Μια πειραματική θεραπεία η οποία βασίζεται σε χρήση νανοσωματιδίων κατάφερε να σταματήσει τη λανθασμένη επίθεση του ανοσοποιητικού συστήματος ενάντια στη μυελίνη – το προστατευτικό περίβλημα των νευρώνων – σε ποντίκια με υποτροπιάζουσα/διαλείπουσα σκλήρυνση κατά πλάκας. Σύμφωνα με τους ερευνητές της Ιατρικής Σχολής Φάινμπεργκ του Πανεπιστημίου Νορθγουέστερν στο Σικάγο στους οποίους ανήκει η νέα μελέτη, η προσέγγιση αυτή θα μπορούσε να είναι αποτελεσματική και ενάντια σε άλλες αυτοάνοσες ασθένειες όπως το άσθμα και ο διαβήτης τύπου 1.
Στις αυτοάνοσες ασθένειες το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται λανθασμένα στους υγιείς ιστούς του. Το είδος του ιστού που αποτελεί κάθε φορά «θύμα» του ανοσοποιητικού συστήματος είναι εκείνο που προσδιορίζει και από ποια ασθένεια θα «πληγεί» ο ασθενής.
Λανθασμένη επίθεση στη μυελίνη
Στην περίπτωση της πολλαπλής σκλήρυνσης (ή σκλήρυνσης κατά πλάκας) ο στόχος του ανοσοποιητικού συστήματος είναι η μυελίνη, μια πρωτεΐνη που δημιουργεί το προστατευτικό περίβλημα των νευρικών ινών στον εγκέφαλο, στον νωτιαίο μυελό και sτα μάτια διασφαλίζοντας τη σωστή μεταφορά των ηλεκτρικών σημάτων μεταξύ τους.
Όταν η μυελίνη καταστραφεί τα ηλεκτρικά σήματα δεν μπορούν να «ταξιδέψουν» και έτσι εμφανίζονται τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της νόσου – από ήπιο μούδιασμα των άκρων ως παράλυση και τύφλωση. Ποσοστό της τάξεως του 80% των ασθενών με σκλήρυνση κατά πλάκας παρουσιάζει την υποτροπιάζουσα/διαλείπουσα μορφή της νόσου στην οποία υπάρχουν περίοδοι εξάρσεων και περίοδοι υφέσεων των συμπτωμάτων.
Τώρα οι ερευνητές από το Νορθγουέστερν χρησιμοποίησαν, όπως αναφέρουν στην επιθεώρηση «Nature Biotechnology», βιοδιασπώμενα νανοσωματίδια καλυμμένα με μυελίνη ή αντιγόνα προκειμένου να «ξεγελούν» το ανοσοποιητικό σύστημα ποντικών με πολλαπλή σκλήρυνση ώστε να θεωρεί τη μυελίνη «φιλική».
Ιδιο υλικό με τα ράμματα
Τα νανοσωματίδια των ερευνητών ήταν φτιαγμένα από το ίδιο υλικό με τα απορροφήσιμα ράμματα, μόνο που ήταν πολύ-πολύ μικρότερα (περίπου 200 φορές πιο λεπτά από μια ανθρώπινη τρίχα). Για την ακρίβεια το κύριο συστατικό τους ήταν ένα πολυμερές που ονομάζεται PLG και περιέχει λακτικό οξύ και γλυκολικό οξύ (πρόκειται για φυσικούς μεταβολίτες στο ανθρώπινο σώμα). Με δεδομένο ότι το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένα τα νανοσωματίδια έχει ήδη έγκριση της αρμόδιας Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) για άλλες χρήσεις, εκτιμάται ότι η συγκεκριμένη προσέγγιση θα μπορεί να μεταφερθεί ευκολότερα από τα πειραματόζωα στον άνθρωπο.
Οι επιστήμονες ενέχυσαν τα νανοσωματίδια σε ποντίκια τα οποία είχαν τροποποιηθεί γενετικώς ώστε να αναπτύσσουν μια ασθένεια παρόμοια με την υποτροπιάζουσα/διαλείπουσα σκλήρυνση κατά πλάκας του ανθρώπου. Τα νανοσωματίδια «ταξίδεψαν» ως τον σπλήνα, ένα όργανο – «κλειδί» του ανοσοποιητικού συστήματος το οποίο απομακρύνει «σκουπίδια» όπως τα ετοιμοθάνατα κύτταρα από το αίμα ενώ παράλληλα παράγει νέα κύτταρα του αίματος και αποθηκεύει τα αιμοπετάλια.
Μόλις έφθασαν στον σπλήνα τα νανοσωματίδια «συνελήφθησαν» από τα μακροφάγα, λευκά αιμοσφαίρια τα οποία στην κυριολεξία «καταβροχθίζουν» τους… ανεπιθύμητους επισκέπτες και στη συνέχεια στέλνουν σήματα σε άλλα ανοσοκύτταρα ώστε να τους στοχεύσουν και αυτά.
Αποτροπή της εμφάνισης συμπτωμάτων
Το σημαντικό σε ό,τι αφορούσε τη χρήση των νανοσωματιδίων ήταν ότι κατάφεραν να κάνουν το ανοσοποιητικό σύστημα να νομίσει ότι δεν «κουβαλούν» τίποτα εχθρικό. Το αποτέλεσμα ήταν, όπως ανέφερε ο Στίβεν Μίλερ που ήταν εκ των συγγραφέων της μελέτης η οποία χρηματοδοτήθηκε από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ, ότι στα ζώα που έλαβαν την έγχυση «απετράπη η εμφάνιση μελλοντικών εξάρσεων της νόσου ως και για 100 ημέρες – το αντίστοιχο διάστημα στους ανθρώπους με πολλαπλή σκλήρυνση είναι αρκετά χρόνια».
Το ελκυστικό στοιχείο της μελέτης είναι ότι προσφέρει μια πιθανή θεραπεία για τη σκλήρυνση κατά πλάκας που δεν καταστέλλει ολόκληρο το ανοσοποιητικό σύστημα όπως οι υπάρχουσες θεραπείες οι οποίες καθιστούν τους ασθενείς πιο ευάλωτους σε λοιμώξεις ενώ παράλληλα αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου.
Αντιθέτως τα νανοσωματίδια με τα αντιγόνα μυελίνης «επαναρυθμίζουν» το ανοσοποιητικό σύστημα, επαναφέροντάς το σε φυσιολογική λειτουργία.
Ενάντια σε πολλές αυτοάνοσες ασθένειες
Μάλιστα είναι άκρως ενδιαφέρον, όπως χαρακτηριστικά σημείωσε ο δρ Μίλερ ότι «η νέα τεχνολογία θα μπορούσε να εφαρμοστεί ενάντια σε πολλές αυτοάνοσες ασθένειες αλλάζοντας απλώς το αντιγόνο που «κουβαλούν» τα νανοσωματίδια». Η ερευνητική ομάδα δοκιμάζει ήδη τα νανοσωματίδια ενάντια στον διαβήτη τύπου 1 καθώς και στο άσθμα. Εκτιμά μάλιστα ότι η συγκεκριμένη μέθοδος θα μπορεί να είναι πιο φθηνή, άρα και διαθέσιμη σε μεγαλύτερη κλίμακα.
