Η μητέρα του ήθελε να γίνει κληρικός. Εκείνος είναι σήμερα ο εκδότης των μεγάλων επιτυχιών. Στο διάστημα που μεσολάβησε, από τα παιδικά χρόνια στην Αγία Παρασκευή Λοκρίδος ως σήμερα, φοίτησε στην Εκκλησιαστική Σχολή της Κορίνθου, τελείωσε τη Θεολογική και μετά τη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, παρακολούθησε κάποια μαθήματα στη Νομική, εργάστηκε ως αχθοφόρος και οικοδόμος και τελικά άφησε την αδελφή του να τον παρασύρει στον κόσμο των πλασιέ του βιβλίου. Σαράντα ένα χρόνια αργότερα, είναι ο ιδρυτής της μόνης ελληνικής εκδοτικής επιχείρησης που δεν φοβάται την κρίση και η οποία έσπασε το φράγμα των ελληνικών συνόρων ιδρύοντας εκδοτικό οίκο στην Κωνσταντινούπολη. Ο λόγος για τον Θανάση Ψυχογιό, των ομώνυμων εκδόσεων, τον τέταρτο εκδότη που φιλοξενήθηκε στη σειρά εκδηλώσεων «Οι εκδότες και η ιστορία τους», τη Δευτέρα 11 Φεβρουαρίου, στο βιβλιοπωλείο «Ιανός» στην Αθήνα.
«Δεν υπάρχουν εμπόδια» είναι το μότο των εκδόσεων Ψυχογιός, το οποίο μοιράζονται οι συνεργάτες και οι συγγραφείς του εκδοτικού οίκου που το 2012 τύπωσε 200 τίτλους και πούλησε δύο εκατομμύρια αντίτυπα βιβλίων. Επιμονή και καλή… μύτη φαίνεται πως είναι τα μυστικά της επιτυχίας του εκδότη του Χάρι Πότερ της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, των μπεστ σέλερ του Γιώργου Πολυράκη, της Λένας Μαντά, της Πασχαλίας Τραυλού, της Χρυσηίδας Δημουλίδου και της Καίτης Οικονόμου αλλά και του Ουμπέρτο Έκο, του Χαρούκι Μουρακάμι, του Πίτερ Κάρεϊ.
Τους σταθμούς στην εκδοτική διαδρομή του Θανάση Ψυχογιού παρουσίασε ο δημοσιογράφος Γιάννης Μπασκόζος, επιμελητής της σειράς «Οι εκδότες και η ιστορία τους». Έτος ίδρυσης 1972. Μια επιχείρηση εμπορίας βιβλίων, η Modern Books Club, που στήνει ο Θανάσης Ψυχογιός με την αδελφή του σε ένα μικρό γραφειάκι στην οδό Ακαδημίας. Τότε ήταν της μόδας τα «πακέτα». Πολύτομες σειρές ιστορίας και λογοτεχνίας, άπαντα λογοτεχνών, εγκυκλοπαίδειες.
Ο Θανάσης Ψυχογιός ήταν καλός στις ομαδικές πωλήσεις. Αγόραζε σειρές από τους Κουτσουμπό, Φυτράκη, Χρυσό Τύπο, Κουμουνδουρέα, Μέλισσα και τις πουλούσε σε γραφεία, σε αξιωματικούς στη Σχολή Πεζικού στη Χαλκίδα, όπου είχε διατελέσει γραμματέας, οπουδήποτε είχε πρόσβαση. «Πήγαινα στη Σχολή Αδελφών Νοσοκόμων του «Ευαγγελισμού» και πουλούσα την «Εγκυκλοπαίδεια της γυναίκας» στις 25 από τις 30 μαθητευόμενες νοσοκόμες. Βοηθούσε και η θεολογική ιδιότητά μου». Όταν ήρθε ο διορισμός του ως θεολόγου στη δημόσια εκπαίδευση ήταν πλέον αργά. Είχε ήδη μια δουλειά που του απέφερε αρκετά χρήματα. Καλού κακού όμως, είχε βγάλει και επαγγελματικό δίπλωμα οδήγησης, «για να μην πεινάσει η οικογένεια» σε περίπτωση που τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά. Τα πράγματα πήγαν καλά.
«Είμαι αυτοδημιούργητος, αλλά δεν είμαι ο μόνος. Στον χώρο του επιχειρείν οι περισσότεροι της γενιάς μου ξεκίνησαν από το μηδέν. Οι περισσότεροι εκδότες ήταν πωλητές ή υπάλληλοι βιβλιοπωλείου που τους δόθηκε η ευκαιρία να αναπτυχθούν», υποστήριξε ο Θανάσης Ψυχογιός. Οι ευκαιρίες περνούν μπροστά μας διαρκώς, «σαν κινηματογραφική ταινία», είπε, απλώς «δεν έχουμε μάτια να τις δούμε». Πρέπει κανείς να είναι «ανήσυχος», σε εγρήγορση. Εκείνος πήγαινε από το 1975 στην Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης. Δεν είχε χρήματα για να αγοράσει ξένους συγγραφείς, παρακολουθούσε όμως πώς κινούνταν η διεθνής αγορά του βιβλίου.
Το βήμα από την εμπορία στην έκδοση βιβλίων έγινε τον Δεκέμβριο του 1978, παραμονές Χριστουγέννων, με τέσσερα παιδικά βιβλία: Η μικρή Ζοζεφίνα και Ούγκο και Ζοζεφίνα της Μαρίας Γκρίπε (Βραβείο Άντερσεν), Οι περιπέτειες τριών φίλων της Ντάγκμαρ Γκαλίν και Το παιδί και το αστέρι του Πιερ Πελό. Τον Φεβρουάριο του 1983 κυκλοφορεί το πρώτο βιβλίο ξένης λογοτεχνίας για ενηλίκους, τις Οχιές του Φρανσουά Μοριάκ. Ακολουθεί το Γκραντ Οτέλ της Βίκι Μπάουμ, το Μονσινιόρ Κιχότης του Γκράχαμ Γκρν και Η τελευταία χάρη του Μπέρναρντ Μάλαμουντ. Το Άρωμα του Πάτρικ Ζίσκιντ ήταν η πρώτη μεγάλη εμπορική επιτυχία στην ξένη λογοτεχνία. «Οι κριτικές στα ελληνικά έντυπα ήταν αρνητικές, αλλά εμείς δεν προλαβαίναμε να τυπώνουμε» είπε ο εκδότης. Ακολούθησε η επιτυχία του Θεού των μικρών πραγμάτων, της βραβευμένης με Booker Αρουντάτι Ρόι και βιβλία ορόσημα μιας γενιάς, όπως η Μόμο και το Ιστορία χωρίς τέλος του Μίχαελ Έντε.
Στην αρχή δεν εξέδιδε Έλληνες. «Ήμασταν μικρή εταιρεία και πιστεύαμε ότι δεν μπορούσαμε να τους διαχειριστούμε» αποκάλυψε ο Έλληνας εκδότης. Το πρώτο βιβλίο ενηλίκων στην ελληνική λογοτεχνία ήταν το Έτσι ήρθε η ανησυχία του Δημήτρη Μποσινάκη, το 1992. Η πρώτη μεγάλη επιτυχία στην ίδια κατηγορία ήταν το Χορεύοντας στη σιωπή του Γιώργου Πολυράκη το 1998. Το Αθηνά, ευτυχώς που δεν γεννήθηκα όμορφη (2000) του Κώστα Καρακάση και Το σπίτι δίπλα στο ποτάμι (2007) της Λένας Μαντά πούλησαν εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα συνεισφέροντας, μαζί με την επιτυχία του Χάρι Πότερ, στην αλματώδη ανάπτυξη του εκδοτικού οίκου.
Από τη δεύτερη γενιά, ο Χάρης Ψυχογιός μίλησε για τη δραστηριότητα του εκδοτικού οίκου στον τομέα των e-books, δίνοντας μια νηφάλια εικόνα της κατάστασης στην Ελλάδα. Η μικρότερη της οικογένειας, η Πένυ Ψυχογιού, έκανε λόγο για την εκδοτική εταιρεία Pena Kitar Yayilani που ίδρυσαν πρόσφατα οι εκδόσεις Ψυχογιός στην Τουρκία, η οποία προγραμματίζει την κυκλοφορία 20 τίτλων μέσα στο 2013. Η αρχή θα γίνει με βιβλία συγγραφέων από τη διεθνή αγορά και στη συνέχεια θα ακολουθήσουν ελληνικοί τίτλοι μεταφρασμένοι στα τουρκικά, σε μια προσπάθεια προώθησης της ελληνικής λογοτεχνίας προς τη γείτονα.
Δεδομένου ότι δεν έχουμε ακόμη μια συστηματική ιστορία των εκδοτικών οίκων στην Ελλάδα, και προβλέπεται πως θα αργήσει να γραφτεί, αυτή η σειρά εκδηλώσεων του «Ιανού» έχει τον χαρακτήρα ντοκουμέντου. Κάθε εκδήλωση μοιάζει με φωτογραφικό στιγμιότυπο που απαθανατίζει διαφορετικές όψεις του εκδοτικού χώρου και διακριτές προοπτικές. Αθροίζοντάς τες στο τέλος, θα έχουμε μια εύγλωττη εικόνα της κατάστασης και μια ερμηνεία για τη βαθιά κρίση που ταλαιπωρεί τον χώρο του βιβλίου τον τελευταίο καιρό, όχι μόνο την οικονομική αλλά και τη θεσμική. Από τους εκδότες που παρουσιάστηκαν μέχρι στιγμής στη σειρά «Οι εκδότες και η ιστορία τους», ο Ψυχογιός δεν έχει τη βαριά ιστορία του Ίκαρου, δεν είναι το λίκνο του σύγχρονου ελληνικού μυθιστορήματος όπως ο Καστανιώτης, δεν έχει το προφίλ της εστέτ διανόησης της Άγρας. Η ιστορία που αφηγείται είναι μια ιστορία επιτυχίας και προβάλλει την όψη του εκδοτικού ως επιχείρησης, μια όψη που υποτιμήθηκε -ίσως και περιφρονήθηκε- την εποχή που οι επιχορηγήσεις και τα δάνεια κινούσαν τα πράγματα και οι 10.000 τίτλοι συνολικής ετήσιας εκδοτικής παραγωγής έδιναν την εντύπωση ενός τομέα ανθηρού, ισχυρού και ζωηρά αναπτυσσόμενου.
«Προσπαθούμε να συνδυάσουμε την εμπορικότητα με την ποιότητα για να έχουμε παρόν και μέλλον», τόνισε ο Θανάσης Ψυχογιός, πράγμα που αποδεικνύεται βασικό στην εποχή της κρίσης. Όπως ανέφερε ο Νίκος Ψυχογιός, ο δευτερότοκος γιος, παρά την πτωτική τάση της αγοράς οι πανελλήνιες έρευνες αναγνωσιμότητας που διεξάγει ο εκδοτικός οίκος ετησίως μαρτυρούν ότι έχει αυξηθεί οριακά το αναγνωριστικό κοινό τα τελευταία χρόνια. Επομένως, η κρίση είναι η ευκαιρία των Ελλήνων εκδοτών να προσφέρουν βιβλία στο ελληνικό κοινό που θέλει να διαβάσει. «Η κρίση θα επιφέρει κάθαρση», σχολίασε απαντώντας σε ερώτηση ο Θανάσης Ψυχογιός, «αλλά ίσως είναι και καλό να φύγουν από τον χώρο εκδότες που λειτουργούσαν με τον αυτόματο πιλότο, με δάνεια ή κρατικοδίαιτοι, και οι οποίοι συναγωνίζονται επιχειρηματίες σοβαρούς και συνετούς».
Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν μεταξύ άλλων συνεργάτες και συγγραφείς των εκδόσεων Ψυχογιός, ο Στέφανος Δάνδολος, ο Δημήτρης Στεφανάκης, η Πασχαλία Τραυλού, ο Μάκης Τσίτας, ο Φίλιππος Φιλίππου, οι εκδότες Σταύρος Πετσόπουλος και Γιάννης Σολδάτος, ο βιβλιοπώλης Γιώργος Παπασωτηρίου, ο εκδότης και ιδιοκτήτης του Ιανού Νίκος Καρατζάς και βεβαίως η Λένα Μαντά, η σταρ του εκδοτικού οίκου, η οποία μίλησε για τον εκδότη της με τα καλύτερα λόγια –ένα παράπονο είχε μόνο να καταθέσει, ότι «είναι φανατικός αντικαπνιστής».
