Tον Απρίλιο του 2011, η Σχολική Σύμβουλος της 55ης Περιφέρειας Ανατολικής Ατιτκής οργάνωσε μια διημερίδα με θέμα «Προσεγγίζοντας τη διαφορετικότητα στη Προσχολική Εκπαίδευση». Η διημερίδα συνέπεσε με την ημέρα των Ρομά και η ΜΚΟ «Αντίρροπον» σε συνεργασία με το Κέντρο Ψυχοθεραπείας & Εκπαίδευσης Gestalt Foundation, ανέλαβε να κάνει δίωρο βιωματικό σεμινάριο σε εκπαιδευτικούς προσχολικής ηλικίας με τίτλο «Γέφυρες μεταξύ δυο κόσμων. Δουλεύοντας με το διαφορετικό-Επίλυση συγκρούσεων στο σχολείο».
Ως ψυχοθεραπευτές, έχοντας στο μυαλό μας τη κρίση που περνάει το εκπαιδευτικό σύστημα, τη συνεχόμενη αύξηση των φαινομένων μη ανοχής, ξενοφοβίας, περιθωριοποίησης και διακρίσεων σε βάρος μειονοτήτων, την αγωνία των γονιών, το άγχος και την ανασφάλεια που βιώνουν οι εκπαιδευτικοί, αναρωτηθήκαμε, με ποιο τρόπο και τί θα μπορούσε να προσφέρει η ψυχοθεραπευτική διαδικασία σ’ένα σχολικό πλαίσιο, ιδιαίτερα σ’αυτό της προσχολικής ηλικίας, όπου εκεί τίθενται τα θεμέλια μελλοντικών συμπεριφορών.
Συνήθως, όταν κάποιος διαβάζει τη φράση επίλυση συγκρούσεων πιστεύει πως θα ακούσει κάποιες «τεχνικές». οι οποίες όταν εφαρμοστούν θα λύσουν μια δύσκολη κατάσταση. Οι τεχνικές που προτείνει η θεραπευτική προσέγγιση Gestalt, δεν είναι τίποτα περισσότερο από την πρακτική εφαρμογή της φιλοσοφίας της σχετικά με τον άνθρωπο και τις ανθρώπινες σχέσεις. Αυτό σημαίνει ότι μια γενική αλλαγή στο τρόπο που βλέπει ο εκπαιδευτικός τον εαυτό του και το ρόλο του στη σχολική τάξη είναι μερικές φορές αρκετή για να δώσει νέες ιδές και δημιουργικότητα στον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται τις κρίσεις.
Ο πιο σίγουρος τρόπος για να γίνει αυτό είναι η βιωματική μάθηση μέσω ασκήσεων.
Μια από αυτές ήταν να ζητήσουμε από τους συμμετέχοντες να κάνουν ομάδες οκτώ ατόμων με συναδέλφους που δεν γνώριζαν καθόλου. Αφού είπε ο καθένας τ’όνομα του και κάτι γι’αυτόν -όχι χαρακτηριστικό της ταυτότητάς τους- τους ζητήσαμε να διαλέξουν κάποιον από την ομάδα που θεωρούσαν ότι έχουν κάτι κοινό και να συζητήσουν για λίγη ώρα γι’αυτό που τους έφερε κοντά.
Στη συνέχεια, έπρεπε να διαλέξουν αυτόν που δεν θα διάλεγαν και να μιλήσουν μαζί του γι’αυτό που τους φάνηκε διαφορετικό.
Όταν καθίσαμε πάλι στον κύκλο, μας ενδιέφερε να μοιραστούν την εμπειρία τους σε σχέση με απλά ερωτήματα όπως «Πόσο όμοιος ήταν ο όμοιος», «πόσο διαφορετικός ήταν ο όμοιος», «πόσο διαφορετικός ήταν ο διαφορετικός», «πόσο όμοιος ήταν ο διαφορετικός».
Μ’αυτό τον τρόπο είχαν την ευκαιρία να έρθουν σ’επαφή με το ίδιο και το διαφορετικό, με τις προβολές που κάνουμε όταν συναντάμε κάποιον που δεν γνωρίζουμε και με την αλήθεια της φράσης «μέσα στο διαφορετικό συναντώ τον εαυτό μου και μέσα στο ίδιο συναντώ τον άλλο».
Είχαν την ευκαιρία να δοκιμάσουν να μπουν στη θέση του άλλου, στη θέση του γονιού και του παιδιού. Έγινε καθαρό πως ο μόνος δρόμος προς την επίλυση μιας σύγκρουσης είναι η σχέση. Να πάρω την ευθύνη να φτιάξω μια σχέση με τον άλλον και να τον συμπεριλάβω στην οπτική μου.
Αυτή η βιωματική ομάδα, διήρκησε μόνο 2,5 ώρες. Μαζί με άλλους εννέα συναδέλφους ψυχοθεραπευτές και δυο εκπαιδευτές-ψυχοθεραπευτές χρειάστηκε να συντονιστούμε και να βρεθούμε δυο φορές για περίπου τέσσερις ώρες, για να οργανώσουμε αυτό το δίωρο.
{{{ moto }}}
Χρειάστηκε εμείς οι ίδιοι να δούμε πως είμαστε με το διαφορετικό. Τι μας προκαλεί; Τι είναι αυτό που μας φοβίζει; Να δούμε τυχόν προκαταλήψεις που έχουμε. Να ενημερωθούμε από τους ανθρώπους του «Αντίρροπον» για τους Ρομά. Πώς ζουν, Τί προβλήματα αντιμετωπίζουν; Να έρθουμε στη θέση των νηπιαγωγών οι οποίοι και εκείνοι πιέζονται και πολλές φορές έχουν να αντιμετωπίσουν το θυμό, την απαίτηση και την πίεση των γονιώνκαι των διευθυντών. Των γονιών που έχουν άγχος για τα παιδιά τους και φοβούνται. Χρειάστηκε να δεσμευθούμε πως για δυο μέρες θα αλλάξουμε το πρόγραμμά μας και θα είμαστε εκεί για να παρακολουθήσουμε όλη τη διημερίδα.
Ο εθελοντισμός έχει προετοιμασία, προσπάθεια, θέληση, πίστη και κυρίως δέσμευση. Πίστη στο καταλυτικό ρόλο του δασκάλου ο οποίος μπορεί να εμπνεύσει τα παιδιά -από το νηπιαγωγείο ακόμα- προς τα υψηλά ανθρωπιστικά ιδεώδη της ισοτιμίας και της ουσιαστικής δημοκρατίας.
Πίστη, πως το σχολείο μπορεί να οργανώνει πολιτιστικές εκδηλώσεις με θέμα την υγιή αντιμετώπιση των προσφύγων, των μεταναστών και την καταπολέμηση του κοινωνικού ή φυλετικού ρατσισμού που αναβιώνει σήμερα.
Πίστη, πως η εκπαίδευση οφείλει και μπορεί να προάγει την κατανόηση, την ανοχή και τη φιλία μεταξύ όλων των φυλετικών ή θρησκευτικών ομάδων.
Πίστη, πως το ίδιο μας ενώνει αλλά η επαφή μας με το διαφορετικό μας «μεγαλώνει».
* Η κυρία Νάσια Ευθυμιοπούλου είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Gestalt
