχειρίστηκε και την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση και την ένταξη στην ευρωζώνη, ήταν το κόμμα που διαχειρίστηκε τη μεγάλη εθνική συμφιλίωση, το κόμμα το οποίο διαχειρίστηκε τη δημιουργία των νέων μεσαίων στρωμάτων στην Ελλάδα, που ένιωσαν να εκτινάσσονται γιατί διαμορφώθηκε μια κινητικότητα κοινωνική, η οποία ξεπερνούσε ακόμη και το αμερικανικό παράδειγμα. Είναι το κατεξοχήν κόμμα της Μεταπολίτευσης. Και αυτό διαχύθηκε και στα άλλα κόμματα, επηρέασε πάρα πολύ τις συμπεριφορές και των άλλων κομμάτων».
Τις θετικές ή τις αρνητικές;
«Θα έλεγα ότι η κακή εκδοχή του ΠαΣοΚ κλωνοποιήθηκε και ότι αυτή η κλωνοποίηση φάνηκε στη συμπεριφορά της Νέας Δημοκρατίας την περίοδο 2004-2009. Σε πολύ μεγάλο βαθμό είχαμε εκεί μια διασταύρωση των κακών γενετικών χαρακτηριστικών της Δεξιάς, της κρατικιστικής Δεξιάς, της λαϊκιστικής Δεξιάς και ταυτόχρονα των παθολογικών στοιχείων του ΠαΣοΚ, τα οποία μεταγγίστηκαν στη Νέα Δημοκρατία». Ο κ. Βενιζέλος επιμένει ότι το ΠαΣοΚ είναι το μόνο κόμμα που μίλησε και μιλάει με αυτοκριτική διάθεση για την ελληνική κρίση. «Ολοι οι άλλοι σιωπούν. Το πολιτικό σύστημα, αλλά και οι θύλακοι εξουσίας μέσα στην οικονομία και στην κοινωνία επιχείρησαν και επιχειρούν ακόμη να κρυφτούν πίσω από το ΠαΣοΚ που ανέλαβε δυσανάλογα μεγάλο μερίδιο ευθύνης και για τα αίτια και για τη διαχείριση της κρίσης. Η ΝΔ εμφανίστηκε ως εναλλακτική λύση ζητώντας αυτοδυναμία μόλις δυόμισι χρόνια μετά την ήττα της το 2009 και όλα όσα συνδέονται με την περίοδο 2004-2009 και τη μήτρα της πολλαπλής κρίσης των τριών τελευταίων ετών».
«Θα είχε γραφτεί διαφορετικά η Ιστορία»Η τομή στην πολιτική διαδρομή του κ. Βενιζέλου ήρθε το 2007, όταν διεκδίκησε και έχασε την αρχηγία του ΠαΣοΚ από τον κ. Παπανδρέου. Πολλοί απέδωσαν την ήττα στις δηλώσεις που έκανε στο Ζάππειο το βράδυ των εκλογών της 16ης Σεπτεμβρίου του 2007 και στην αντίδρασή του στο περιστατικό που συνέβη τέσσερις ημέρες μετά, όταν ένας ηλικιωμένος άνδρας τού πέταξε ένα ποτήρι καφέ έξω από τα γραφεία του ΠαΣοΚ στην οδό Χαριλάου Τρικούπη. «Αυτά τα θεωρώ αστεία», κόβει τη συζήτηση, «το ΠαΣοΚ ήθελε να κάνει μία επιλογή, δεν ήταν ώριμο για μια άλλη επιλογή. Εν πάση περιπτώσει, γράφτηκε η Ιστορία καθ’ ον τρόπον γράφτηκε. Αυτό το οποίο εγώ μπορώ να πω, γιατί δεν μπορώ να κάνω εκ των υστέρων τον προφήτη ή να κάνω αναδρομικό εξωραϊσμό πολιτικών προβλέψεων, είναι ότι αν ήταν άλλο το αποτέλεσμα του 2007, θα ήταν και άλλη η εξέλιξη της χώρας (…) Αν είχα κερδίσει το 2007 τις εσωκομματικές εκλογές, θα είχε γραφεί διαφορετικά η Ιστορία, όχι του ΠαΣοΚ, η Ιστορία της χώρας. Δεν ξέρω αν θα ήταν καλύτερα, θα ήταν όμως διαφορετικά».
Η Ιστορία γράφτηκε. Ο κ. Βενιζέλος στήριξε τον κ. Παπανδρέου ως κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κόμματος. Κάποιοι φίλοι του επιμένουν σήμερα ότι θα έπρεπε να είχε συνεχίσει σε μια πορεία εκτός, ίσως πίσω στη Θεσσαλονίκη, στα πανεπιστημιακά έδρανα. Θυμούνται ότι ήταν πιο ήρεμος, πιο φιλοσοφημένος και, εκτός των άλλων, αρκετά κιλά πιο αδύνατος…
Η πλάνη της επιτυχίας
Το ΠαΣοΚ θριάμβευσε στις εκλογές του Οκτωβρίου του 2009 με σύνθημα το «Λεφτά υπάρχουν». Αυτό έμεινε, ανεξάρτητα από το πώς και πότε ειπώθηκε. Ο τότε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, ο Θεόδωρος Πάγκαλος, είπε πριν από έναν μήνα στο BHmagazino ότι θα ήταν καλύτερα για το ΠαΣοΚ να είχε χάσει τις εκλογές το 2009 αντί να τις κερδίσει όπως τις κέρδισε. Υποστήριξε ότι ο κ. Παπανδρέου θα έπρεπε να είχε κατέβει σε αυτές με αυστηρό πρόγραμμα, λιτότητας, περικοπής δαπανών και να είχε σχηματιστεί από τότε μια συμμαχική κυβέρνηση.
Ποια είναι η άποψή σας για τη δήλωση του κ. Πάγκαλου;
«Πρέπει να σας πω ότι αυτό που λέει ο κ. Πάγκαλος εγώ θέλησα να γίνει πράξη το αργότερο τον Μάιο του 2010. Γιατί επέμενα πολύ στην κρίσιμη ψηφοφορία για την έγκριση της πρώτης δανειακής σύμβασης του πρώτου μνημονίου να ζητηθεί πλειοψηφία 3/5, 180 βουλευτών».
Ομως αποδέχθηκε τελικά την απόφαση του κ. Παπανδρέου να θεωρηθεί πολιτικά επαρκής η πλειοψηφία των 151 βουλευτών για την ψήφιση του πρώτου μνημονίου. Δεν προκάλεσε ρήξη από τη θέση που κατείχε τότε, αυτή του υπουργού Εθνικής Αμυνας. «Επέμενα πάρα πολύ» αντιτείνει. «Αλλά δεν ήμουν εγώ αυτός που αποφάσιζε. Δεν έγινε δεκτή η άποψή μου γιατί επικρατούσε τότε η αντίληψη στον ηγετικό πυρήνα της κυβέρνησης ότι το πρόγραμμα θα πετύχει. Θα εφαρμοστεί ταχύρρυθμα με πολύ μεγάλη επιτυχία και δεν είχαμε λόγο να μοιραστούμε την επικείμενη αυτή επιτυχία με κανέναν άλλον. Αρα, την ανάγκη για μεγάλες συνεργασίες και μεγάλες συναινέσεις την έχω κάνει πράξη σε μια εξαιρετικά κρίσιμη στιγμή και λυπάμαι πραγματικά γιατί αυτό δεν έγινε δεκτό. Θα ήταν διαφορετική η κατάσταση. Δεν θα ήταν η Νέα Δημοκρατία η βασική συνιστώσα του πρώιμου αντιμνημονιακού μετώπου, θα είχαμε κινηθεί με έναν πιο συναινετικό τρόπο εξαρχής αναζητώντας συμφωνίες και συμπράξεις».
Η ρήξη με την τρόικα
Τον Ιούνιο του 2011 τα πράγματα είχαν οδηγηθεί σε αδιέξοδο. Η οικονομία βρισκόταν σε οριακό σημείο, η εμπιστοσύνη των διεθνών εταίρων ήταν στο ναδίρ, η απόπειρα του κ. Παπανδρέου για συνεργασία με τη Νέα Δημοκρατία ακόμη και με αποχώρηση του ίδιου από την πρωθυπουργία είχε αποτύχει. Σε εκείνη τη συγκυρία ο κ. Βενιζέλος δέχθηκε την πρόταση του κ. Παπανδρέου να αναλάβει αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Οικονομικών, αντικαθιστώντας τον Γιώργο Παπακωνσταντίνου στο πόστο που χαρακτηριζόταν και χαρακτηρίζεται ακόμη από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης «η χειρότερη δουλειά στον κόσμο». Η θητεία του ήταν πολυτάραχη παρ’ ότι διήρκεσε μόλις εννέα μήνες. «Πρόκειται για έναν ιστορικά πυκνό χρόνο, που δεν έχει καμία σχέση με τον ημερολογιακό». «
Η σύγκρουση για τα μακροοικονομικά λάθη της τρόικας ήταν πολύ σκληρή, από την πρώτη στιγμή που ανέλαβα τότε υπουργός Οικονομικών. Τα μακροοικονομικά λάθη ήταν στην πραγματικότητα ιδεολογικά» λέει ο κ. Βενιζέλος. Η κουβέντα πηγαίνει στα καταιγιστικά γεγονότα του φθινοπώρου του 2011.
Γιατί η σύγκρουση με την τρόικα πήρε αυτές τις διαστάσεις;
«Η σύγκρουση κορυφώθηκε στα τέλη Αυγούστου του 2011. Τότε ζήσαμε τις πιο κρίσιμες στιγμές της διαπραγμάτευσης, όταν έφυγε η τρόικα από το γραφείο μου, διότι πια δεν γινόταν να βαθαίνουμε τον φαύλο κύκλο της ύφεσης και της ανεργίας χωρίς να δίνουμε προοπτική εξόδου. Και η λύση θα προέκυπτε μέσα από το «κούρεμα» του χρέους, ένα πολύ μεγαλύτερο και καλύτερο δάνειο και τη διάσωση των τραπεζών. Αυτά ήταν τρία στοιχεία τα οποία έλειπαν. Ετσι, οδηγηθήκαμε σε μια πολύ καλύτερη συμφωνία, η οποία ακριβώς περιελάμβανε τη ρήτρα βαθύτερης ύφεσης, δηλαδή την αποδοχή εκ μέρους των εταίρων μας ότι μπορεί να υπάρξει βαθύτερη ύφεση λόγω μακροοικονομικών υπολογισμών που ήταν εσφαλμένοι».
«Θα κατέρρεαν τα πάντα»
Ακολούθησαν η συμφωνία για το νέο πρόγραμμα και το «κούρεμα» του χρέους τη νύχτα της 26ης-27ης Οκτωβρίου 2011 στις Βρυξέλλες. «Η διαπραγμάτευση που κάναμε και η οποία κορυφώθηκε στο διάστημα 21-27 Οκτωβρίου άρχισε στο Eurogroup και τελείωσε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με το οριστικό πακέτο. Θεωρούσα ότι μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα νέο momentum στην Ελλάδα που θα μπορούσε να το κεφαλαιοποιήσει η κυβέρνηση».
Στη συνέχεια, είχαμε τα επεισόδια στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στη Θεσσαλονίκη και αμέσως μετά το σοκ το οποίο συντάραξε το διεθνές χρηματοοικονομικό σύστημα: η εξαγγελία του δημοψηφίσματος από τον κ. Παπανδρέου και η νύχτα των Καννών. «Ρωτήθηκα από τον τότε Πρωθυπουργό για την πρόταση εμπιστοσύνης, μετά τα επεισόδια στις παρελάσεις, και θεωρούσα ότι είναι μια σωστή κίνηση. Είναι μια θεσμική, συνήθης κίνηση, που γίνεται στις περιπτώσεις αυτές για να επιβεβαιώσουμε την πλειοψηφία μας και τη γραμμή μας» σημειώνει ο πρόεδρος ΠαΣοΚ.
Για το δημοψήφισμα είχατε ενημερωθεί;
«Δεν ενημερώθηκα για το δημοψήφισμα. Οταν το άκουσα, όμως, στην Κοινοβουλευτική Ομάδα, κατελήφθην και εγώ εξαπίνης. Ξέροντας ποιες θα είναι οι αντιδράσεις των πολιτικών μου συνομιλητών στο εξωτερικό, των εταίρων μας και των αγορών, προσπάθησα να το τοποθετήσω όσο γινόταν καλύτερα και θεματολογικά και χρονικά. Να το μετατοπίσω στο τέλος της διαπραγμάτευσης και στο τέλος της συμφωνίας για το PSI, ώστε να μην παρεμποδιστεί η διαδικασία, και επίσης να το αποσυνδέσω από αυτή καθαυτή τη συμμετοχή μας στην ευρωζώνη».
Το ίδιο βράδυ μπήκε στο νοσοκομείο. «Φαίνεται ότι είμαι περισσότερο ευαίσθητος από ό,τι μπορεί να υποθέσει κανείς και αυτό με οδήγησε στο νοσοκομείο το βράδυ, με μια κρίση σκωληκοειδίτιδος». Την ημέρα που ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου λάμβανε τη στήριξη του Υπουργικού Συμβουλίου για το δημοψήφισμα ο κ. Βενιζέλος βρισκόταν στην Κεντρική Κλινική στην οδό Ασκληπιού, στο κέντρο της Αθήνας. Βγήκε την επόμενη ημέρα και συνόδευσε τον Πρωθυπουργό στις Κάννες.
«Αναγκάστηκα να βγω γιατί υπήρχε η αξίωση και των εταίρων μας. Ηθελαν να είμαι μαζί με τον Πρωθυπουργό στις Κάννες. Ηταν μια πολύ μεγάλη και κρίσιμη στιγμή για τη χώρα. Και έτσι πήρα και τον γιατρό, τον Χρήστο Δερβένη, εξαιρετικό χειρουργό, και πήγαμε στις Κάννες, όπου υπήρξε μια πανταχόθεν επίθεση όλων των θεσμικών εκπροσώπων της Ευρώπης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου εναντίον μας. Αξίωναν ή να μη γίνει το δημοψήφισμα ή να γίνει αμέσως, με ερώτημα το «Ναι» ή «Οχι» στο ευρώ. Αρα όχι μετά τη διαπραγμάτευση και όχι επί της συγκεκριμένης συμφωνίας, αλλά τώρα και για το ευρώ. Αυτό το δημοψήφισμα δεν μπορούσε να γίνει. Αυτό το δημοψήφισμα θα ήταν καταστροφικό, αν διεξαγόταν. Γιατί στις 30 ημέρες της προδημοψηφισματικής διαδικασίας θα είχαν καταρρεύσει η οικονομία, το τραπεζικό σύστημα, η κοινωνία, το πολιτικό σύστημα. Τα πάντα».
Στο αεροπλάνο της επιστροφής
Αμέσως μετά, η ελληνική κοινωνία παρακολουθούσε Μέρκελ και Σαρκοζί να απειλούν ευθέως την Ελλάδα. Βγαίνοντας από τη συνάντηση, ο τότε Πρωθυπουργός εξήγγειλε με δήλωση στα διεθνή ΜΜΕ τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. «Στη συνέχεια, στην πτήση της επιστροφής, η άποψή μου ήταν ότι έπρεπε να ζητηθεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να συγκληθεί κατεπειγόντως το πρωί σύσκεψη των αρχηγών των κομμάτων, ώστε να μη διεξαχθεί το δημοψήφισμα» λέει ο κ. Βενιζέλος δίνοντας τη δική του εκδοχή για την κρίσιμη νύχτα. «Και θεώρησα ότι είναι υποχρέωσή μου, υποχρέωση του υπουργού Οικονομικών, για την προστασία της οικονομίας και του χρηματοπιστωτικού συστήματος, να κάνω μια δήλωση πολύ καθαρή, ότι δημοψήφισμα με αντικείμενο το ευρώ δεν μπορεί να γίνει. Η δήλωση έγινε στις 4.30 το πρωί, για να προλάβω το άνοιγμα των αγορών».
Η συνέχεια είναι γνωστή. Πτώση της κυβέρνησης Παπανδρέου, σχηματισμός της κυβέρνησης του Λουκά Παπαδήμου με συμμετοχή και της ΝΔ και του ΛΑΟΣ, σε μια προσπάθεια να υλοποιηθούν οι αποφάσεις της συμφωνίας της 26ης-27ης Οκτωβρίου και να γίνει το PSI. Στην πραγματικότητα, οι έξι μήνες ζωής της μεταβατικής αυτής κυβέρνησης ήταν μια μακρά προεκλογική περίοδος που κορυφώθηκε με τις διπλές εκλογές του Μαΐου και του Ιουνίου του 2012. Στο μεταξύ, ολοκληρώθηκε το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους στα χέρια των ιδιωτών, που ισοδυναμούσε με το 53% του ΑΕΠ ή με 100 και πλέον δισεκατομμύρια ευρώ. «Ολοι οι υπουργοί Οικονομικών που πέρασαν φόρτωσαν το δημόσιο χρέος. Στη δική μου περίπτωση, είμαι ο υπουργός Οικονομικών που μείωσα το δημόσιο χρέος» είπε μετά την εκτέλεση της συμφωνίας. Ο κ. Παπαδήμος και ο κ. Βενιζέλος δέχθηκαν έντονες επικρίσεις για τη συμμετοχή των ασφαλιστικών ταμείων και των μικροομολογιούχων στο «κούρεμα». Η απάντησή τους ήταν ότι χωρίς τη συμμετοχή αυτή θα ήταν αδύνατη η συμφωνία των άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, την ώρα που «κουρεύονταν» τα ομόλογα των δικών τους ασφαλιστικών ταμείων.
«Διαβάζω το «Βήμα» από 4 ετών»
Προτού επιστρέψει στο παρόν, η συζήτηση φεύγει από τα πρόσφατα γεγονότα και πάει πίσω, στο παρελθόν: στον μαθητή που προκαλούσε έκπληξη με την ευρυμάθειά του στους φίλους και στους δασκάλους. «Γεννήθηκα το 1957 στη Δυτική Θεσσαλονίκη, στους Αμπελοκήπους. Για όσους δεν ξέρουν τη Θεσσαλονίκη, είναι η περιοχή που αρχίζει πίσω από τον σιδηροδρομικό σταθμό, για την ακρίβεια πίσω από τον Ιερό Ναό των Αγίων Πάντων, ο οποίος είναι δίπλα σχεδόν στον σιδηροδρομικό σταθμό. Μάλιστα, για την ακρίβεια, έχω γεννηθεί στη συμβολή των οδών Ελευθερίας και Ελευθερίου Βενιζέλου».
Ο πατέρας του επέμενε πολύ να μάθει γράμματα πολύ πριν από το δημοτικό σχολείο. Ετσι, ο σημερινός πρόεδρος του ΠαΣοΚ διάβαζε εφημερίδα στο δικηγορικό γραφείο του πατέρα του σε ηλικία τεσσάρων ετών. Ομως στον πολιτικό του λόγο δεν ακολούθησε το παράδειγμα των ευσύνοπτων επιφυλλίδων. «Ο καθένας μας έχει μια προσωπική μυθολογία, η οποία συγκροτείται με περίεργους τρόπους. Η αλήθεια είναι ότι επειδή ήμουν περίεργος να μαθαίνω τα νέα και να παρακολουθώ τις εξελίξεις από πολύ μικρός, τα πρώτα κείμενα που έχω διαβάσει είναι κείμενα του «Βήματος». Γιατί το «Βήμα» ήταν μια από τις εφημερίδες που έμπαιναν στο σπίτι. Δεν ήταν τόσο απλό να διαβάζεις «Βήμα» εκείνη την εποχή. Ηταν στο όριο του να αγοράζεις «Αυγή» ή «Βήμα» στο περίπτερο. Μιλώ για έναν δήμο στον οποίο υπήρχε δημοτική συνεργασία μεταξύ των δυνάμεων του Κέντρου και της ΕΔΑ –ο πατέρας μου ήταν πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, αν και πολύ νέος. Στην περιοχή υπήρχε έντονη αστυνομική παρουσία, με τη μετεμφυλιακή έννοια του όρου. Και πράγματι, αν θέλετε να μιλήσω τεχνικά, τα κείμενα με τα οποία έμαθα ανάγνωση είναι οι επιφυλλίδες του Παύλου Παλαιολόγου. Ηταν αντικείμενο θαυμασμού και του πατέρα μου ο Παλαιολόγος, για το ύφος και κυρίως για τις σύντομες φράσεις, σχεδόν αποκλειστικά με κύριες προτάσεις. Μακάρι αυτό να το θυμάμαι και όταν μιλάω πολιτικά»…
Οι πάντες θυμούνται έναν μαθητή έξω από τα συνηθισμένα. «Είχα τη δική μου ατζέντα στο σχολείο. Ακολουθούσα το δικό μου πρόγραμμα, δεν είχα πολύ μεγάλη επαφή με το σχολικό πρόγραμμα μέχρι τα μέσα της Δ΄ Γυμνασίου (Α΄ Λυκείου θα λέγαμε τώρα), που αποφάσισα πια τον προσανατολισμό μου σε σχέση με το πανεπιστήμιο και θεώρησα ότι το να είμαι καλός στους βαθμούς και να είμαι επιτυχημένος συμβατικά σε αυτό που κάνω είναι προϋπόθεση για να μπω στο πανεπιστήμιο. Γιατί εμείς θέλαμε να μπούμε στο πανεπιστήμιο τότε για δύο λόγους: πρώτον, γιατί αυτό μάς έδινε επιστημονική και επαγγελματική προοπτική και, δεύτερον, γιατί μας έδινε πολιτική προοπτική. Θέλαμε να βρεθούμε σε ένα δημοκρατικό, αντιδικτατορικό περιβάλλον. Ηταν πολύ σημαντικό αυτό, να φύγεις από την καταπίεση του σχολικού περιβάλλοντος επί χούντας και να μπεις στο πανεπιστήμιο».
Είχε έφεση στις θετικές επιστήμες και είχε διακριθεί στα μαθηματικά. Λέγεται ότι ο πατέρας του ήταν αυτός που τον πίεσε να πάει προς τα νομικά. «Ναι. Κατ’ αρχάς, πέρασα μια μεγάλη δοκιμασία όταν τελείωσα τη Γ΄ Γυμνασίου. Τώρα τα νέα παιδιά δεν το καταλαβαίνουν αυτό, αλλά έπρεπε να κάνω μια επιλογή μεταξύ κλασικού και πρακτικού στη Δ΄ Γυμνασίου, στο σημερινό λύκειο. Ημουν πραγματικά πολύ καλός στα θετικά μαθήματα. Το να είσαι μηχανικός, ήταν πολύ δελεαστικό οικονομικά και κοινωνικά και ο πατέρας μου στην αρχή με προέτρεπε, θα έλεγα επίμονα, προς μια πολυτεχνική επιλογή. Αλλά όταν πια άρχισα να προσανατολίζομαι σε αυτό, άρχισε να μου ασκεί την αντίθετη επιρροή και μου άφηνε να διαβάσω διάφορα εμβληματικά νομικά κείμενα. Θυμάμαι ότι μου άφησε το εισαγωγικό μάθημα του Περικλέους Βιζουκίδου στο γραφείο μου, «Εισαγωγή εις την Νομικήν Επιστήμην ως Aκαδημαϊκόν Mάθημα». Kαι πράγματι, αυτό ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους τελικά αποφάσισα να πάω στο κλασικό και στη Νομική Σχολή».
Μεταπολίτευση και πολιτικολογία
Ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ έχει δει όλο το έργο της Μεταπολίτευσης. Οι πρώτες πολιτικές ομιλίες του κ. Βενιζέλου έγιναν στις συνελεύσεις της Νομικής Θεσσαλονίκης το φθινόπωρο του 1974.
Τι απασχολούσε τους φοιτητές τότε;
«Η παρουσία του 6ου Αμερικανικού Στόλου στη Μεσόγειο… Επρεπε πρώτα να λύσουμε τα μεγάλα παγκόσμια θέματα υπό συνθήκες Ψυχρού Πολέμου. Δηλαδή, πρώτα θα λύναμε όλα τα θέματα που αφορούν τις σχέσεις του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας και μετά θα μπαίναμε στα θέματα που είχαν σχέση με τη δική μας Συνέλευση, τη διαδικασία, την οικονομία, τη χώρα, την εκπαίδευση κτλ.».
Η πολιτικοποίηση ήταν έντονη. Ο νεαρός Βενιζέλος έλαβε μέρος σε όλες τις διαδικασίες και τον Ιούνιο του 1975 έγινε ένα από τα νεότερα μέλη του πρώτου Εθνικού Συμβουλίου της ΕΦΕΕ. «Ημουν τότε στη νεολαία της Σοσιαλιστικής Πρωτοβουλίας, δηλαδή ενός σχήματος που είχαν φτιάξει ο Μαγκάκης, ο Τσάτσος και ο Μπάμπης Πρωτοπαπάς. Και αυτό προερχόταν από μια ανεξάρτητη οργάνωση νέων σοσιαλιστών, το Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κίνημα Νέων (ΔΣΚΝ). Δεν ανήκαμε στο ΚΟΔΗΣΟ, όπως έχει γραφτεί. Από την ομάδα αυτή της Πρωτοβουλίας είναι πολλοί φίλοι, μεταξύ των οποίων ο Σπύρος Βούγιας, που είναι κάπως μεγαλύτερος από μένα. Οι περισσότεροι προσχώρησαν σχεδόν σύσσωμοι στο ΠαΣοΚ το 1977. Πέρα από τον Τσάτσο και τον Μαγκάκη, ήταν ο Βερνίκος, ο Σεργόπουλος, ο Βερελής, ο Φοίβος Ιωαννίδης, κορυφαία φυσιογνωμία. Είχε προηγηθεί κατά έναν χρόνο, λίγο πριν από τις εκλογές του ’77, η ένταξη του Σάκη Πεπονή».
Η σχέση του Βενιζέλου με τον Δημήτρη Τσάτσο ήταν καθοριστική. «Τον Τσάτσο τον γνώρισα μόλις μπήκα στη Νομική Σχολή. Μια ομάδα φοιτητών θέλαμε να οργανώσουμε μια εκδήλωση του ΔΣΚΝ. Τότε είχαμε και μια επαφή με το περιοδικό «Προσανατολισμοί», στο οποίο ήταν ο Περικλής Πάγκαλος, ο Γιάννης Τζανετάκος και ο Τάσος Χριστοδουλάκης. Κατέβηκα λοιπόν στην Αθήνα για να δω τον Τσάτσο και να κάνουμε αυτή την εκδήλωση. Εγινε πράγματι με πολύ μεγάλη επιτυχία, με τη συμμετοχή και του Ευάγγελου Παπανούτσου, που σήμαινε πολλά τότε για το εκπαιδευτικό κίνημα. Και έτσι αποκτήσαμε την πρώτη επαφή με τον Δημήτρη. Μετά, βέβαια, παρακολουθούσα τα μαθήματά του, προπτυχιακά, μεταπτυχιακά, όλα, παρ’ ότι ήμουν πρωτοετής φοιτητής».
Διδάκτορας 23 ετών
Πήρε πτυχίο σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια. Κανονικά, θα ορκιζόταν τον Ιούλιο του 1978, αλλά τον πρόλαβαν οι σεισμοί του Ιουνίου και η ορκωμοσία έγινε τον Σεπτέμβριο. Εφυγε αμέσως για μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού ΙΙ. Δύο χρόνια αργότερα, επιστρέφει και σε ηλικία μόλις 23 ετών (!) αναγορεύεται διδάκτωρ Νομικής στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Την ίδια χρονιά παντρεύεται τη συνομήλική του Λίλα Μπακατσέλου και αφιερώνεται στην ακαδημαϊκή καριέρα του: το 1984 εκλέγεται υφηγητής και στη συνέχεια καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου.
Ο πολλά υποσχόμενος Βενιζέλος δικηγόρησε παράλληλα στο Συμβούλιο της Επικρατείας και στον Αρειο Πάγο, μέχρι την εκλογή του ως βουλευτή και την υπουργοποίησή του το 1993. Το 1989 είναι μια χρονιά-σταθμός στη ζωή του για δύο λόγους: είναι η χρονιά που γεννιέται η κόρη του Ελβίνα και η χρονιά που γνωρίζει τον Ανδρέα Παπανδρέου και μπαίνει ενεργά στην πολιτική. Είναι το «βρώμικο ’89».
Η υπεράσπιση του Ανδρέα
Με τον Ανδρέα Παπανδρέου απέκτησε προσωπική επαφή το 1989, την εποχή που πολλοί στο ΠαΣοΚ τον εγκατέλειπαν, λόγω της γνωστής ιστορίας της παραπομπής του στο Ειδικό Δικαστήριο.
Πώς θυμάστε την πρώτη του συνάντηση με τον Ανδρέα;
«Τη συνάντηση την κανόνισε ο Κώστας Λαλιώτης με τον οποίο είχα μια επαφή από το φοιτητικό κίνημα. Ηθελε και αυτός πολύ να με φέρει σε επαφή με τον Παπανδρέου και το πρώτο ραντεβού ξεκίνησε στο περιθώριο μιας εκδήλωσης του ΠαΣοΚ σε ένα από τα γηπεδάκια της Αθήνας, δεν θυμάμαι ποιο τώρα, μπορεί να ήταν του Περιστερίου ή του Αιγάλεω. Αμέσως μετά, φύγαμε μαζί και πήγαμε στο σπίτι του στην Εκάλη. Εκτοτε δεν διακόψαμε καθόλου την επαφή μας, που ήταν σχεδόν καθημερινή, γιατί είχαμε όλη την ιστορία της επίθεσης της δίκης».
Ανέλαβε στρατηγικό ρόλο στην υπεράσπιση του Ανδρέα Παπανδρέου. «Είχαμε μια ομάδα πολύ κλειστή, έμπιστη και αποτελεσματική, όπως απεδείχθη. Παρακολουθούσαμε τα πάντα και τα συντονίζαμε, με τη συμμετοχή του Αντώνη Λιβάνη, του Απόστολου Κακλαμάνη, του Χρήστου Ροκόφυλλου, του Ευάγγελου Γιαννόπουλου, του Αντώνη Βγόντζα. Αυτή ήταν η ομάδα. Βέβαια, είχαν συμμετοχή για την επικοινωνιακή στήριξη και τα άλλα παιδιά, δηλαδή ο Κώστας Λαλιώτης, ο Τηλέμαχος Χυτήρης και ο Νίκος Αθανασάκης».
Τα αποτελέσματα της «δίκης του αιώνα», όπως τη χαρακτήριζε τότε ο Τύπος, είναι γνωστά. Ο Ανδρέας αθωώθηκε και τον Οκτώβριο του 1993 το ΠαΣοΚ επανήλθε πανηγυρικά στην εξουσία με ένα εντυπωσιακό 47%. Και ο κ. Βενιζέλος, που ήταν από το 1990 μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, εκλέγεται βουλευτής Α΄ Θεσσαλονίκης και διορίζεται υφυπουργός Προεδρίας της Κυβέρνησης και κυβερνητικός εκπρόσωπος. Από τότε μέχρι σήμερα εκλέγεται ανελλιπώς βουλευτής και αναλαμβάνει υπουργός άλλες οκτώ φορές (Τύπου & ΜΜΕ, Μεταφορών & Επικοινωνιών, Δικαιοσύνης, Ανάπτυξης, Πολιτισμού δύο φορές, Εθνικής Αμυνας και Οικονομικών).
Η λίστα Λαγκάρντ
Η τελευταία του κυβερνητική θέση ως υπουργός Οικονομικών και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης είναι η πλέον θυελλώδης. Βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα. Είναι η πρώτη φορά που ύστερα από μια μακρά περίοδο μεγάλης δημοτικότητας ο Βενιζέλος βιώνει μια πολύ δύσκολη φάση. Δέχεται κατηγορίες, αντιμετωπίζει μεγάλες αντιδράσεις.
Πιστεύετε ότι έγινε προσπάθεια να χτιστεί εναντίον σας μια αφήγηση δαιμονοποίησης με αφορμή την υπόθεση της λίστας Λαγκάρντ;
«Αυτή την αφήγηση επιχείρησε να τη χτίσει ο ΣΥΡΙΖΑ και αυτό είναι μια πολιτική επιλογή κατά του ΠαΣοΚ, μια μέθοδος άσκησης πολιτικής που εγώ εντάσσω στον γενικότερο εκφασισμό της ελληνικής κοινωνίας. Θεώρησαν ότι έχουν βρει μια ευκαιρία με την υπόθεση της λίστας Λαγκάρντ, που για μένα ήταν ένα από τα βάρη που ανέλαβα μαζί με το υπουργείο Οικονομικών. Ενα τριτεύουσας σημασίας ζήτημα σε σχέση με τη διαχείριση της κρίσης, τις σκληρές διεθνείς διαπραγματεύσεις, τις αποφάσεις για δημοσιονομικά και διαρθρωτικά μέτρα, τις μεγάλες κοινοβουλευτικές μάχες. Αλλά ακόμη και σε σχέση με τις προτεραιότητες για τη φοροδιαφυγή ή για μεγάλου βεληνεκούς πρωτοβουλίες και τομές που κάναμε στο φορολογικό σύστημα και στη φορολογική διοίκηση την περίοδο εκείνη εν μέσω κρίσης. Κορυφαίο παράδειγμα, η πλήρης άρση του τραπεζικού απορρήτου, που είναι η βάση για κάθε σοβαρή παρέμβαση κατά της φοροδιαφυγής. Βεβαίως, το βασικό θέμα εκείνη τη στιγμή ήταν να μη σκάσει σαν καρπούζι η χώρα, να μην καταστραφούν οικονομικά όλοι οι Ελληνες, να κάνουμε τη συμφωνία και να κάνουμε και το «κούρεμα» του χρέους».
Πολλοί πολιτικοί σας αντίπαλοι, αλλά και «φίλοι» περίμεναν να δουν το πολιτικό σας τέλος.
«Αυτό είναι ιστορική αφέλεια μεγάλων διαστάσεων, δεν υποτιμώ κανέναν, ούτε συνομιλητή μου ούτε αντίπαλό μου. Αντιλαμβάνεστε πόσο μεγάλο λάθος είναι να υποτιμήσει εμένα κάποιος συνομιλητής μου ή αντίπαλός μου. Αλλά ουδέν κακόν αμιγές καλού. Αυτή η επίθεση του ΣΥΡΙΖΑ, που δημιούργησε πρόβλημα στη συνοχή του ΠαΣοΚ και στην αυτοπεποίθησή του, τελικά εξελίχθηκε σε ένα εφαλτήριο επανασυσπείρωσης, όπως εξελίχθηκε η διαδικασία αυτή, θα έλεγα «αστυνομικά» και κοινοβουλευτικά. Η πολιτική ήττα της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ ήταν παταγώδης. Και αυτό έχει προκαλέσει τώρα μια κρίση αμηχανίας σε πολλούς και διαφόρους. Ξέρετε, είναι η δυναμική της αλήθειας που μετράει στο τέλος. Και η δυναμική της αλήθειας είναι ακαταμάχητη (…) Προτιμώ να είμαι ο «Κυρηναίος» που βοηθάει να σηκωθεί ο σταυρός της χώρας παρά ο καβαλάρης που τρέχει πάνω σε ένα κύμα ανευθυνότητας. Αυτά, όμως, είναι ζητήματα αξιακά, συνειδησιακά, φιλοσοφικά και ηθικά. Δεν αναγνωρίζω σε κανέναν πολιτικό στενότερη σχέση με την πολιτική ηθική. Και ιδίως δεν αναγνωρίζω αυτό το ηθικό πλεονέκτημα ούτε στους εκπροσώπους της λεγόμενης αντιμνημονιακής ρητορικής, ούτε στους φασίστες, ούτε στους ναζιστές της Χρυσής Αυγής, ούτε στον συνομωσιολογικό λαϊκισμό των Ανεξάρτητων Ελλήνων, ούτε στο ΚΚΕ, ούτε στον ΣΥΡΙΖΑ και στον δήθεν ριζοσπαστισμό του πίσω από τον οποίο κρύβεται η προστασία των λεγόμενων κεκτημένων».
«Ξέρω τι σημαίνει στέρηση»
Είναι γνωστό ότι ο Ευάγγελος Βενιζέλος ως υπουργός Οικονομικών επέβαλε φόρους. Ο πιο επώδυνος ήταν το «χαράτσι» στα ακίνητα μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι συγκέντρωσε 2 δισ. ευρώ και προσθέτει ότι σήμερα είναι εύκολη η σύγκριση με το τελευταίο πακέτο των 14,5 δισ. ευρώ του Νοεμβρίου του 2012 (φέρει την υπογραφή του κ. Στουρνάρα). Είναι επίσης γνωστό ότι ο κ. Βενιζέλος περιέκοψε μισθούς και συντάξεις. «Περικοπές οι οποίες ήταν ήπιες σε σχέση με το τελευταίο πακέτο» επιμένει.
Κάποιοι λένε ότι δεν έχετε επαφή με τους πολίτες που υπέφεραν γιατί έχετε λυμένο το οικονομικό σας πρόβλημα.
«Αυτά είναι χαζομάρες. Τα λένε για εμένα μόνο και όχι για τον κ. Σαμαρά ή τον κ. Κουβέλη; Περίεργο. Προέρχομαι από δύο φτωχές οικογένειες, έχω ζήσει τα παιδικά μου χρόνια υπό συνθήκες που μου επιτρέπουν να γνωρίζω πάρα πολύ καλά τι σημαίνει «στερούμαι των οικονομικών μέσων». Και επειδή έτυχε η γυναίκα μου να ανήκει σε μια ευκατάστατη οικογένεια της Θεσσαλονίκης, αυτό το καταλογίζουν ως μειονέκτημά μου! Είναι μεγάλη τύχη να έχεις οικονομική άνεση, γιατί αυτό σού επιτρέπει να είσαι πάρα πολύ αυστηρός και άκαμπτος σε πάρα πολλά πράγματα. Είναι πολύ σημαντικό να μην έχεις ανάγκη στην πολιτική. Να νιώθεις ότι έχεις και τα οικονομικά μέσα και το επάγγελμα που σου επιτρέπει ανά πάσα στιγμή να φύγεις. Ευτυχώς, δεν είμαι εξαρτημένος». «Κωμικό να κάνουν τον ανήξερο»
Στη συζήτηση με το BHmagazino, παραμονές του Συνεδρίου, ο κ. Βενιζέλος ρωτήθηκε για τις σχέσεις που διαμορφώνονται σήμερα στο κόμμα και αναφέρθηκε στη συμπεριφορά ορισμένων ιστορικών στελεχών του ΠαΣοΚ. «Είναι σχεδόν κωμικό να κάνουν τον ανήξερο ή τον απόμακρο σε σχέση με το ΠαΣοΚ κάποιοι που αναδείχθηκαν και άσκησαν την ύψιστη προσωπική εξουσία χάρη σε αυτό και να περιμένουν από εμένα ή τους σημερινούς βουλευτές του ΠαΣοΚ να σηκώσουμε, όχι μόνο τα τρέχοντα, αλλά και τα ιστορικά βάρη της παράταξης. Οπως ξέρετε, ούτε προϊόν του κομματικού μηχανισμού είμαι, ούτε συμμετείχα στη διαχείριση της δεκαετίας του ’80, ούτε χειρίστηκα τις ευθύνες που συνεπάγεται ένα πρωθυπουργοκεντρικό, έως πρόσφατα, σύστημα διακυβέρνησης. Ανέλαβα υπό έκτακτες συνθήκες μεγάλα κυβερνητικά και παραταξιακά βάρη με μόνο κριτήριο το εθνικό συμφέρον και επειδή ουσιαστικά δεν υπήρχαν εναλλακτικές λύσεις. Αν υπήρχαν, θα είχαν σπεύσει να με «απαλλάξουν» από το βάρος. Ολα, όμως, αυτά θα κριθούν ιστορικά και εκ του οριστικού αποτελέσματος. Αυτό με κάνει αισιόδοξο, παρά την πλήρη συνείδηση των δυσκολιών. Οι προκλήσεις τρέφουν την Ιστορία. Το ΠαΣοΚ κατέβηκε μαζί με τη χώρα, λόγω κρίσης, και θα ανέβει πάλι μαζί με τη χώρα, μόλις γίνει ορατή η έξοδος από την κρίση».
«Η πρωθυπουργία δεν είναι αυτοσκοπός»
Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 οι πολιτικοί παρατηρητές ξεχώριζαν τον ανερχόμενο τότε συνταγματολόγο. Πολλοί σημείωναν ότι η υγιής και θεμιτή φιλοδοξία ενός ανερχόμενου πολιτικού είναι να γίνει μια μέρα Πρωθυπουργός. –Είκοσι χρόνια μετά, ποια είναι η προσωπική σας επιδίωξη, θέλετε να γίνετε Πρωθυπουργός; «Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που είχαν και έχουν τη φιλοδοξία αυτή, θεωρώντας ότι το να γίνεις Πρωθυπουργός είναι το επιστέγασμα μιας πολιτικής σταδιοδρομίας και ότι αφού έκανες μερικά χρόνια υπουργός, δικαιούσαι νομίμως να γίνεις και Πρωθυπουργός. Υπάρχουν επίσης άνθρωποι που έγιναν Πρωθυπουργοί και δεν το είχαν φανταστεί ποτέ στη ζωή τους. Επίσης, όσοι έγιναν Πρωθυπουργοί έχουν, φαντάζομαι, την απορία αν θα δικαιωθούν ή όχι ιστορικά. Είναι πολύ μεγάλη κουβέντα αυτή. Εγώ δεν έχω παραιτηθεί από καμία φιλοδοξία, αλλά θεωρώ ότι η φιλοδοξία να γίνεις Πρωθυπουργός είναι μηδαμινή, αστεία, σχεδόν γραφική, όταν έχεις να διαχειριστείς μια κρίση αυτών των διαστάσεων και πρέπει να δώσεις απάντηση στο αν η χώρα θα σταθεί όρθια. Αρα, τι νόημα έχει η φιλοδοξία να γίνω Πρωθυπουργός; Εχω φιλοδοξία να βοηθήσω να σταθεί η χώρα όρθια. Οτιδήποτε άλλο είναι σαν να παίζεις με τα στρατιωτάκια, ενώ εδώ έχουμε τον πραγματικό πόλεμο. Τώρα μιλάμε για διακυβεύματα τα οποία είναι πραγματικά ιστορικά, δεν είναι προσωπικής ματαιοδοξίας, διαδρομής, φιλοδοξίας, παρασήμων ή βιογραφικού. Εδώ μιλάμε τώρα για σοβαρά πράγματα».
«Βιώνω τον περιορισμό της ελευθερίας»
Φθάνοντας στο τέλος της, η συζήτηση πηγαίνει στο «υποκειμενικό πλάνο», στο πώς βιώνει σε ανθρώπινο επίπεδο όσα συμβαίνουν και στο πώς τοποθετεί τον εαυτό του στο πλαίσιο της ιστορικής συγκυρίας. Ο προκάτοχός του στο ΠαΣοΚ, ο Γιώργος Παπανδρέου, συμμετείχε, προτού γίνει Πρωθυπουργός, στα συλλαλητήρια μαζί με τους πολίτες τις ημέρες των γενικών απεργιών. Για τον κ. Βενιζέλο κάτι τέτοιο είναι σήμερα αδιανόητο, ακόμη και για πιο απλές κοινωνικές εκδηλώσεις.
«Βιώνω υπαρξιακά τον περιορισμό της ελευθερίας που προκαλεί μια κοινωνία που επιτίθεται στον εαυτό της. Η χώρα επιβάλλει περιοριστικά μέτρα, τιμωρεί τους πολίτες της και τον εαυτό της και γι αυτό παράγει ένταση και βία, και αυτό είναι στοιχείο του εκφασισμού. Κατ’ ουσίαν, δεν λειτουργεί τίποτα ελεύθερα, υπάρχει πολύ σοβαρό πρόβλημα, όχι λόγω μη καλής λειτουργίας των θεσμών των πολιτειακών, αλλά επειδή δεν λειτουργούν οι πραγματικοί όροι της κοινωνικής συμβίωσης. Για αυτόν τον λόγο είναι αναγκαίο να ξαναγράψουμε τους όρους λειτουργίας της κοινωνίας, της οικονομίας, της πολιτικής. Ολη αυτή την κατάσταση τη βιώνω ως άσκηση εθνικού και παραταξιακού καθήκοντος, η ανταπόκριση στο οποίο συνεπάγεται πολλές προσωπικές θυσίες χωρίς καμία προφανή προοπτική αναγνώρισης και ανταπόδοσης. Θα θεωρήσω δικαίωση την ευρύτερη συναίνεση γύρω από την παραδοχή ότι κάναμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε έχοντας μπροστά μας μια κακή και μια καταστροφική επιλογή. Στο μεταξύ, η μεγάλη πλειονότητα όσων έχουν πραγματικές ευθύνες για την κρίση και όχι για τη διαχείρισή της έχουν προλάβει να βγουν από την εικόνα ή έπιασαν στασίδι στον χώρο της κοινωνίας των πολιτών, του ιδιωτικού τομέα, της πάντοτε αθώας διανόησης, των τιμητών που έχουν μια εξήγηση και μια πρόταση έτοιμη για όλα».
«Ο ιστορικός εαυτός είναι ένας άλλος»Σε μια παιδική τηλεοπτική εκπομπή στα μέσα της δεκαετίας του ’90, η παρουσιάστρια ρώτησε τον κ. Βενιζέλο τι θα ήθελε να γνωρίζει η κόρη του για τον πατέρα της. «Οτι την αγαπάει πάρα πολύ και ότι έχει συνείδηση της ματαιότητας του κόσμου τούτου» απάντησε, μπερδεύοντας τα παιδάκια που τον άκουγαν και προκαλώντας εντύπωση στους μεγαλύτερους που έτυχε να τον βλέπουν εκείνη τη στιγμή. Καθώς ολοκληρώνεται η κουβέντα, το ερώτημα είναι πώς τοποθετεί ο ίδιος τον εαυτό του στο πλαίσιο των τελευταίων ιστορικών για την Ελλάδα γεγονότων, ποιος θεωρεί ότι ήταν και είναι ο ρόλος του και πώς βίωσε σε υποκειμενικό επίπεδο όλα αυτά. «Υπάρχουν στιγμές στις οποίες πρέπει να τοποθετηθείς σε σχέση με την εξέλιξη της Ιστορίας και με τον εαυτό σου μέσα στην Ιστορία. Ο ιστορικός εαυτός μας δεν είναι ο πραγματικός εαυτός μας, δεν είναι ο εαυτός του εαυτού μας, είναι ο εαυτός των άλλων και αυτοί οι άλλοι κινούνται συνήθως αυθαίρετα, με την έννοια ότι ο καθένας είναι ένας αφηγητής μιας δικής του ιστορίας, όπως την αντιλαμβάνεται και όπως τη νιώθει. Ομως δεν είμαστε στην πολιτική στο όνομα της δικής μας αθωότητας και της δικής μας ιστορικής καταξίωσης, αλλά στο όνομα του εθνικού συμφέροντος, του γενικού συμφέροντος. Αν βρεθείς κάποια στιγμή στο δίλημμα «αφήνω τη χώρα μου να καταστραφεί ή αναλαμβάνω την ευθύνη του υπουργού Οικονομικών», πρέπει να δώσεις την απάντηση ότι «αναλαμβάνω την ευθύνη του υπουργού Οικονομικών», χωρίς ως εκείνη τη στιγμή να έχεις καμία ιδιαίτερη ατομική ευθύνη για αυτό που συνέβη. Αυτό ήταν το δίλημμα για εμένα τον Ιούνιο του 2011. Ολοι οι φίλοι μου, οι άνθρωποι της οικογένειάς μου με απέτρεπαν. Μάλιστα, μια πολύ στενή μας φίλη μού είπε ότι «θα είναι αυτό ο πολιτικός και βιολογικός σου θάνατος, διότι η πίεση θα είναι αφόρητη». Αλλά εγώ, ξέροντας ότι η Ιστορία κρεμόταν από μια κλωστή, δεν είχα άλλη επιλογή. Και το γεγονός ότι βρισκόμαστε εδώ που βρισκόμαστε, παρ’ ό,τι έχει μεσολαβήσει το μακρύ εννιάμηνο της τετράμηνης διπλής προεκλογικής εκστρατείας και της πεντάμηνης διαπραγμάτευσης από τη σημερινή κυβέρνηση, είναι ένα επίτευγμα. Και το γεγονός ότι όλοι έχουν καταλάβει τώρα ότι δεν υπάρχει άλλη στρατηγική είναι ένα επίτευγμα. Και το γεγονός ότι οι άλλοι δύο εταίροι μας, οι οποίοι με ευκολία έλεγαν και αυτοί προεκλογικά διάφορες ιδέες, μετεκλογικά έχουν αντιληφθεί ότι δεν έχουν να συνεισφέρουν καμία πρακτική ιδέα, ούτε «Ζάππειο Ι», ούτε «Ζάππειο ΙΙ», ούτε «Ζάππειο ΙΙΙ», ούτε «ισοδύναμα», ούτε «μέθοδος απαγκίστρωσης» –για να χρησιμοποιήσω την ορολογία και της Νέας Δημοκρατίας και της ΔΗΜΑΡ –αυτό κάτι σημαίνει. Οι πρόσφατοι ευρωπαϊκοί και αμερικανικοί «γύροι» της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ σε διάφορες αυλές ευρωπαϊκών και γενικά δυτικών κυβερνήσεων, όπου προσπάθησε να δώσει δείγματα μετριοπάθειας και δήθεν ρεαλισμού, σημαίνουν επίσης κάτι. Οτι δεν υπάρχει άλλη λύση. Διότι, όπως είπα, όταν το δίλημμα είναι μεταξύ μιας κακής και μιας καταστροφικής επιλογής, δεν έχεις μεγάλα περιθώρια. Πρέπει να διαλέξεις την κακή και να αποφύγεις την καταστροφική».
ΒΟΛΦΓΚΑΝΓΚ ΣΟΪΜΠΛΕ: «ΕΤΣΙ ΘΑ ΒΓΕΙΤΕ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩ»
Η παγωμάρα που επικράτησε μετά την αποχώρηση της τρόικας στις 2 Σεπτεμβρίου 2011 έδωσε τη θέση της στην ωμή απειλή για έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη δεκαπέντε ημέρες μετά, στο περιθώριο του Eurogroup που έγινε στις 15 Σεπτεμβρίου στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Σύμφωνα με πληροφορίες του BHmagazino, η άτυπη και απόρρητη συνάντηση με τη γερμανική πλευρά έγινε στο δεύτερο υπόγειο ενός ξενοδοχείου στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Συμμετείχαν τέσσερα πρόσωπα. Από την ελληνική πλευρά, ο τότε υπουργός Οικονομικών και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ευάγγελος Βενιζέλος και ο στενότερος θεσμικός σύμβουλός του, τότε πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων (ΣΟΕ), Γιώργος Ζανιάς.
Από την άλλη πλευρά, κάθονταν ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και το σημερινό μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Γιοργκ Ασμουσεν. Η πρόταση της γερμανικής πλευράς ήταν να χρηματοδοτήσει η ευρωζώνη μια όσο γίνεται πιο φιλική έξοδο της Ελλάδας. Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι η γερμανική πλευρά παρουσίασε στην ελληνική επεξεργασμένο σχέδιο το οποίο περιελάμβανε λεπτομέρειες. Τι θα γίνει με τις τράπεζες, τι θα γίνει με τις καταθέσεις… Η ελληνική πλευρά λέγεται ότι αρνήθηκε να μπει στη συζήτηση αυτή.
«Στο λόμπι γινόταν το πάρτι της πολωνικής προεδρίας. Οι πάντες, όμως, γνώριζαν ότι οι Ελληνες με τους Γερμανούς ήταν στο υπόγειο» λένε στο BΗmagazino διπλωματικές πηγές με πολύ καλή γνώση όσων συνέβησαν εκείνη την ημέρα. Η δήλωση του κ. Βενιζέλου μετά το Eurogroup της Πολωνίας ήταν σε ασυνήθιστα δραματικούς τόνους. Μεταξύ άλλων, είπε: «Δική μας υποχρέωση είναι να κάνουμε τα πάντα για την προστασία της χώρας, μέσα σε ένα ολισθηρό διεθνές περιβάλλον που δεν κινείται πάντα ορθολογικά και συστημικά. Μόνο έτσι προστατεύουμε τα εισοδήματα, τις περιουσίες και το επίπεδο ζωής των Ελλήνων. Αλλη λύση δεν υπάρχει, εκτός και αν κάποιοι θέλουν να παίζουν με τη φωτιά. Πρέπει να καταλάβουμε όλοι οι Ελληνες ότι αν δεν γίνουν όλα αυτά τώρα, αν δεν ληφθούν και δεν εφαρμοστούν τώρα οι δύσκολες αποφάσεις, αυτό που θα συμβεί θα είναι πράγματι δραματικό και θα συμβεί ερήμην της χώρας μας ή ακόμη και ερήμην της ευρωζώνης. Δεν συγχωρείται ούτε άγνοια κινδύνου ούτε συγκυριακή, μικροκομματική ή προσωπική θεώρηση των πραγμάτων. Αυτό που έχει σημασία είναι μόνο η σωτηρία των μεταπολεμικών επιτευγμάτων της χώρας για τα οποία μόχθησαν γενιές Ελλήνων και Ελληνίδων».
Αυτά λένε οι πληροφορίες και οι πηγές, αυτά καταγράφηκαν στις επίσημες δηλώσεις. Στο γραφείο του στην Ιπποκράτους, ο κ. Βενιζέλος αποφεύγει να μιλήσει για το συγκεκριμένο περιστατικό. Επιβεβαιώνει, όμως, ότι το θέμα της εξόδου της Ελλάδας τέθηκε με πολύ συγκεκριμένο τρόπο. «Οι προσβολές απέναντι στη χώρα, η επικριτική διάθεση, η οποία μπορεί να γίνεται και ταπεινωτική, ναι μεν δεν σε αφορά προσωπικά, αλλά σε αφορά εν τέλει, εθνικά. Και θέλει πολύ μεγάλη προσοχή για να μην αντιδράσεις, όπως θα αντιδρούσες σε μια προσωπική προσβολή» σημειώνει.
*Δημοσιεύθηκε στο ΒΗmagazino την Κυριακή 3 Μαρτίου 2013
