Αθήνα

Ξέρετε ότι η οδός Βουκουρεστίου ονομαζόταν μέχρι το 1913 οδός Αγχεσμού επειδή οδηγούσε στη χαμηλότερη, βορειοανατολική, κορυφή του Λυκαβηττού, που στην αρχαιότητα την αποκαλούσαν Αγχεσμό; Γνωρίζετε όμως ότι οι Αθηναίοι αποκαλούσαν τον ίδιο δρόμο Χεζοπόταμο, λόγω της αποφοράς που δημιουργούσαν τα σχεδόν ανοιχτά ουρητήρια που βρίσκονταν στην αρχή του; Ξέρετε ότι το κτίριο όπου στεγάζεται η Ιταλική Πρεσβεία, στη Βασιλίσσης Σοφίας, είχε 32 δωμάτια αλλά μόνο ένα μπάνιο; Είχε κτιστεί περί το 1885, σε σχέδια Τσίλερ, ως κατοικία του επιχειρηματία Στέφανου Ψύχα. Στη συνέχεια έγινε κατοικία του πρίγκιπα Νικολάου και στο διάστημα 1923-1933 παράρτημα του ξενοδοχείου της «Μεγάλης Βρεταννίας», γνωστό ως Petis Palais. Και ξέρετε ότι το Βατραχονήσι ήταν μια νησίδα μέσα στον Ιλισό και ότι η περιοχή κατοικήθηκε αρχικά από τους κηπουρούς του γειτονικού Βασιλικού Κήπου και τους φύλακες του Ζαππείου;

Ολα αυτά στο βιβλίο των Θανάση Γιοχάλα και Τόνιας Καφετζάκη Αθήνα, Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της Εστίας. Νομίζω ότι είναι ο καλύτερος οδηγός της Αθήνας που έχει εκδοθεί μέχρι τώρα, εφάμιλλος «λογοτεχνικών» οδηγών μεγάλων διεθνών πρωτευουσών. Το βιβλίο είναι οργανωμένο σε 11 κεφάλαια, που αντιστοιχούν σε 11 μεγάλες περιοχές της πόλης και σε εκατοντάδες λήμματα, που το καθένα τεκμηριώνεται από λογοτεχνικά κείμενα. Ετσι έχουμε την πραγματική γεωγραφία της Αθήνας αλλά και τη λογοτεχνική γεωγραφία. Η οργάνωση σε λήμματα είναι μοναδική. Εχουμε δρόμους, συνοικίες, εκκλησίες, κατοικίες, καφενεία, πλατείες, καταστήματα, ανθρώπους. Για παράδειγμα, τα λήμματα που αφορούν την οδό Αιόλου είναι κατά σειρά: Νεοκλασική οικία στην Αιόλου 1, Ναός Αγ. Παντελεήμονος, Πλατεία Δημοπρατηρίου, Καφενείο των Αγωνιστών, Καφενείο της πλ. Δημοπρατηρίου, Καφενείον Ωραία Ελλάς, Φαρμακείο του Καβάκου, Πλατεία και Ναός Αγ. Ειρήνης, Ζαχαροπλαστείο Παυλίδης, Νέο Κτίριο Εθνικής Τράπεζας κ.λπ.

Διαβάζοντας αυτόν τον μοναδικό οδηγό συνειδητοποιούμε πόσο λίγο γνωρίζουμε την Αθήνα. Συνειδητοποιούμε επίσης ότι η πόλη του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού κατεδαφίστηκε κυρίως στο τέλος της δεκαετίας του 1950 και στη δεκαετία του 1960. Ο οδηγός φτάνει μέχρι σήμερα. Εχει, ας πούμε, λήμμα για τη Στέγη Γραμμάτων. Ετσι η Αθήνα των Γιοχάλα και Καφετζάκη (και οι δύο καθηγητές στη δημόσια μέση εκπαίδευση) αποκαθιστά τη χαμένη ενότητα της πόλης.