Πού θα εξερευνούμε;

Είναι αναπόφευκτο. Οι προορισμοί που μπορούμε να επισκεφθούμε στο Σύμπαν θα περιορίζονται πάντα από τις τεχνολογικές προκλήσεις τού να διανύσουμε τις απίστευτες αποστάσεις που απαιτούνται, και μάλιστα μέσα στο διάστημα μιας ανθρώπινης ζωής. Εν τούτοις αυτός δεν θα είναι ο μόνος παράγοντας που θα καθορίσει το πού θα πάνε οι απόγονοί μας. Ο δρόμος που θα τραβήξουν θα προσδιοριστεί επίσης από τα πανάρχαια ανθρώπινα κίνητρα –ίσως μάλιστα και από μια δόση θρησκευτικού ζήλου.

Κατ’ αρχάς, τα άσχημα νέα. Πέρυσι μια ομάδα ειδικών επιστημόνων, μηχανικών και μελλοντολόγων, συγκεντρώθηκε στο Ορλάντο της Φλόριδας για να σχεδιάσει την επόμενη εποχή εξερευνήσεων της ανθρωπότητας. Ο τίτλος του σχεδίου ήταν «The 100 Year Starship Study» –σε ελεύθερη μετάφραση «Η μελέτη 100 χρόνων αστροπλοΐας». Η κεντρική ιδέα ήταν να αρχίσουμε να διερευνούμε πώς, μέσα στον επόμενο αιώνα, θα πάμε την ανθρωπότητα στα κοντινότερα άστρα. Δεν μπορείτε να προσάψετε στην ιδέα αυτή έλλειψη φιλοδοξίας, ωστόσο σύντομα πολλοί συνειδητοποίησαν ότι η ανάπτυξη της απαραίτητης τεχνολογίας είναι εξαιρετικά δύσκολη, αν όχι φανταστική.

Ο Νιλ Πέλις της Πανεπιστημιακής Ενωσης Διαστημικής Ερευνας που εδρεύει στην Κολούμπια του Μέριλαντ συνόψισε ως εξής το πόσο απέχουν τα ταχύτερα διαστημόπλοιά μας από την επίτευξη ενός διαστρικού ταξιδιού. «Το κοντινότερο άστρο είναι το Α του Κενταύρου» είπε στους συνέδρους. «Με ταχύτητα 25.000 μιλίων την ώρα θα χρειαστούμε 115.000 χρόνια για να φθάσουμε εκεί. Δεν μιλάμε λοιπόν για σχέδιο».

Ακόμη και αν βρούμε έναν τρόπο να ταξιδέψουμε στις ταχύτητες που απαιτούνται για να φθάσουμε σε ένα άστρο στο διάστημα μιας ανθρώπινης ζωής, η ενέργεια που θα απαιτηθεί για αυτή τη διαδρομή ξεπερνά κατά πολύ τα μέσα μας για το ορατό μέλλον. Ο Μαρκ Μιλς του Tau Zero Foundation, μιας δεξαμενής σκέψης που εδρεύει στο Φέαρβιου Παρκ του Οχάιο, λέει ότι μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό της σημερινής παγκόσμιας παραγωγής ενέργειας πηγαίνει στις διαστημικές πτήσεις. Αν τα πράγματα συνεχιστούν όπως έχουν και η παραγωγή ενέργειας εξακολουθήσει να αυξάνεται με τον ρυθμό των τελευταίων δεκαετιών, τότε οι διαστρικές αποστολές απέχουν τουλάχιστον δύο ως πέντε αιώνες, όπως υπολογίζει.

Για τους αμέσως επόμενους αιώνες λοιπόν, αν όχι για τα επόμενα χιλιάδες χρόνια, η ανθρωπότητα θα είναι σε μεγάλο βαθμό περιορισμένη στο ηλιακό μας σύστημα. Ακόμη και το να φθάσουμε προορισμούς πιο κοντά σε εμάς θα προχωρεί βραδέως ώσπου να βρούμε καλύτερα συστήματα προώθησης από τους χημικούς πυραύλους οι οποίοι, από την άποψη της ταχύτητας και της τεχνολογίας, είναι σαν τα πλοία του Κολόμβου, όπως λέει ο Κρις Μακ Κέι, πλανητικός επιστήμονας της NASA.

Αν υποθέσουμε ότι επιτυγχάνουμε την ενίσχυση της ταχύτητας που χρειαζόμαστε, ποιους δρόμους θα ακολουθήσουμε πιο μακριά στο Διάστημα και ποιος θα είναι ο στόχος της εξερεύνησης; Οι επιστήμονες θα εξακολουθήσουν αναμφίβολα να στέλνουν μη επανδρωμένα ερευνητικά σκάφη σε ολόκληρο το ηλιακό σύστημα, αν όμως η Ιστορία μπορεί να αποτελέσει οδηγό, η ανθρώπινη εξερεύνηση και ο εποικισμός του Διαστήματος δεν θα καθοδηγηθούν από την επιστημονική περιέργεια και μόνο.

Ο Ρότζερ Λόνιους, πρώην επικεφαλής ιστορικός της NASA και νυν κύριος επιμελητής του Εθνικού Μουσείου Αέρος και Διαστήματος Σμιθσόνιαν στην Ουάσιγκτον, λέει πως οποτεδήποτε οι άνθρωποι πήγαν σε ανεξερεύνητες γωνιές της Γης το κίνητρό τους έτεινε να είναι «Θεός, χρυσός ή δόξα» –με άλλα λόγια, η επιδίωξη να προσηλυτίσουν ιθαγενείς ή να ξεφύγουν από τον θρησκευτικό διωγμό, το να εξαγάγουν πλούτο ή το να κερδίσουν φήμη.

Μεγάλο μέρος της ανθρώπινης διαστημικής εξερεύνησης ως σήμερα κινήθηκε από τη δόξα. Η εθνική υπερηφάνεια βρισκόταν πίσω από τις πρώτες επανδρωμένες αποστολές και πυροδότησε τις κολοσσιαίες επενδύσεις που απαιτήθηκαν για να στείλουμε ανθρώπους στο φεγγάρι. Μια ίδιου είδους πολιτική βούληση θα χρειαστεί για την υλοποίηση του πρώτου περιπάτου στον Αρη ή της πρώτης ανθρώπινης επίσκεψης σε αστεροειδή.

Αργότερα, χώρες ή εταιρείες ίσως θελήσουν να είναι οι πρώτες που θα στείλουν αστροναύτες σε βραχώδεις κόσμους όπως ο δορυφόρος του Κρόνου, Τιτάνας που διαθέτει στους πόλους του λίμνες από μεθάνιο. Μια άλλη ελκυστική αποστολή θα μπορούσε να είναι ο δορυφόρος του Δία, Ευρώπη –ιδιαίτερα αν ο υγρός ωκεανός κάτω από τον πάγο της επιφάνειάς της αποδειχθεί ότι αποτελεί κατοικία ακραίων μορφών ζωής.

Και τι γίνεται με τον Θεό; Θα μπορούσαν τα θρησκευτικά κίνητρα να παίξουν έναν ρόλο στα διαστημικά ταξίδια; Οι μελλοντικοί εξερευνητές του ηλιακού συστήματος δεν θα έχουν ντόπιους εξωγήινους να προσηλυτίσουν, όμως η θρησκεία θα μπορούσε ευλόγως να αποτελέσει έναν λόγο για να φύγει κανείς από τη Γη. Τον 17ο αιώνα, για παράδειγμα, οι άγγλοι Πουριτανοί διακινδύνευσαν τις ζωές τους για να εγκατασταθούν στην Αμερική προκειμένου να μπορούν να διατηρήσουν την πίστη τους. Αν η ιδιωτική βιομηχανία διαστημικών πτήσεων παρέχει τα μέσα δεν είναι απίθανο μια θρησκευτική ομάδα να είναι ανάμεσα στους πρώτους που θα εγκατασταθούν σε μια βάση στη Σελήνη ή στον Αρη.

Παρ’ όλα αυτά οι κυρίαρχες κινητήριες δυνάμεις της εξερεύνησης στην ιστορία μας ήταν οικονομικές, επισημαίνει ο κ. Λόνιους. Ως διαστημική οικονομία έχουν προταθεί η εκμετάλλευση ορυκτών από αστεροειδείς και ο διαστημικός τουρισμός, κανενός όμως ο καιρός δεν έχει έρθει ακόμη. «Πρέπει να βρεθεί ένα οικονομικό κίνητρο προκειμένου να επιχειρηθούν διαστημικές δραστηριότητες που θα εμπλέκουν ανθρώπους» λέει ο ιστορικός. Για παράδειγμα, είναι αδύνατον να προβλεφθεί ποιοι ορυκτοί πόροι θα είναι σημαντικοί για εμάς μέσα σε μόλις μερικές δεκαετίες. Εως ότου καταστεί βιώσιμο να εξορύξουμε, ας πούμε, λευκόχρυσο από οστεοειδείς η ζήτηση της ανθρωπότητας για αυτό το μέταλλο ίσως να έχει υποχωρήσει.

Ενα άλλο μάθημα από την Ιστορία είναι ότι η εξερεύνηση δεν υπήρξε πάντα διαρκώς βιώσιμη. Αντίθετα, συχνά συντελέστηκε με διακοπές. Σκεφθείτε ότι οι Βίκινγκς είχαν πάει στη Βόρειο Αμερική πριν από χίλια χρόνια, ωστόσο η μόνιμη ευρωπαϊκή εποίκιση χρειάστηκε τέσσερις αιώνες για να ακολουθήσει. Επίσης η κινεζική εξερεύνηση γινόταν επί αιώνες αλλά σταμάτησε γύρω στο 1500.

«Τίποτε δεν πρέπει να θεωρείται αναπόφευκτο στα διαστημικά ταξίδια» λέει ο Τζον Λόγκσντον, ερευνητής της διαστημικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Γεώργιος Ουάσιγκτον της Ουάσιγκτον. Υποστηρίζει ότι ίσως οι επόμενες γενιές πάψουν να ασχολούνται με την ιδέα να εξερευνήσουν το μακρινό Διάστημα ή ακόμη και με το να πάνε πέρα από τη Γη.

Πραγματικά, οι απόγονοί μας ίσως να αναγκαστούν να συμφιλιωθούν με το ότι δεν θα έχουν ποτέ τα μέσα ή τη διάρκεια ζωής για να φθάσουν σε άλλα άστρα. Για αυτούς τα άστρα θα παραμείνουν δελεαστικά λαμπυρίσματα στον ουρανό, άπιαστα για πάντα.

Από την άλλη όμως πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι, όπως οι σύνεδροι της 100 Year Starship, που θα φροντίζουν να κρατούν το όνειρο ζωντανό.