Η αλλοίωση των εννοιών

Η επιβράβευση των αρίστων είναι κοινή πρακτική στις προηγμένες χώρες. Μέσω της επιβράβευσης ανταμείβεται η ευγενής άμιλλα και προσφορά. Αντίθετα, στη χώρα της μετριοκρατίας η αριστεία θεωρείται ελιτίστικη και υπονομεύεται. Οι ικανοί και αφοσιωμένοι λειτουργοί, όταν δεν περιθωριοποιούνται, λοιδορούνται ή διαβάλλονται. Οι οκνηροί, οι ατάλαντοι και οι ιδιοτελείς προσπαθούν να μειώσουν την προσφορά των ικανών και αφοσιωμένων. Την πρακτική αυτή περιέγραψε γλαφυρά ο μεγάλος μας ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης: «Φοβάμαι τους ανθρώπους που με καταλερωμένη τη φωλιά τους πασχίζουν να βρουν λεκέδες στη δική σου».

Η υπονόμευση της αριστείας καθίσταται εφικτή και αποκτά στοιχεία λογικοφάνειας στο μέτρο που έχει επέλθει μια λεπτή πλην ουσιαστική αλλοίωση των εννοιών. Η αλλοίωση αυτή δεν είναι προϊόν κάποιας συνωμοσίας αλλά «εύλογο» παραπροϊόν του τρόπου που λειτουργεί ο δημόσιος βίος στη μεταπολιτευτική Ελλάδα. Ας θυμηθούμε τη διαστρέβλωση μερικών εννοιών που συναντούμε συχνά:

«Αντικοινωνικός»: αυτός που επιζητεί ποιοτικές συντροφιές αλλά αποφεύγει «τη συνάφεια του κόσμου την πολλή» –κοινωνικές συγκεντρώσεις κενότητας ή σκοπιμότητας, εφήμερης επίδειξης και κουτσομπολιού.

«Αντισυνάδελφος»: αυτός που με παρρησία, δίχως προσωπικό όφελος, δημοσιοποιεί επικρατούσες στον κλάδο του ανήθικες και παράνομες πρακτικές.

«Αυταρχικός»: αυτός που με το παράδειγμά του απαιτεί από συναδέλφους, υφισταμένους ή μαθητές να επιτελούν υπεύθυνα το καθήκον που ανέλαβαν ή τους ανατέθηκε.

«Διάσημος»: αυτός για τον οποίον μιλούν και διαφημίζουν, χωρίς γνώση αλλά συνήθως με ιδιοτέλεια ή άγνοια, πολλά «παπαγαλάκια», συνήθως των ΜΜΕ.

«Ιδιόρρυθμος»: ο μη διαπλεκόμενος, ο ειλικρινής, ο «αντικοινωνικός» (βλ. παραπάνω), αυτός που δεν ακολουθεί κανόνες «πολιτικά ορθής» συμπεριφοράς.

«Κορόιδο» ή «μ…ας»: ο ευσυνείδητος, ο υπεύθυνος, ο τίμιος, ο αφοσιωμένος στη δουλειά του και στο λειτούργημά του.

«Τρελός»: αυτός που «χαλά την πιάτσα» γιατί δεν διαπλέκεται, δεν μιζάρεται ούτε δωροδοκείται, εφαρμόζει αξιοκρατικές πρακτικές και εκφράζει την άποψή του άφοβα χωρίς να υπολογίζει το προσωπικό κόστος.

«Υβριστής»: αυτός που για να υποστηρίξει τον αδύνατο επιτιμά τον παρανομούντα, τον τεμπέλη, τον ανήθικο.

«Χαμηλών τόνων»: αυτός που βλέπει το παράνομο ή το ανήθικο και ενώ διαφωνεί χαμογελά, προσπερνά και σιωπά.

Οταν η αλλοίωση των εννοιών συντελεστεί, μύρια δεινά έπονται. Η κοινωνία χάνει τον μπούσουλα, οι θεσμοί διαστρέφονται, τα άτομα αδυνατούν να επικοινωνήσουν, η συν-εργασία καθίσταται προβληματική ή αδύνατη –τείνουν να κυριαρχούν η ιδιοτέλεια και ο καιροσκοπισμός. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά. Κάθε ομοιότητα, φυσικά, με τα διαδραματιζόμενα στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας είναι εντελώς συμπτωματική.