Κάθριν Μπίγκελοου: Το πολιτικό σινεμά βρίσκει τη δασκάλα του

Η οθόνη είναι ένα κατάμαυρο φόντο «επάνω» στο οποίο ακούγονται φωνές τρόμου, αναφιλητά μπερδεμένα με παράσιτα κακής τηλεφωνικής επικοινωνίας, κραυγές απελπισίας ανθρώπων που λένε ότι σε λίγο θα πεθάνουν. Στην άλλη γραμμή αυτοί που τους ακούν προσπαθούν ματαίως να τους ηρεμήσουν… Από την εισαγωγή του «Zero Dark Thirty» αντιλαμβάνεσαι ότι η τελευταία ταινία της Κάθριν Μπίγκελοου είναι φτιαγμένη για να προκαλέσει: χρησιμοποιήθηκαν πραγματικές ηχογραφήσεις από την τραγωδία της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στη Νέα Υόρκη, όταν οι Δίδυμοι Πύργοι του World Trade Center έπεσαν από αεροπλάνα που είχαν καταλάβει μουσουλμάνοι τρομοκράτες.

Η παραπάνω εισαγωγή ακολουθείται από περίπου δυόμισι ώρες κινηματογραφικού υλικού: η Μπίγκελοου κάνει μια ιδιαίτερα ρεαλιστική και παραστατική «σύνοψη» των μεθόδων που χρησιμοποίησαν οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» που κήρυξαν αμέσως μετά το χτύπημα στους Πύργους.

Το «Zero Dark Thirty» (ο τίτλος είναι ένας στρατιωτικός όρος για το σκοτάδι της νύχτας και για τα 30 λεπτά μετά τα μεσάνυχτα, ώρα που η ομάδα Seal του Πολεμικού Ναυτικού πάτησε στο οίκημα του Πακιστάν όπου βρισκόταν κρυμμένος ο Οσάμα Μπιν Λάντεν) περιγράφει με όλες τις φρικαλέες λεπτομέρειές του το ανθρωποκυνηγητό για τον εντοπισμό του καταλήγοντας στον θάνατό του.

Αμέσως μετά την εισαγωγή παρακολουθούμε αποσπάσματα από μια πολυήμερη ανάκριση ενός μουσουλμάνου υπόπτου (Φάρες Φάρες) από έναν πράκτορα της CIA (Τζέισον Κλαρκ). Στα περίπου 25 λεπτά που διαρκεί η σκηνή ο πράκτορας δέρνει, κρεμάει και ξεφτιλίζει τον ύποπτο. Στο τέλος καταφεύγει στο διάσημο πλέον βασανιστήριο του «waterboarding», όπου η ανάσα του ανακρινόμενου κόβεται ενώ δέχεται νερό στο στόμα έχοντας το πρόσωπό του καλυμμένο με πετσέτα.

Αργότερα, σε μιαν άλλη σκηνή που επίσης συζητήθηκε πολύ, ένα υψηλόβαθμο στέλεχος της CIA (Μαρκ Στρονγκ), βλέποντας ότι ο καιρός περνά χωρίς αποτελέσματα, βάζει τις φωνές στους υφισταμένους του: «Κάντε τη γαμ…η δουλειά σας. Χρειάζομαι περισσότερους στόχους. Φέρτε μου ανθρώπους να σκοτώσω!».

Το γεγονός ότι το «Zero Dark Τhirty» είναι η πρώτη ταινία που αναφέρεται τόσο στο παρασκήνιο όσο και στο προσκήνιο του πολέμου κατά της τρομοκρατίας χωρίς να μασά τα λόγια της ήταν ένας από τους λόγους ενόχλησης του Λευκού Οίκου. Στα τέλη της περασμένης χρονιάς η αμερικανική κυβέρνηση ανέθεσε σε ειδική επιτροπή έρευνα που αφορούσε τη σχέση της ταινίας με την Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών. Οι σκηνές «διεξοδικών ανακρίσεων» που παρουσιάζονται εξόργισαν την πρόεδρο της Επιτροπής Πληροφοριών της αμερικανικής Γερουσίας διότι υπονοούν ότι διέρρευσαν από πράκτορες της CIA κατά τη διάρκεια του κυνηγητού που η υπηρεσία είχε εξαπολύσει για την ανεύρεση και τη σύλληψη του Μπιν Λάντεν.

Ταινία-ρεπορτάζ

Ισως το «Zero Dark Thirty» να μην είχε προκαλέσει την αίσθηση που προκάλεσε (φθάνοντας ως τα Οσκαρ, όπου διεκδικεί πέντε) αν ο εγκέφαλός του δεν ήταν το ντουέτο Κάθριν Μπίγκελοου – Μαρκ Μπόαλ. Η Μπίγκελοου είναι η πρώτη γυναίκα που απέσπασε το Οσκαρ σκηνοθεσίας για την (επίσης πολιτική) ταινία «The hurt locker», όπου σεναριογράφος ήταν ο Μπόαλ.

Ενώ όμως οι αμερικανοί στρατιώτες που στο «The hurt locker» απενεργοποιούσαν βόμβες στη Βαγδάτη ήταν ήρωες μυθοπλασίας, το «Zero Dark Thirty» μοιάζει με συνδυασμό μυθοπλασίας και ερευνητικής δημοσιογραφίας, χωρίς τελικά ούτε ακριβώς φαντασία να είναι, ούτε όμως και ντοκυμαντέρ. Στους τίτλους αρχής διαβάζουμε ότι η ιστορία είναι βασισμένη «σε μαρτυρίες πραγματικών γεγονότων από πρώτο χέρι».

Τυχαίο επίσης δεν είναι ότι ο Μαρκ Μπόαλ, ο οποίος εκτός από σεναριογράφος του «Zero Dark Thirty» είναι και συμπαραγωγός του, υπήρξε έμπειρος δημοσιογράφος, λόγος για τον οποίο η ίδια η Μπίγκελοου χαρακτηρίζει το «Zero Dark Thirty» «ταινία-ρεπορτάζ»: ο Μπόαλ διεξήγαγε έρευνες χρόνων και υποσχέθηκε στις πηγές του ανωνυμία και προστασία ταυτότητας. Οι διάλογοι και οι σκηνές της ταινίας βασίστηκαν στις εκτεταμένες συνεντεύξεις που ο ίδιος διεξήγαγε και μέσω των οποίων μπόρεσε να αναπαραστήσει τις αφηγήσεις εκείνων που ενεπλάκησαν στην πραγματική επιχείρηση, καθώς και άλλων μελών των στρατιωτικών και των μυστικών υπηρεσιών.

Κεντρικό πρόσωπο στο «Zero Dark Thirty» είναι η Μάγια (Τζέσικα Τσαστέιν), μια πράκτορας της CIA με ταλέντο στην ανεύρεση τρομοκρατών. Το πρόσωπο είναι μεν υπαρκτό, αλλά στην ταινία παρουσιάζεται ως επιτελικό μέλος της επιχείρησης -, ενώ στην πραγματικότητα δεν ήταν. Η Μπίγκελοου παραδέχθηκε ότι ο παραλληλισμός της Μάγια με την ίδια τη σκηνοθέτρια είναι φυσιολογικός και ότι ίσως τελικά να υπάρχει κάτι που να τις συνδέει.