Η «Λιλιπούπολη» του μύθου και της αλήθειας

Ο φαύλος δήμαρχος Χαρχούδας, που εξαπατά τους δύσμοιρους πολίτες προσφέροντάς τους δήθεν υπηρεσίες ενώ στην πραγματικότητα τους εκμεταλλεύεται, συμβόλιζε πράγματι την κυβέρνηση των πρώτων μεταπολιτευτικών χρόνων του Κωνσταντίνου Καραμανλή; Το «παιδί του λαού», ο Δυστροπόπιγγας, που φιλοδοξεί να του πάρει την εξουσία, «έκλεινε το μάτι» στην αριστερή αντιπολίτευση; Και η λεωφόρος Γαλάζιας Πεταλούδας; Ηταν στ’ αλήθεια ένα σχόλιο στην επεισοδιακή νέα ασφαλτόστρωση της Συγγρού εκείνη την εποχή; Τελικά η «Λιλιπούπολη» έκανε… κομμουνιστική προπαγάνδα, όπως υποστήριζε μερίδα του πολιτικού και του δημοσιογραφικού κόσμου;

Για το πολιτικό «παρασκήνιο» της δημοφιλέστερης εκπομπής για παιδιά –αλλά και για… πρώην παιδιά, καθ’ ότι οι ενήλικοι ακροατές της ήταν πολλοί και φανατικοί –η οποία πέρασε ποτέ από το ελληνικό ραδιόφωνο έχουν γραφεί τόσο πολλά ώστε είναι πραγματικά δύσκολο να πρωτοτυπήσει κανείς. Ωστόσο η Ρεγγίνα Καπετανάκη, φίλη και συνεργάτις του Μάνου Χατζιδάκι και ο άνθρωπος στον οποίο είχε στραφεί ο τελευταίος την εποχή που διηύθυνε το Γ΄Πρόγραμμα προκειμένου να στήσει μια εκπομπή για παιδιά, είναι απόλυτη: «Η Λιλιπούπολη ήταν μια εντελώς φανταστική υπόθεση. Κανένας από τους χαρακτήρες δεν συμβόλιζε κάποιον συγκεκριμένο πολιτικό, ούτε ήταν κομμουνιστική, κεντρώα ή δεξιά. Κατ’ ουδένα τρόπο. Ο καθένας έλεγε, βέβαια, το μακρύ και το κοντό του, αλλά στις δικές μας προθέσεις δεν ήταν να κάνουμε πολιτική. Εμείς θέλαμε να κάνουμε μια εκπομπή εκπαιδευτική η οποία να σέβεται τη νοημοσύνη των μικρών παιδιών, σε αντίθεση με ό,τι προϋπήρχε. Εκεί άλλωστε οφείλεται και η διαχρονικότητά της».

Ολα άρχισαν με τη φράση που έμελλε να μείνει ιστορική, το περίφημο «Κογίτσια, εν λευκώ» που είπε ο Μάνος Χατζιδάκις με τον χαρακτηριστικό τόνο του μια ανοιξιάτικη ημέρα του 1976. Είχε μόλις ακούσει το ντέμο της «Λιλιπούπολης» που είχαν ετοιμάσει η Ρεγγίνα Καπετανάκη και η παιδοψυχολόγος Ελένη Βλάχου – είχε φθάσει στα χέρια του μέσω του συνεργάτη του Γιώργου Χριστοδουλάκη. Ο Χατζιδάκις ενθουσιάστηκε και έτσι η πρώτη εκπομπή της «Λιλιπούπολης» βγήκε στον αέρα μέσα στην ίδια χρονιά. Η προετοιμασία, βεβαίως, είχε αρχίσει αρκετό καιρό νωρίτερα.

Η Ρεγγίνα Καπετανάκη δανείστηκε τη δομή του αμερικανικού προγράμματος «Sesame Street» –το οποίο είχε παρακολουθήσει στη διάρκεια της παραμονής της στις ΗΠΑ τα προηγούμενα χρόνια –και από κοινού με την Ελένη Βλάχου δούλεψαν τα «χωροταξικά», τα ονόματα, τα τοπωνύμια, τον τίτλο, τη δυναμική των προσώπων, το φανταστικό στοιχείο, αλλά κυρίως το ποιος θα ήταν ο σκοπός και ποια μηνύματα θα περνούσαν στους μικρούς ακροατές, με αλήθεια, χιούμορ και φαντασία.

Το αμέσως επόμενο μέλος της ομάδας ήταν ο συνθέτης Νίκος Κυπουργός, ο οποίος συνέθεσε και το σήμα της «Λιλιπούπολης», ενώ αργότερα προστέθηκαν τρεις ακόμη νέοι δημιουργοί της εποχής: ο Δημήτρης Μαραγκόπουλος, η Λένα Πλάτωνος και ο Νίκος Χριστοδούλου. Κατόπιν πρότασης του Μάνου Χατζιδάκι, στην παρέα ήρθε και η Μαριανίνα Κριεζή, η οποία έγραψε τους στίχους των θρυλικών πλέον τραγουδιών, και ακολούθησε η Αννα Παναγιωτοπούλου «μπολιάζοντας» την εκπομπή με τη συγγραφική εμπειρία του Ελεύθερου Θεάτρου.

Για περίπου τέσσερα χρόνια –ως την άνοιξη του 1980 –λοιπόν ο περίφημος δημοσιογράφος Μπρίνης μιλούσε σε μικρά και μεγάλα παιδιά για όσα θαυμαστά συνέβαιναν στη Λιλιπούπολη: για τις επιστημονικές ανακαλύψεις του δρος Δρακατώρ, για τις αναζητήσεις του Γλυκόσαυρου, για τη συνταγή του «πιο γλυκού γλυκού που έγινε ποτέ», για τις συνωμοσίες του Χαρχούδα, για το Χρυσαλιφούρφουρο, για την ιστορική απόβαση των αρχαίων Λιλιπούα (χαρακτηριστικό το περίφημο «Δεν είμαστε Ζουλού, δεν είμαστε Παπούα, είμαστε η άγρια φυλή των Λιλιπούα»), για τις λιλιπουπολίτικες γιορτές στο Φεγγαρονήσι και για πολλά ακόμη τα οποία στόχευαν «σε ολόκληρη τη νεανική ευαισθησία του τόπου μας», όπως έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις στο κείμενο του ενθέτου του πρώτου διπλού δίσκου με τα τραγούδια της «Λιλιπούπολης» (Columbia-ΕΜΙ, 1980).

Γιατί, αλήθεια, σταμάτησε η «Λιλιπούπολη»; Η Ρεγγίνα Καπετανάκη υποστηρίζει ότι είχε κλείσει πλέον ο κύκλος της. Αλλωστε η περιρρέουσα ατμόσφαιρα άλλαζε: «Υστερα κι ο Μάνος είχε κουραστεί. Και όταν κουραζόταν ήθελε ν’ αλλάξει, να κάνει άλλα πράγματα». Για τις αντιδράσεις που προκάλεσε η εκπομπή, πάντως, είναι χαρακτηριστικό το σχετικό απόσπασμα του κειμένου της στην έκδοση «Εδώ Λιλιπούπολη –Τα τραγούδια» (Ianos, 2010): «Ζήσαμε τη μεγάλη χαρά και ικανοποίηση και από την άλλη την αγανάκτηση με τη στείρα γενική διεύθυνση της ΕΡΤ, η οποία, για να κάνει πόλεμο στον Μάνο, δεν μας πλήρωνε για ολόκληρες εβδομάδες ή έπαιρνε τις μπομπίνες των εκπομπών μας και ασκούσε λογοκρισία. Ο Μάνος γινόταν έξαλλος και συχνά ήταν κυματοθραύστης καθημερινών κακών μαντάτων. Πολλές φορές παραιτήθηκε ο Μάνος και όλοι οι συνεργάτες τον ακολούθησαν! Αυτό εκνεύριζε τη γενική διεύθυνση όταν έβλεπε με πόση αφοσίωση και ενότητα ήταν πάντα στο πλευρό του Μάνου οι συνεργάτες του. Δεν ήταν καθόλου ευχάριστα τα πράγματα στις κρατικές υπηρεσίες και προπαντός στην Ελληνική Ραδιοφωνία, αλλά επειδή ήμασταν νέοι δεν υπολογίζαμε τίποτα και δεν υπολογίζαμε τίποτα και κανέναν γιατί ο γενναιόδωρος και γενναίος Μάνος ήταν εκεί για μας».