Το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα

Ο αντισημιτισμός δεν είναι σύγχρονο φαινόμενο αλλά αριθμεί σχεδόν δυόμισι χιλιάδες χρόνια. Η Εξοδος του λαού του Ισραήλ από την Αίγυπτο τον 13ο π.Χ. αιώνα έχει χαρακτηρισθεί το πρώτο πογκρόμ. Ωστόσο το μέγα ζήτημα του αντισημιτισμού στην Ευρώπη και ο βαθμιαίος εκφυλισμός του φαινομένου από τις οξύτερες μορφές του στην K. Ευρώπη σε ηπιότερες όπως αυτές στον χώρο των Βαλκανίων ερευνώνται συστηματικά μόλις τα τελευταία χρόνια μετά παρέλευση μισού και παραπάνω αιώνα αφότου μεσολάβησε η μεγαλύτερη τραγωδία στην ιστορία του ανθρώπου, το Ολοκαύτωμα.

Είναι γεγονός ότι, με εξαίρεση τη Ρουμανία και την Κροατία, όπου ο αντισημιτισμός είχε τα ίδια βάναυσα χαρακτηριστικά με εκείνον της K. Ευρώπης, στα Βαλκάνια ήταν σαφώς ηπιότερος. Μια πρώτη ερμηνεία που μπορεί να δοθεί είναι ότι ο οργανωμένος κρατικός ή παρακρατικός αντισημιτισμός που προηγήθηκε του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και καλλιεργήθηκε στην εικοσαετία του Μεσοπολέμου βασιζόταν σε πρότυπα κοινωνιών με βαθιά θεμελιωμένα anciens régimes και φεουδαλικό παρελθόν, χαρακτηριστικά που απουσίαζαν εν γένει από το βαλκανικό περιβάλλον. Αντίθετα, κοινωνίες χωρίς αριστοκρατία αλλά με αστικές εμπορικές ελίτ, όπως ακριβώς υπήρξε η ελληνική, πρέσβευαν αρχές οι οποίες σε γενικές γραμμές τις προφύλαξαν από την καταστροφική μετάδοση της αντισημιτικής νόσου που έπληξε την Ευρώπη τον 20ό αιώνα.

Αδιάψευστη απόδειξη, η σειρά μέτρων νομοθετικού περιεχομένου που η κυβέρνηση Βενιζέλου έλαβε αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης για την εκπαίδευση των εβραιοπαίδων και τη θεσμική εκπροσώπηση του πλειοψηφούντος εβραϊκού πληθυσμού. Η κατάργηση της αργίας του Σαββάτου και η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 που κατέστρεψε τα 3/4 της πόλης και άφησε 70.000 αστέγους επισκίασαν την ιστορική δήλωση του έλληνα ΥΠΕΞ Ν. Πολίτη υπέρ ιδρύσεως ανεξάρτητου κράτους στην Παλαιστίνη ακριβώς έξι μήνες (Ιούλιος του 1917) πριν από τη διακήρυξη Μπάλφουρ (Δεκέμβριος του ιδίου έτους). Μεγαλύτερη και μοναδική στα χρονικά αντισημιτική εκδήλωση, όμως, που ανάγκασε τις αρχές να λάβουν μέτρα για να μην επαναληφθούν παρόμοια έκτροπα, ήταν η πυρκαγιά του 1931, που έκαψε μεγάλο μέρος του εβραϊκού συνοικισμού Κάμπελ, για την οποία ευθυνόταν η περιβόητη οργάνωση 3Ε (Εθνική Ενωσις Ελλάς). Ωστόσο, όπως μετέδιδε από Ελλάδα ο βρετανικός Τύπος (ΑΠ 138, πρεσβευτής Χ. Ι. Σιμόπουλος από Λονδίνο, 21 Ιουνίου 1937), θετική εντύπωση ποιούσαν η απόφαση του τότε υπουργού Παιδείας Γεωργακόπουλου για τον σχηματισμό Ομοσπονδίας των εν Ελλάδι Ιουδαϊκών Κοινοτήτων, η επιχορήγηση των εβραϊκών σχολείων, η απαγόρευση αντισημιτικών δημοσιευμάτων υπό Μεταξά (ΑΠ 1006, 9 Απριλίου 1937) και η διαβεβαίωση του τελευταίου ότι «πρόγραμμα της Ελληνικής Κυβερνήσεως είναι να καταργήση πάσαν φυλετικήν ή θρησκευτικήν διάκρισιν» και ότι «οι εν Ελλάδι Ισραηλίται δύνανται να βασίζωνται επ’ εμού ότι θα υπερασπίσω τα δίκαιά των» (ΑΠ 2504, 4 Σεπτεμβρίου 1937).

Βεβαίως η οδυνηρή πραγματικότητα που ακολούθησε σάρωσε τα πάντα, αλλά σήμερα, όταν κατ’ εξοχήν ένοχα κράτη, που μάλιστα ευθύνονται για ελληνικές απώλειες, όπως αυτή των εβραίων μας από τη βουλγαροκρατούμενη Μακεδονία και Θράκη, οι οποίοι πρώτοι εκτοπίστηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα, ή των εβραίων της Τουρκίας και των ελλήνων εμπόρων που, μεσούντος του πολέμου και χωρίς η Τουρκία μάλιστα να συμμετέχει σε αυτόν, εξοντώθηκαν εξαιτίας του κεφαλικού φόρου στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας του Ερζερούμ, την ίδια στιγμή που η γείτων ξέπλενε στις τράπεζές της τον κλεμμένο χρυσό των ναζί, ή των εβραίων της Σερβίας που εξοντώθηκαν σε θαλάμους αερίων στο στρατόπεδο Στάρο Σάμιτσε μέσα στο Βελιγράδι, διαγκωνίζονται στην απόσειση των ευθυνών τους, η μνήμη μας δεν πρέπει να ατονεί. Η συμμετοχή της χώρας μας σε διεθνείς οργανισμούς όπως ο ITF για τη διδασκαλία και μνήμη του Ολοκαυτώματος, στον οποίο έγινε πρόσφατα μέλος η Σερβία και βρίσκονται ήδη στον προθάλαμο η Τουρκία και τα Σκόπια, είναι συνέχεια και συνέπεια της πάγιας πολιτικής της να αντιμετωπίζει με εντιμότητα και δικαιοσύνη ζητήματα του παρελθόντος που μπορούν να σταθούν οδηγός για τις νεότερες γενεές.