Για πολύ καιρό οι ζωολόγοι πίστευαν ότι τα καρκινοειδή -καβούρια, αστακοί, γαρίδες- έχουν υπερβολικά απλό νευρικό σύστημα για να μπορούν να νιώσουν πόνο. Τα τελευταία χρόνια όμως συσσωρεύονται ενδείξεις για το αντίθετο, και μια νέα μελέτη δίνει την πειστικότερη μέχρι σήμερα απάντηση.
Τα καρκινοειδή σίγουρα δεν είναι αδιάφορα στα απειλητικά ερεθίσματα, ειδικά σε όσααπειλούν τη σωματική ακεραιότητά τους. Έχουν αντίθετα εξελιχθεί να αντιδρούν απότομα (πχ στο βραστό νερό) χάρη σε ειδικούς υποδοχείς που ενεργοποιούν ένα ακαριαίο ανακλαστικό αποφυγής. Οι υποδοχείς αυτοί (αλγοϋποδοχείς) υπάρχουν στα περισσότερα ζώα και, στην περίπτωση του ανθρώπου, επιτρέπουν στο χέρι μας να αποσύρεται αυτόματα μόλις αγγίξει το καυτό μάτι της κουζίνας.
Δεδομένου όμως ότι η αντίδραση αυτή είναι ανακλαστική, και μπορεί να ενεργοποιείται πριν καν φτάσει το μήνυμα στον εγκέφαλο, η ενεργοποίησή της δεν σημαίνει αυτόματα ότι ένα ζώο νιώθει πόνο.
Τα καβούρια αντιλαμβάνονται τα επώδυνα ερεθίσματα
Στην τελευταία μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στο «Journal of Experimental Biology», οι ερευνητές έδειξαν ότι τα καβούρια που έχουν υποστεί ένα ήπιο ηλεκτροσόκ μαθαίνουν από το πάθημά τους και αποφεύγουν ανάλογες περιπέτειες στο μέλλον. Η διαπίστωση αυτή υποδεικνύει ότι τα καβούρια αντιλαμβάνονται τα επώδυνα ερεθίσματα.
Η αλήθεια είναι ότι ο πόνος είναι υποκειμενική εμπειρία που δεν μπορεί να μετρηθεί άμεσα ακόμα και στον άνθρωπο -οι γιατροί αναγκαστικά αρκούνται στις αναφορές των ασθενών για το πόσο πονούν.
«Είναι σχεδόν αδύνατο να αποδείξει κανείς ότι ένα ζώο νιώθει πόνο» παραδέχεται ο Ρόμπερτ Έλγουντ, επικεφαλής της μελέτης. «Υπάρχουν πάντως κριτήρια τα οποία μπορεί κανείς να εξετάσει» διευκρινίζει.
Ο Έλγουντ είχε δείξει σε προηγούμενα πειράματα ότι o πάγουρος, ένα καρκινοειδές που κρύβεται σε άδεια κοχύλια, εγκαταλείπει το σπίτι του όταν δεχθεί ήπιο ηλεκτροσόκ. Είχε δείξει επίσης ότι αν κανείς ρίξει καυστική σόδα στις κεραίες μιας καραβίδας, το ζώο θα αρχίσει να τρίβει τις κεραίες του σαν να προσπαθεί να απαλύνει τον πόνο.
Στη νέα έρευνα, ο Έλγουντ τοποθέτησε ευρωπαϊκά καβούρια του είδους Carcinus maenas σε μια δεξαμενή όπου υπήρχαν δύο σκοτεινά σημεία για κρύψιμο. Τα μισά από τα πειραματόζωα υπέστησαν μια ήπια ηλεκτροπληξία αμέσως μόλις μπήκαν σε μία από αυτές τις δύο κρυψώνες.
Αποφυγή της ηλεκτροφόρου κρυψώνας
Όταν το πείραμα επαναλήφθηκε για πρώτη φορά, τα καβούρια δεν είχαν μάθει ακόμα ότι μία από τις δύο κρυψώνες ήταν επικίνδυνη. Στην τρίτη όμως επανάληψη, σχεδόν όλα είχαν μάθει να αποφεύγουν την ηλεκτροφόρο κρυψώνα.
Αυτό αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι τα καβούρια, και πιθανώς όλα τα καρκινοειδή, μαθαίνουν να αποφεύγουν τον κίνδυνο επειδή νιώθουν πόνο.
Και, όπως επισημαίνει ο δρ Έλγουντ, τα αποτελέσματα πρέπει να ληφθούν υπόψη στον τρόπο με τον οποίο μεταχειριζόμαστε τα καρκινοειδή που καταλήγουν στο πιάτο μας.
Κακομεταχείριση των καρκινοειδών από τον άνθρωπο
Όπως αναφέρει ο ερευνητής στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, οι ψαράδες «κόβουν τις δαγκάνες από ζωντανά καβούρια και τα πετούν πίσω στη θάλασσα. Στους αστακούς και τις καραβίδες κόβουν το μπροστινό μέρος του σώματος […] Το νευρικό σύστημα στο θώρακα και το κεφάλι συνεχίζει να λειτουργεί ακόμα και μια ώρα μετά τον διαμελισμό».
Ο Έλγουντ θεωρεί ότι οι άνθρωποι δεν δίνουν στα καρκινοειδή τη σημασία που πρέπει απλώς και μόνο επειδή είναι ασπόνδυλα. Αντίθετα, στα θηλαστικά και στα πτηνά, που είναι πιο στενοί συγγενείς μας, οι εκτροφείς είναι υποχρεωμένοι να λαμβάνουν μέτρα που περιορίζουν την οδύνη όσο γίνεται περισσότερο.
Το να βράζει όμως κανείς τους αστακούς ζωντανούς, και γενικά η κακομεταχείριση που υφίστανται τα καρκινοειδή «είναι δυνητικά ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα που αγνοούμε μέχρι σήμερα».
