Για πρώτη φορά μέσα σε 50 χρόνια, οι Κουβανοί έχουν από σήμερα το δικαίωμα να ταξιδεύουν στο εξωτερικό χάρη σε μια μεταρρύθμιση του νόμου περί μετανάστευσης που υιοθετήθηκε από τον πρόεδρο Ραούλ Κάστρο και την οποία περίμεναν με ανυπομονησία οι πολίτες της χώρας, μερικοί από τους οποίους εκφράζουν πάντως φόβους ότι η εφαρμογή της θα είναι περιορισμένη.
Η μεταρρύθμιση, που ανακοινώθηκε στις 16 Οκτωβρίου από τον Ραούλ Κάστρο και τέθηκε σε ισχύ τα μεσάνυχτα της Κυριακής (07:00 της Δευτέρας ώρα Ελλάδας), είναι το πρώτο μεγάλο κοινωνικό μέτρο του κομμουνιστικού καθεστώτος. Ανοίγει τις πόρτες του εξωτερικού για τους Κουβανούς — ή τουλάχιστον γι’ αυτούς που έχουν τα μέσα για να ταξιδέψουν.
Για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1960, κάθε Κουβανός άνω των 18 ετών μπορεί να μεταβεί στο εξωτερικό, αν είναι εφοδιασμένος με διαβατήριο. Οι ανήλικοι μπορούν επίσης να βγαίνουν από τη χώρα με την προϋπόθεση ότι διαθέτουν τη σχετική άδεια των γονιών ή των κηδεμόνων τους.
Ο νόμος θα ωφελήσει ιδιαίτερα τους περίπου δύο εκατομμύρια Κουβανούς, δηλαδή σχεδόν ένα Κουβανό στους έξι, που ζουν στο εξωτερικό —το 80% των οποίων στις ΗΠΑ, κυρίως στη Φλόριντα—, καθώς και τους αθλητές και τους επαγγελματίες που έχουν διαφύγει στη διάρκεια περιοδειών ή αποστολών τους στο εξωτερικό.
Μετά τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν το 1961 από το κομμουνιστικό καθεστώς, οι Κουβανοί που ήθελαν να εγκαταλείψουν το νησί έπρεπε να ζητούν μια «λευκή κάρτα» και να παρουσιάζουν μια πρόσκληση από το εξωτερικό, όπου σε κάθε περίπτωση δεν μπορούσαν να παραμείνουν για περισσότερο από 11 μήνες, διαφορετικά τα αγαθά τους κατάσχονταν και οι ίδιοι θεωρούνταν οριστικά εκπατρισμένοι, γενικά χωρίς δυνατότητα επιστροφής.
Μέχρι τώρα τα τυπικά χαρτιά —διαβατήριο, άδεια εξόδου, επικυρώσεις εγγράφων, βίζα από τη χώρα προορισμού— μπορεί να κόστιζαν ως και 500 δολάρια που, αν τα προσέθετε κανείς στα αεροπορικά εισιτήρια, καθιστούσαν συχνά τα ταξίδια οικονομικά αδύνατα για τους Κουβανούς, ο μέσος μηνιαίος μισθός των οποίων είναι 20 δολάρια.
Σήμερα, για να αποκτήσει κανείς διαβατήριο, θα πρέπει πάντως να πληρώσει 100 δολάρια.
Ο νέος νόμος είναι ένας από τους σημαντικότερους από τότε που ο Ραούλ Κάστρο διαδέχθηκε τον αδελφό του, τον Φιντέλ, τον Ιούλιο 2006. Έκτοτε εισήγαγε διάφορες μεταρρυθμίσεις δίνοντας μεγαλύτερο χώρο στον ιδιωτικό τομέα.
Οι ΗΠΑ χαιρέτισαν την απόφαση της Κούβας να βάλει τέλος στην υποχρεωτική άδεια εξόδου για τους Κουβανούς. Ωστόσο η μεταρρύθμιση θα μπορούσε να προκαλέσει μια μεταναστευτική κρίση ανάμεσα στις δύο χώρες. Σ’ ένα μέτρο-κληρονομιά του Ψυχρού Πολέμου, οι ΗΠΑ χορηγούν το καθεστώς του κατοίκου της αμερικανικής επικράτειας στους Κουβανούς που φτάνουν στο έδαφός τους.
Εξάλλου δεν θα μπορούν όλοι οι Κουβανοί να μετακινούνται ελεύθερα. Οι αθλητές υψηλού επιπέδου, ορισμένοι ηγέτες και «ουσιώδεις» επιχειρηματίες θα συνεχίσουν να υπόκειται σε περιορισμούς όσον αφορά την έξοδό τους από τη χώρα.
Η κυβέρνηση δικαιολόγησε αυτούς τους περιορισμούς υποστηρίζοντας πως οι ΗΠΑ ευνοούν εδώ και δεκαετίες τη «φυγή εγκεφάλων» και τις αποσκιρτήσεις των σταρ του αθλητισμού.
Οι αρχές διευκρίνισαν πως οι γιατροί θα μπορούν να ταξιδεύουν χωρίς εμπόδια.
Οι διαφωνούντες, οι οποίοι κατηγορούνται από την κυβέρνηση ότι είναι «μισθοφόροι» στην υπηρεσία των ΗΠΑ, φοβούνται ωστόσο ότι θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν περιορισμούς στα ταξίδια τους στο εξωτερικό, καθώς ο νέος νόμος προβλέπει πως η έξοδος από τη χώρα μπορεί να απαγορευθεί για λόγους «εθνικής ασφάλειας».
