TO BHMA –NEW YORK TIMES
Η οικονομική ανάπτυξη στην Ευρώπη εξαρτάται από την ανάκαμψη της κατανάλωσης των νοικοκυριών. Και αυτό με τη σειρά του απαιτεί να ξανασκεφτούμε την ισορροπία ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία.
Τα τελευταία 30 χρόνια, η αύξηση των μισθών υπολείπεται της παραγωγικότητας σε ολόκληρο τον βιομηχανοποιημένο κόσμο, οδηγώντας σε μια δραματική πτώση των μισθών ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Παράλληλα, αυξήθηκαν οι ανισότητες – αφού τα οφέλη της οικονομικής ανάπτυξης συσσωρεύτηκαν στην κορυφή της εισοδηματικής κλίμακας – καθώς και τα επιχειρηματικά έσοδα και κέρδη. Οι τάσεις αυτές συνοδεύτηκαν από μια σταθερή μείωση των εταιρικών επενδύσεων.
Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την αντιμετώπιση της κρίσης στην ευρωζώνη επιδείνωσε τις τάσεις αυτές και, συνεπώς, αποτελεί ένα ακόμη εμπόδιο για την οικονομική ανάκαμψη. Οι ευρωπαϊκές χώρες βασίζονται σε δύο πράγματα για να ενισχύσουν τις επενδύσεις και, άρα, την απασχόληση:
Πρώτον, προσπαθούν να μειώσουν το κόστος της εργασίας, να κάνουν το επιχειρηματικό τους περιβάλλον πιο ελκυστικό στρέφοντας το βάρος της φορολογίας από τις επιχειρήσεις στον καταναλωτή, να περάσουν μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας που αποσκοπούν στο να μειώσουν την διαπραγματευτική ικανότητα των εργαζομένων και να περιορίσουν τα κοινωνικά δικαιώματα.
Δεύτερον, προσπαθούν να τονώσουν την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων σταθεροποιώντας τα δημόσια οικονομικά.
Μια τέτοια στρατηγική μπορεί να έχει νόημα για μεμονωμένες χώρες, αρκεί να βασίζονται στις εξαγωγές, αλλά όχι για την ευρωπαϊκή οικονομία ως σύνολο. Η στρατηγική αυτή είναι βέβαιο ότι θα επιδεινώσει το βασικό πρόβλημα της Ευρώπης – μια διαρθρωτική ανεπάρκεια στη ζήτηση – προκαλώντας την περαιτέρω μείωση του εισοδήματος των εργαζομένων και περαιτέρω αύξηση στις ανισότητες.
Οι κυβερνήσεις πρέπει να συνδυάσουν μεταρρυθμίσεις στην αγορά με μέτρα που έχουν ως στόχο να εμποδίσουν την περαιτέρω μείωση στο μερίδιο των εργαζομένων από την πίτα.
Υπάρχουν αρκετά που μπορούν να γίνουν. Ομως, μερικά από αυτά απαιτούν να αμφισβητηθούν βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις, να συνεργαστούν στενά οι κυβερνήσεις και να τηρήσουν αποστάσεις από τις απαιτήσεις των επιχειρήσεων.
∙ Οι κυβερνήσεις πρέπει να διπλασιάσουν τις προσπάθειες για να μειωθεί ο αριθμός των ατόμων που δεν ολοκληρώνουν την εκπαίδευσή τους.
∙ Οι αποζημιώσεις των στελεχών πρέπει να συνδεθούν με τις μακροχρόνιες επιδόσεις και όχι μόνο με την τιμή της μετοχής. Τα στελέχη έχουν υποχρέωση προς την εταιρεία, την μακροχρόνια υγεία της και τους εργαζομένους της. Αυτό θα ενισχύσει την έμφαση στην μακροχρόνια οργανική επέκταση (αντίθετα προς την επέκταση μέσω συγχωνεύσεων και αγορών) και θα μειώσει την υπερβολική έμφαση στη μείωση του κόστους εργασίας.
∙ Τα φορολογικά συστήματα πρέπει να γίνουν πιο αναδιανεμητικά. Οι εύποροι πρέπει να πληρώνουν περισσότερους φόρους, όσοι έχουν χαμηλότερα εισοδήματα λιγότερους. Ταυτόχρονα, οι κυβερνήσεις πρέπει να στρέψουν το βάρος της φορολογίας από την κατανάλωση στο κεφάλαιο μειώνοντας τον ΦΠΑ και αυξάνοντας την φορολόγηση του κεφαλαίου και του πλούτου. Δεν υπάρχουν εμπειρικές αποδείξεις ότι κάτι τέτοιο θα έπληττε τις επενδύσεις. Για να μειώσει τον φορολογικό ανταγωνισμό, η ΕΕ πρέπει να εναρμονίσει την φορολόγηση των επιχειρήσεων.
∙ Οι χώρες πρέπει να τερματίσουν τη μονομανία τους με την «ανταγωνιστικότητα». Η ανταγωνιστικότητα είναι σχετική. Οι χώρες δεν μπορούν να επιστρέψουν όλες στην ανάπτυξη με το να γίνουν πιο ανταγωνιστικές η μια σε σχέση με την άλλη. Αντί για την ανταγωνιστικότητα, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει να επικεντρωθούν στην ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης. Αυτό απαιτεί επεκτατικές μακροοικονομικές πολιτικές. Η νομισματική πολιτική πρέπει να χαλαρώσει κι άλλο και η ΕΕ ως σύνολο να βάλει τέρμα στη δημοσιονομική λιτότητα.
∙Τέλος, οι κυβερνήσεις πρέπει να επιδεικνύουν περισσότερο σκεπτικισμό όταν έρχονται αντιμέτωπες με το λόμπι των επιχειρήσεων. Ο,τι λειτουργεί για μια εταιρεία, δεν λειτουργεί για μια χώρα.
Τι θα συμβεί αν οι κυβερνήσεις δεν αλλάξουν ρότα; Η οικονομική ανάκαμψη δεν θα έρθει ποτέ και τα δημόσια οικονομικά θα παραμείνουν χρονίως αδύναμα. Αυτό θα επιδεινώσει τα προβλήματα νομιμότητας των αγορών, θα αποδυναμώσει την κοινωνική συνοχή και θα υπονομεύσει την πολιτική αποτελεσματικότητα.
*Ο Simon Tilford είναι επικεφαλής οικονομολόγος στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Μεταρρύθμισης του Λονδίνου
