πολιτική: Από τον Γεώργιο Α’ στον «Constantine de Grecia»

Μετά την εκθρόνιση του βαυαρού βασιλιά Οθωνα οι «προστάτιδες δυνάμεις» (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία) επέλεξαν ως διάδοχο τον δευτερότοκο γιο τού μετέπειτα βασιλιά της Δανίας Χριστιανού Θ’. Ηταν απόγονος του Οίκου Σλέσβιχ – Χόλσταϊν – Ζόντερμπουργκ – Γλύξμπουργκ. Γεννήθηκε στη Κοπεγχάγη στις 24 Δεκεμβρίου 1845. Το όνομα του νέου βασιλιά ήταν Χριστιανός – Γουλιέλμος – Φερδινάνδος – Αδόλφος. Με την ενθρόνισή του, τον Νοέμβριο του 1863, έλαβε το όνομα Γεώργιος. Ηταν ο μακροβιότερος βασιλιάς και «θεμελιωτής» του βασιλικού Οίκου των Γλύξμπουργκ, που θα κυριαρχήσει στην πολιτική ζωή της Ελλάδας για 110 χρόνια.

Τον Οκτώβριο του 1867 θα παντρευτεί μυστικά στην Αγία Πετρούπολη τη δεκαεξάχρονη Μεγάλη Δούκισσα Ολγα της Ρωσίας, απόγονο της Βυζαντινής Αυτοκράτειρας Ευφροσύνης, συζύγου του Αλεξίου Γ’ των Αγγέλων. Η Ολγα δεν θα παραμείνει στο παρασκήνιο. Η πρωτοβουλία της να μεταφραστεί το Ευαγγέλιο στη δημοτική θα προκαλέσει μεγάλες διαδηλώσεις (Ευαγγελικά). Θα επηρεάσει τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά των επτά παιδιών της και κυρίως του διαδόχου Κωνσταντίνου. Ο εγγονός από τον πρίγκιπα Ανδρέα, ο Φίλιππος, είναι ο δούκας του Εδιμβούργου, σύζυγος της βασίλισσας της Αγγλίας.

Ο Γεώργιος Α’ έφερε ως «προίκα» την «παραχώρηση» από την Αγγλία στην Ελλάδα των Επτανήσων. Ηταν ένας πρόσθετος λόγος για να γίνει δεκτός με ελπίδες. Ηταν προσεκτικότερος του Οθωνα. Απέφυγε να δημιουργήσει ανακτορικά κόμματα και κομματική αυλή. Δεν παρενέβη, όμως, στον περιορισμό της φαυλότητας και τον διορισμό κυβερνήσεων με νόθευση του λαϊκού φρονήματος.

Αλλωστε ήταν και λίγο «εαυτούλης». Κάθε χρόνο περνούσε αρκετό καιρό στο εξωτερικό, απολαμβάνοντας όσα δεν μπορούσε να έχει στην Ελλάδα, ξοδεύοντας το μεγαλύτερο μέρος της χορηγίας…

Η πρώτη περίοδος της βασιλείας χαρακτηρίζεται από πολιτική αστάθεια. Από το 1863 ως το 1874, σε ένδεκα χρόνια, έγιναν 20 κυβερνητικές αλλαγές. Ο Χαρίλαος Τρικούπης, με το ιστορικό άρθρο «Τις πταίει» χαρακτηρίζει τον Γεώργιο πρωταίτιο της πολιτικής ανωμαλίας. Τότε απέδειξε την ευελιξία του, στην οποία οφείλεται και η μακρά παραμονή του στον θρόνο. Αποδέχθηκε την πρόταση του Τρικούπη και καθιερώθηκε η «αρχή της δεδηλωμένης».

Στους Βαλκανικούς Πολέμους η συμβίωση μεταξύ του Γεωργίου Α’ και του Ελευθερίου Βενιζέλου ήταν αρμονική και γόνιμη με σημαντικά εθνικά οφέλη.

Κωνσταντίνος Α’

Η αρμονική αυτή συμβίωση διακόπηκε βίαια μετά τη δολοφονία του Γεωργίου και την ανάρρηση στον θρόνο των Γλύξμπουργκ του γιου του Κωνσταντίνου Α’. Παντρεύτηκε τη Σοφία της Πρωσίας, αδελφή του αυτοκράτορα της Γερμανίας Γουλιέλμου Β’, και απέκτησε έξι παιδιά, από τα οποία τρία βασίλευσαν, Γεώργιος Β’, Αλέξανδρος Α’ και Παύλος Α’. Θεωρήθηκε υπεύθυνος για την ήττα τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, αλλά δοξάστηκε στους Βαλκανικούς Πολέμους. Επηρεασμένος από τις σπουδές του στη Γερμανία και τη γερμανίδα σύζυγό του συγκρούστηκε με τον Βενιζέλο στην επιλογή συμμάχων κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και έγινε υπαίτιος του Εθνικού Διχασμού. Μετά το κίνημα της Εθνικής Αμυνας και με απαίτηση των δυνάμεων της Αντάντ θα υποχρεωθεί σε παραίτηση. Θα επανέλθει μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου το 1920 και θα εξοριστεί και πάλι μετά την επανάσταση Πλαστήρα του 1922 με την κατηγορία του συνυπευθύνου της Μικρασιατικής Καταστροφής. Θα πεθάνει εξόριστος στο Παλέρμο στις 11 Ιανουαρίου 1923.

Αλέξανδρος Α’

Ο πλέον συμπαθής και άτυχος. Μετά την πρώτη εξορία του πατέρα του Κωνσταντίνου το 1917 ο Βενιζέλος αρνήθηκε να δεχθεί ως διάδοχο τον πρωτότοκο Γεώργιο, διότι είχαν συγκρουσθεί στην Κρήτη, όταν ο Γεώργιος ήταν αρμοστής. Ο Αλέξανδρος θα έχει καλή συνεργασία με τον Βενιζέλο και για τον πρόσθετο λόγο ότι τον στήριξε στον «μοργανατικό γάμο» με την Ασπασία, κόρη του συνταγματάρχη της Χωροφυλακής Πέτρου Μάνο. Η υποδειγματική βασιλεία του τερματίστηκε άδοξα. Πέθανε από σηψαιμία η οποία προκλήθηκε από το δάγκωμα του πιθήκου που φιλοξενούσε στο Τατόι. Προς τιμήν του το Δεδέαγατς της Θράκης ονομάστηκε Αλεξανδρούπολη.

Γεώργιος Β’

Η ζωή του Γεωργίου Β’ ήταν περιπετειώδης και δραματική. Ακολούθησε τον πατέρα του Κωνσταντίνο σε όλες τις εξορίες και τον διαδέχθηκε όταν παραιτήθηκε μετά το Κίνημα του 1922. Επειτα από έναν χρόνο η Επαναστατική Κυβέρνηση θα κηρύξει έκπτωτη τη Δυναστεία και θα ανακηρύξει την Αβασίλευτη Δημοκρατία.

Θα περάσει ένδεκα χρόνια στην εξορία. Θα επανέλθει με δημοψήφισμα τον Νοέμβριο 1935, μετά την κατάργηση της Αβασίλευτης Δημοκρατίας από το στρατιωτικό κίνημα Κονδύλη – Παπάγου. Το 1936 θα συμπράξει στη δικτατορία Μεταξά.

Οταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την Ελλάδα ο Γεώργιος με την κυβέρνηση Τσουδερού διέφυγε στην Αίγυπτο. Αργότερα εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο. Αρνήθηκε πεισματικά να αποκηρύξει τη δικτατορία και μόνο όταν τέθηκε ως όρος για την επιστροφή του δέχθηκε, το 1942, να υπογράψει διάταγμα κατάργησης των διατάξεων του Μεταξά.

Οι Αγγλοι δεν είχαν ιδιαίτερη εκτίμηση στον Γεώργιο. Ο Pierson Dixon, γραμματέας του Ιντεν, γράφει ότι ο Γεώργιος ήταν ένας άνθρωπος που δεν κατανοούσε τα σοβαρά ζητήματα ή τις ιδέες που εμπνέουν. Και ο Τζον Κόλβιλ, στενός συνεργάτης του Τσόρτσιλ, έγραφε στο ημερολόγιό του: «Δύσκολα θα έβρισκε κανείς χειρότερες διαφημίσεις για την κληρονομική μοναρχία από τον Γεώργιο της Ελλάδας…».

Καυστικός ο αμερικανός δημοσιογράφος Σουλτζμπέργκερ «…ήταν φιλικός και όλο κουτσομπολιά. Αν δεν ήταν βασιλιάς, θα ήταν εκείνο το είδος των ανθρώπων που τους καλούν τελευταία στιγμή στα δείπνα ή θα κρατούσε κάποια διάσημη κουτσομπολίστικη στήλη στον αμερικανικό Τύπο».

Ούτε στην Ελλάδα ήταν ευνοϊκό το κλίμα για την επάνοδο της βασιλείας. Ο θρόνος όμως ήταν το βασικό «θεμέλιο» για τον έλεγχο της χώρας από τους Αγγλους. Η επάνοδος του Γεωργίου ευνοήθηκε και από τα Δεκεμβριανά. Μέσα σε κλίμα βίας και αγωνίας για το μέλλον διεξήχθη την 1η Σεπτεμβρίου 1946 δημοψήφισμα. Ψήφισαν 1.700.000 άρρενες –οι γυναίκες δεν είχαν δικαίωμα ψήφου. Το 69% ψήφισε υπέρ της επανόδου και το 31% κατά.

Ο Γεώργιος Β’ πέθανε την 1η Απριλίου 1947 από ανακοπή της καρδιάς. Της νεκρικής πομπής ηγούνταν ο αδελφός του Παύλος, που είχε ορκιστεί βασιλιάς, και ο διάδοχος Κωνσταντίνος. Ο Γεώργιος είχε παντρευτεί το 1921 την πριγκίπισσα της Ρουμανίας Ελισάβετ. Δεν απέκτησαν παιδιά και χώρισαν το 1935. Μια Αγγλίδα, από τις ερωμένες του, με την οποία διατηρούσε δεσμό από το 1930, παρακολουθούσε την κηδεία μέσα στο πλήθος. Οι πρωτεργάτες της επανόδου του στον θρόνο, Τσόρτσιλ και Ιντεν, δεν έστειλαν έστω και ένα συλλυπητήριο τηλεγράφημα!

Παύλος Α’

Η ανάληψη της βασιλείας από τον Παύλο συνέπεσε με την κρίσιμη φάση του Εμφυλίου και τη διαδοχή των Αγγλων από τους Αμερικανούς. Ο «καλός και αγαθός» Παύλος «καπελώθηκε» από τη σύζυγό του Φρειδερίκη, την πριγκίπισσα του Αννοβέρου και εγγονή του Κάιζερ. Αυτή η συγγένεια ήταν η αιτία να μην τη δεχθούν οι Αγγλοι στο Λονδίνο κατά την Κατοχή. Εμεινε στη Νότια Αφρική, όπου συνδέθηκε στενά με τον στρατηγό Γιαν Σματς. Θα ακολουθήσει η ιδιαίτερη σχέση με τον στρατηγό Μάρσαλ –του γνωστού Σχεδίου -, υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ. Η πολιτική αλληλογραφία θα κρατήσει χρόνια, όπως και η συνεργασία της με τη CIA, από τους εδώ πράκτορες ως τον αρχηγό της Αλεν Ντάλες.

Το 1956 ο βρετανός πρεσβευτής ανέφερε στο Λονδίνο: «Η Φρειδερίκη επιδεικνύει ζωηρό και απροκάλυπτο ενδιαφέρον για τα πολιτικά ζητήματα και ο σύζυγός της ακούει πολύ προσεκτικά τις συμβουλές της»!

Αυτές οι «συμβουλές» καθόρισαν και το πλαίσιο της «ελεγχόμενης Δημοκρατίας» από το 1950 ως τη χούντα…

Κωνσταντίνος Β’

Τις «συμβουλές» της Φρειδερίκης ακολούθησε και ο Κωνσταντίνος, όταν διαδέχθηκε τον πατέρα του Παύλο, στις 6 Μαρτίου 1964. Η πρωτότοκη Σοφία είχε παντρευτεί τον μετέπειτα βασιλιά της Ισπανίας Χουάν Κάρλος.

Η ανάρρηση του Κωνσταντίνου Β’ στον θρόνο συνέπεσε με τη μεγάλη πολιτική αλλαγή. Η Ενωση Κέντρου, υπό την ηγεσία του Γεωργίου Παπανδρέου, ήταν στην κυβέρνηση μετά τον εκλογικό θρίαμβο του Φεβρουαρίου (52,72%). Η εμμονή του Κωνσταντίνου στον απόλυτο έλεγχο των Ενόπλων Δυνάμεων και η άρνησή του να δεχθεί την αντικατάσταση του Γαρουφαλιά στο υπουργείο Αμυνας από τον ίδιο τον Παπανδρέου άνοιξαν τον δρόμο στη δικτατορία των συνταγματαρχών το 1967.

Θα ορκίσει και θα φωτογραφηθεί με τη χουντική κυβέρνηση και στις 13 Δεκεμβρίου 1967 οργάνωσε αντικίνημα. Μετά την αποτυχία του αναχώρησε οικογενειακά για τη Ρώμη και αργότερα εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο.

Με το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου 1974 (69,2% κατά και 30,8% υπέρ) έκλεισε ο κύκλος των 111 χρόνων της Δυναστείας των Γλύξμπουργκ και των 142 χρόνων της ξενόφερτης βασιλείας από τον Βαυαρό Οθωνα.

Σε δημοσκόπηση που δημοσίευσε «Το Βήμα» (22 Απριλίου 2007) μόλις το 11,6% δήλωσε υπέρ της Βασιλευομένης Δημοκρατίας.

Ο Κωνσταντίνος με διπλωματικό διαβατήριο Δανίας ως «Constantine de Grecia» (στα ισπανικά) επισκέπτεται συχνά την Ελλάδα με την Αννα-Μαρία, όπως και τα πέντε παιδιά τους. Εχει και μόνιμη κατοικία στο Πόρτο Χέλι.