Και μετά τον Ασαντ το χάος;

Η πολιτική αντιπολίτευση της Συρίας δείχνει σημάδια αποτυχίας. Χωρίς μια νέα προσέγγιση, ειδικά από τις ΗΠΑ, η έλλειψη αξιόπιστης αντιπολίτευσης θα καταστήσει αδύνατη μια πολιτική συμφωνία των δυνάμεων που θα διαδεχθούν τον Μπασάρ αλ Ασαντ και θα δυσχεράνει την προοπτική να εισέλθει η Συρία σε μια πορεία προς την σταθερότητα.

Ευελπιστώντας για ένα πιο αντιπροσωπευτικό όργανο σε σχέση με το Συριακό Εθνικό Συμβούλιο (ΣΕΣ), που εδρεύει στην Κωνσταντινούπολη, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα και οι άλλοι διεθνείς ηγέτες αναγνώρισαν τον Δεκέμβριο μια νέα αντιπολίτευση που δημιουργήθηκε στη Ντόχα του Κατάρ. Αλλά αυτή η 71μελής αντιπολίτευση, που συμπεριλαμβάνει πολλά μέλη από το ΣΕΣ, δεν είναι διατεθειμένη να διαπραγματευτεί με τη συριακή κυβέρνηση, ούτε είναι προετοιμασμένη να αναλάβει την εξουσία. Αντιμετωπίζει την προοπτική των αποστασιών και, ακόμη χειρότερα, της αποσύνθεσης. Στενόμυαλα συμφέροντα κάνουν την εμφάνιση τους, ενώ οι ισλαμιστές φαίνεται να υπερτερούν των κοσμικών. Οι εξόριστοι υπερτερούν ενώ πολύ λίγα στελέχη φαίνεται να θεωρούνται αξιόπιστα στο εσωτερικό της Συρίας.

Κάποιοι παρατηρητές πιστεύουν πως αν ο πρόεδρος Ασαντ πεθάνει ή εγκαταλείψει τη χώρα η αντιπολίτευση θα μπορέσει να δημιουργήσει τις συνθήκες για μια ομαλή μετάβαση, όπως ήταν και το ζητούμενο στη Λιβύη, μετά τη πτώση του συνταγματάρχη Καντάφι. Αλλά δεδομένης της δημογραφικής κατάστασης και των διαχωρισμών της Συρίας, ενδέχεται να ξεσπάσει βία κατά τη διάρκεια της μετάβασης αυτής, ειδικά αν δεν υπάρχει μια μεταβατική κυβέρνηση που να στηρίζεται από το λαό και να μπορεί να ελέγξει τις οπλισμένες ομάδες.

Η Λιβύη έχει έξι εκατομμύρια ανθρώπους, οι οποιοι ζουν κατά μήκος της ακτογραμμής σε μια χώρα μεγαλύτερη από την Αλάσκα. Αντιθέτως, η Συρία διαθέτει το ένα δέκατο της έκτασης της Λιβύης, αλλά τέσσερις φορές περισσότερο πληθυσμό, μοιρασμένο σε διάφορες κοινότητες με τοπικές δυνάμεις που ανταγωνίζονται για οσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιρροή.

Η Συρία, εξάλλου, ταλανίζεται από έναν πολύ πιο μεγάλο σε διάρκεια και πιο αιματηρό εμφύλιο πόλεμο. Ο φόβος και η εκδίκηση ενδέχεται να παίξουν κυρίαρχο ρόλο σε μια Συρία μετά τον Ασαντ, απ’ ότι στη Λιβύη μετά τον Καντάφι. Η Σύρια ενδέχεται να μοιάζει περισσότερο με το Ιράκ.

«Οι ΗΠΑ ενδυναμώνουν τους Αχμαντ Σαλαμπί της Συρίας», ειπε ένας απόδημος αντικαθεστωτικός, αναφερόμενος στον Ιρακινό που (αυτο)παρουσιάστηκε το 2003, πριν την αμερικανική εισβολή, ως ο ηγέτης που διέθετε την πολιτική νομιμότητα να αναλάβει τη χώρα μετά την πτώση του Σανταμ Χουσέιν. Πολλοί από τους ηγέτες της συριακής αντιπολίτευσης συμπεριφέρονται όπως ο Σαλαμπί: μπερδεύοντας τις πρακτικές διαπραγματεύσεις όχι λόγω αρχής, αλλά από τον προσωπικό τους καιροσκοπισμό, με την ελπίδα να δρέψουν τυχόν λάφυρα, όταν έρθει η στιγμή της πτώσης του Ασαντ.

Ο πρόεδρος του συνασπισμού, Αχμαντ Μοάζ αλ Χατίμπ, εμφανίστηκε ως μια συμβολική φιγούρα. Πρώην ιμάμης στο τέμενος Ουμαγιάντ της Δαμασκού, ο Χατίμπ δεν διαθέτει την εμπειρία για να παίξει το επικίνδυνο πολιτικό παιχνίδι της αντιπολίτευσης. Κι ο Ριάντ Σέϊφ, ένας σύμμαχος-κλειδί των ΗΠΑ και προαιώνιος αντικαθεστωτικός της Συρίας, περιθωριοποιείται. Αμφότεροι οι ηγέτες έχουν προσεγγιστεί από τον απόδημο επιχειρηματία Μουσταφά Σαμπάγκ, ο οποίος χρηματοδοτεί το Συριακό Επιχειρηματικό Φόρουμ, που θεωρείται ως μια ομάδα του Κατάρ που εξυπηρετεί άλλα συμφέροντα. Ο Σαμπάγκ είναι σχεδόν άγνωστος στους περισσότερους Σύριους επειδή για πολλα χρόνια εδρεύει εκτός Συρίας και δεν τυγχάνει του σεβασμού των βετεράνων αντικαθεστωτικών.

Επίσης, ελάχιστα εκπροσωπούνται οι μειοψηφίες της Συρίας. Τα κουρδικά κόμματα της χώρας δεν συμμετείχαν στο συνασπισμό και μόνο τρεις Χριστιανοί είναι μέλη του. Οι δυο εκπροσώπουν τους Ασσύριους, αλλά ζουν πολλά χρόνια στην Ευρώπη, ενώ ο τρίτος, ο πρόεδρος του ΣΕΣ, Τζορτζ Σάμπρα, αντιμετωπίζεται κυρίως ως κομμουνιστής.

Η πλειοψηφία των 2.5 εκατομμυρίων Χριστιανών της Συρίας δεν εκπροσωπείται καθόλου. Ο Μπασάμ Ισάκ, διαπρεπής Σύρος, αποκλείστηκε από τη συμμετοχή του. Το βιογραφικό του Ισάκ δεν περιείχε τον όρο «πιστός στο ΣΕΣ», που σχεδόν θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει κανείς μέλος.

Μόνο τρεις γυναίκες είναι μέλη του συνασπισμού. Τον Δεκέμβριο, η Ρίμα Φλιχάν, που έφυγε από τη Συρία το 2011, απομακρύνθηκε από τη θέση της ως επικεφαλής της επιτροπής των ΜΜΕ. Ο αντικαταστατής της ήταν ένα μέλος του ΣΕΣ που διέμενε εκτός Συρίας σχεδόν για όλη του τη ζωή.

Αυτό που δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο τη κατάσταση είναι το ότι οι εσωτερικοί κανονισμοί του συνασπισμού της συριακής αντιπολίτευσης απαγορεύουν τις διαπραγματεύσεις με ανώτατα στελέχη του καθεστώτος Άσαντ, αφήνοντας τις ειρηνευτικές προσπάθειες «ορφανές» από ένα κύριο συστατικό τους. Το πρόσφατο σημάδι από τον Χατίμπ πως ήταν πρόθυμος να διαπραγματευτεί, αφέθηκε να εννοηθεί πως ήταν προσωπική του άποψη, φανερώνοντας την άρνηση του συνασπισμού να ακολουθήσει τον δρόμο της συμφιλίωσης.

Λάθη από νωρίς σε τέτοιες μεταβατικές εποχές τείνουν να έχουν μακροχρόνιες επιδράσεις.

Οι ΗΠΑ πρέπει να αναγνωρίσουν την αντιπολίτευση μόνο υπό τον αυστηρό όρο πως ο συνασπισμός αυτός θα αντιπροσωπεύει γνήσια τον συριακό λαό, με μια ξεκάθαρη απειλή μιας τιμωρίας σε περίπτωση μη-συμμόρφωσης. Και η επαφή ανάμεσα στην αμερικανική κυβέρνηση και τους ηγέτες της αντιπολίτευσης δεν θα πρέπει να παραμείνει μόνο σε επίπεδο πρέσβεων και του υπόλοιπου διπλωματικού προσωπικού.

Οι Αμερικανοί συχνά αγνοούν τη δύναμη που εχουν οι διαπροσωπικές σχέσεις στον αραβικό κόσμο. Στο τέλος, οι ΗΠΑ θα αναγκαστούν να δώσουν μεγαλύτερη εξουσία στις κοσμικές, μετριοπαθείς και ανεξάρτητες πολιτικές δυνάμεις που προωθούν τον συμβιβασμό και την μετριοπάθεια. Η καλύτερη ελπίδα για το μέλλον της Συρίας είναι μια πολιτική συμφωνία, όχι μια ένοπλη νίκη. Αλλά χωρίς μια πραγματικά αντιπροσωπευτική αντιπολίτευση, αυτή η ελπίδα θα παραμείνει απατηλή.