Ηταν ένας χρόνος-κλειδί για την ευρωζώνη. Το 2012 έγιναν τα πρώτα σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της οικονομικής ενοποίησής της, με κυριότερο την υπαγωγή του ελέγχου των σημαντικότερων ευρωπαϊκών τραπεζών στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, καθώς και την ανάθεση της εντολής στον πρόεδρο της Κοινότητας Χέρμαν βαν Ρομπάι να προετοιμάσει έναν οδικό χάρτη για την πολιτική ολοκλήρωσή της. Ταυτόχρονα ωστόσο η κρίση του ευρώ συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση. Το αποτέλεσμα ήταν ανεργία και εξαθλίωση στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, αποπροσανατολισμός και φόβος σε όλη την Ευρώπη. Πρωταίτιος αυτής της κρίσης, λέει ο γερμανός «σοφός» Πέτερ Μπόφινγκερ, ήταν και παραμένουν οι χρηματοπιστωτικές αγορές. Τα υπερχρεωμένα κράτη, στα οποία είχε φορτωθεί κατ’ αρχάς η ευθύνη, δεν είναι παρά «παράπλευρα» θύματά τους. Ωστόσο και οι ίδιοι οι πολιτικοί δεν στερούνται ευθυνών – ιδίως εκείνοι, όπως η Ανγκελα Μέρκελ, που επιβάλλουν εξοντωτικές πολιτικές τόσο στους κατοίκους των υπερχρεωμένων χωρών όσο και στην εθνική τους οικονομία. Στην παρακάτω συνέντευξη ο διάσημος οικονομολόγος εξηγεί τα κίνητρα αυτής της πολιτικής και επαινεί την από πρώτη ματιά τουλάχιστον παράλογη προσέγγιση του Αντώνη Σαμαρά με τους ευρωπαίους εταίρους του. Ο καθηγητής Οικονομίας Πέτερ Μπόφινγκερ είναι μέλος του πενταμελούς συμβουλίου οικονομικών εμπειρογνωμόνων της γερμανικής κυβέρνησης (κοινώς επονομαζομένων και «σοφών»).
Η πρόσφατη σύνοδος κορυφής αποφάσισε να συστηματοποιήσει τον έλεγχο των ευρωπαϊκών τραπεζών και να αναθέσει το έργο αυτό στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αρχίζουν τώρα οι ευρωπαίοι ηγέτες να εφαρμόζουν τις συνταγές σας;
«Εγώ πάντως είχα προτείνει το ίδιο μέτρο από καιρό. Με την έγκρισή του γίνεται μεγάλο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Η ΕΚΤ είναι το πλέον κατάλληλο ελεγκτικό όργανο, επειδή λόγω της επαναχρηματοδότησης των τραπεζών ξέρει πολύ καλά την εσωτερική τους κατάσταση. Αυτό θα κάνει τον έλεγχο ολοκληρωμένο και πιο ανεξάρτητο από τα εθνικά λόμπι».
Ο έλεγχος θα αρχίσει όμως τον Μάρτιο του 2014, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει ως τότε η χρηματοδότηση των τραπεζών από το ταμείο στήριξης ESM. Δεν θα είναι μοιραία αυτή η καθυστέρηση για τις ισπανικές κυρίως τράπεζες;
«Υπάρχει πρόβλημα, αλλά μην τα θέλουμε όλα δικά μας. Το πρώτο μεγάλο βήμα έγινε. Πρέπει ωστόσο να ακολουθήσουν γρήγορα και άλλα βήματα, όπως η τραπεζική ένωση, η κοινή ασφάλιση των καταθέσεων και ένας ευρωπαίος υπουργός Οικονομικών, που θα έχει δημοκρατική νομιμοποίηση μέσω του διορισμού του από την Ευρωβουλή».
Η ίδια σύνοδος κορυφής αποφάσισε, μεταξύ άλλων, νέο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους, καθώς και τη διετή επιμήκυνση του προγράμματος προσαρμογής. Πώς κρίνετε αυτά τα μέτρα;
«Θετικά, ιδίως την επιμήκυνση. Ακόμη σημαντικότερη για μένα όμως είναι η απόφαση για μεγάλη μείωση των επιτοκίων. Ο συνδυασμός των τριών μέτρων θα δώσει ανάσα στην ελληνική οικονομία».
Απομακρύνθηκε έτσι ο κίνδυνος της Grexit;
«Σαφώς. Τους τελευταίους μήνες φάνηκε ξεκάθαρα ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες θέλουν να κρατήσουν την Ελλάδα στην ευρωζώνη. Και κίνδυνος υποτροπής δεν φαίνεται στον ορίζοντα –αν και φυσικά τίποτε δεν μπορεί να αποκλειστεί οριστικά».
Διασφαλίζουν όλα αυτά την επιστροφή της χώρας στις αγορές;
«Οχι. Χωρίς «κούρεμα» δεν γίνεται, δεδομένου ότι το μέγιστο μέρος του ελληνικού ελλείμματος προέρχεται από την πληρωμή τόκων».
Δεν θα ήταν καλύτερο αντί για «κούρεμα» να γινόταν μια επαναγορά των ομολόγων που κατέχουν οι δημόσιοι δανειστές;
«Οικονομικά δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο «κούρεμα» και στην επαναγορά. Εξάλλου, η τελευταία είναι εκ των προτέρων αδύνατη, επειδή τα ομόλογα του Δημοσίου δεν διατίθενται στην αγορά».
Η επιτροπή των «σοφών», στην οποία ανήκετε κι εσείς, προτείνει την αμοιβαιοποίηση των χρεών των χωρών-μελών της ευρωζώνης μέσω ενός κοινού ταμείου απόσβεσης. Θα μπορέσει να συμμετάσχει και η Ελλάδα σε αυτό;
«Οχι, επειδή η Ελλάδα βρίσκεται σε ειδικό πρόγραμμα στήριξης. Το ταμείο προορίζεται μόνο για χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία ή η Ολλανδία, που δεν συμμετέχουν σε τέτοια προγράμματα».
Στη δημοσιότητα κυριαρχεί η άποψη ότι η Ελλάδα είναι η αιτία όλων των δεινών στην ευρωζώνη. Ισχύει αυτό;
«Μόνο χρονικά. Η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα στην οποία ξέσπασε η κρίση, τον Φεβρουάριο του 2012. Το κακό πήρε όμως συστημικό χαρακτήρα το 2011, όταν η κρίση επεκτάθηκε στην Ιταλία και στην Ισπανία. Ανάλογα μεγάλοι είναι και οι κίνδυνοι που προέρχονται από αυτές τις χώρες. Η χρεοκοπία της Ελλάδας απειλεί «απλώς» με ισχυρές αναταράξεις την ευρωζώνη, η χρεοκοπία της μιας εκ των δύο άλλων χωρών όμως θα μπορούσε να προκαλέσει τη διάλυσή της».
Είναι ωστόσο όντως, όπως επιμένουν η Ανγκελα Μέρκελ και οι οικονομικοί της σύμβουλοι, τα χρέη των κρατών ο πρωταίτιος της κρίσης;
«Οχι. Ο πρωταίτιος είναι οι χρηματαγορές, όπως προκύπτει από το ναυάγιό τους το 2007. Από αυτό προέκυψαν δύο άλλες κρίσεις: η κρατική και η μακροοικονομική. Αυτό το «τρίγωνο της κόλασης» είναι η αφετηρία μιας αιματηρής λιτότητας, που εφαρμόζεται ιδίως σε υπερχρεωμένες χώρες, όπως η Ελλάδα. Τέτοιες χώρες χρειάζονται όμως το ακριβώς αντίθετο: ανάπτυξη μέσω μεγάλων δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων».
Γιατί επιμένει η καγκελάριος σε αυτή τη γραμμή; Κρύβονται πίσω από αυτήν οικονομικά ή άλλου είδους γερμανικά στρατηγικά συμφέροντα;
«Ανοησίες. Πρόκειται απλώς για μια νεοφιλελεύθερη σχολή σκέψης, που δεν έχει σχέση με τα ξεχωριστά κράτη. Οι Πορτογάλοι, για παράδειγμα, την ασπάζονται με φανατισμό, οι Ιρλανδοί, αντίθετα, δηλώνουν ότι θα την παρατήσουν το 2013, αν διαπιστώσουν ενδιάμεσα ότι δεν αποδίδει. Οι Γερμανοί θεωρούν την αποταμίευση αρετή».
Πώς εξηγείται αυτή η αδυναμία τους;
«Πολλοί Γερμανοί νομίζουν ότι η αποταμίευση είναι ένα είδος οικονομικής νηστείας, η οποία καθαρίζει σώμα και πνεύμα. Και αυτό επιβάλλουν και στους νότιους Ευρωπαίους. Το αποτέλεσμα είναι όμως ένα καθεστώς ανορεξίας και πείνας. Η πολιτική της λιτότητας τσακίζει τον οικονομικό οργανισμό. Αυτό δεν είναι πουθενά αλλού τόσο ξεκάθαρο όσο στην Ελλάδα. Ετσι όμως χάνουν τελικά και οι Γερμανοί, επειδή μειώνονται οι εξαγωγές τους σε αυτές τις χώρες».
Υπάρχει αντίδοτο σε μια τέτοια στείρα αποταμίευση;
«Ασφαλώς. Δείτε τους Αμερικανούς: παρά τα τεράστια ελλείμματά τους δεν δίνουν δεκάρα στη δημοσιονομική σταθερότητα και συνεχίζουν να κάνουν χρέη, που δίνουν φτερά στην οικονομία τους. Αυτό το παράδειγμα θα έπρεπε να ακολουθήσουν οι Ευρωπαίοι, και όχι το γερμανικό».
«Η ανάπτυξη δεν συμβιβάζεται με την αιματηρή λιτότητα»
Στην Ελλάδα γίνεται τελευταία λόγος για ένα χριστουγεννιάτικο θαύμα: για τους ύμνους που αφιερώνουν η Ανγκελα Μέρκελ και οι άλλοι ευρωπαίοι ηγέτες σε εκείνον που μέχρι προ εξαμήνου δεν ήθελαν να δουν ούτε ζωγραφιστό: στον Αντώνη Σαμαρά. Είναι καλό αυτό;
«Πολύ καλό. Ο έλληνας πρωθυπουργός βγαίνει έτσι από την απομόνωση στην οποία ήταν καταδικασμένοι οι προκάτοχοί του την τελευταία τριετία. Είναι πάντα προτιμότερο να σε εμπιστεύονται οι άλλοι ευρωπαίοι ηγέτες παρά να μη σε εμπιστεύονται».
Ο Σαμαράς εξαγόρασε όμως αυτή την εμπιστοσύνη με την τυφλή εφαρμογή μιας πολιτικής που εσείς θεωρείτε καταστροφική για την Ελλάδα. Πού είναι εδώ η λογική;
«Η λογική συνίσταται στο γεγονός ότι η Ελλάδα βγαίνει επιτέλους από το πολιτικό εμπάργκο. Ετσι μπορεί να βάλει ευκολότερα μπροστά τις μεταρρυθμίσεις στον διοικητικό και φορολογικό τομέα, που είναι προαπαιτούμενο για κάθε οικονομική ανάπτυξη. Χωρίς επενδύσεις ωστόσο, δεν πρόκειται και αυτές να αποδώσουν πολλά. Η αύξηση της ανταγωνιστικότητας και η ανάπτυξη δεν συμβιβάζονται με την αιματηρή λιτότητα».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
