Γκλεν Γκουλντ: Ο πιανίστας που φοβόταν τον ίσκιο του

Η πρώτη ηχογράφηση των «Παραλλαγών Γκόλντμπεργκ» του Μπαχ από τον Καναδό Γκλεν Γκουλντ το 1955 στάθηκε μοιραία για τον πιο αινιγματικό πιανίστα του 20ού αιώνα. Αφενός σήμανε την απαρχή της διεθνούς καταξίωσής του, αφετέρου υπήρξε η πρώτη –έμμεση –επαφή με τη μοναδική γυναίκα που θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητά του.

Τα τελευταία χρόνια, το φως που έπεσε στη σχέση του Γκλεν Γκουλντ (1932-1982) με την Κορνέλια Φος, μια αμερικανογερμανίδα ζωγράφο, σύζυγο του επίσης πιανίστα, συνθέτη και μαέστρου Λούκας Φος, ήρθε να ανατρέψει την πεποίθηση που τον ήθελε να κατακτά δυσθεώρητα καλλιτεχνικά ύψη έχοντας απαρνηθεί τις γήινες επιθυμίες, αλλά και τις φήμες περί ομοφυλοφιλίας. Εν αρχή ην το σημείωμα που βρήκαν οι φίλοι του μετά τον θάνατό του από εγκεφαλικό επεισόδιο στο Τορόντο, λίγες ημέρες μετά τα 50ά του γενέθλια. «Είμαι βαθιά ερωτευμένος με ένα όμορφο κορίτσι. Της ζήτησα να με παντρευτεί, αλλά αρνήθηκε. Ωστόσο, την αγαπώ όσο τίποτε άλλο και κάθε στιγμή που περνώ δίπλα της αισθάνομαι ότι βρίσκομαι στον Παράδεισο».

Πριν από περίπου μία πενταετία η Κορνέλια Φος μίλησε για πρώτη φορά ανοιχτά στον Τύπο για τη σχέση της με τον Γκλεν Γκουλντ. Πρωτοάκουσε γι’ αυτόν ένα βράδυ του 1956: επέβαινε στο αυτοκίνητο με τον σύζυγό της όταν «έπιασαν» στο ραδιόφωνο τις «Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ» από τον 24χρονο, τότε, Καναδό. Ο Λούκας Φος εντυπωσιάστηκε τόσο από την ενέργεια και την ένταση της ερμηνείας ώστε έκανε το αυτοκίνητο στην άκρη για να ακούσουν την ηχογράφηση ως το τέλος.

Μερικούς μήνες αργότερα ο Γκουλντ πήγε στο Λος Αντζελες για να συναντήσει τον Φος. Αν και καλοκαίρι, εμφανίστηκε έχοντας τυλιγμένο στον λαιμό ένα χοντρό μάλλινο κασκόλ και φορώντας χειμωνιάτικο καπέλο και γάντια. Ωστόσο η Κορνέλια εντυπωσιάστηκε από το α λα Τζέιμς Ντιν παρουσιαστικό του, το πνεύμα και το πηγαίο χιούμορ του, την ίδια στιγμή που ο Γκουλντ θαύμαζε την ομορφιά, την εξυπνάδα και την αίσθηση ανεξαρτησίας της.

Ο πιανίστας έγινε φίλος με το ζευγάρι και αργότερα ανέπτυξε ερωτικές σχέσεις με την Κορνέλια. Στο μεταξύ η καριέρα του γνώριζε εντυπωσιακή άνθηση: το 1957 περιόδευσε στη Σοβιετική Ενωση κατακτώντας τον τίτλο του πρώτου βορειοαμερικανού πιανίστα που έδωσε συναυλίες εκεί μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την επόμενη διετία συνέχισε τις συναυλίες στην Ευρώπη. Πάντα απαιτούσε ορισμένο ύψος στο πιάνο και συγκεκριμένο κάθισμα: ένα καρεκλάκι που του είχε φτιάξει ο πατέρας του και το χρησιμοποιούσε ακόμη και όταν είχε σχεδόν διαλυθεί.

Από το 1959 ο Γκουλντ άρχισε να περιορίζει τις «ζωντανές» εμφανίσεις του, ώσπου το 1964 τις εγκατέλειψε πρόωρα για να αφιερωθεί στις ηχογραφήσεις καθώς και στις παραγωγές ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών προγραμμάτων. Και σε αυτές τις δραστηριότητες πάντως οι ιδιαιτερότητές του ήταν εμφανείς. Απαιτούσε συγκεκριμένη θερμοκρασία στο στούντιο ενώ μουρμούριζε ή σιγοτραγουδούσε στη διάρκεια των ηχογραφήσεων, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να διαχωριστεί η φωνή του στην τελική μείξη. Ο ίδιος ωστόσο ισχυριζόταν πως το τραγούδι του ήταν ασυναίσθητο και γινόταν πιο έντονο ανάλογα με την αδυναμία του πιάνου να αποδώσει αυτό που εκείνος επιθυμούσε. Η δεύτερη ηχογράφηση των «Παραλλαγών Γκόλντμπεργκ» το 1981, αρκετά διαφορετική από την πρώτη, απέσπασε δύο βραβεία Γκράμι το 1983, μεταξύ των οποίων και αυτό του καλύτερου δίσκου κλασικής μουσικής.

Δύο χρόνια μετά την απόφασή του να εγκαταλείψει τη σκηνή ζήτησε από την Κορνέλια να χωρίσει τον Λούκας και να τον παντρευτεί. Παρά την αρχική της άρνηση, το 1967 εγκατέλειψε τον σύζυγό της και έφυγε με τα δύο μικρά παιδιά της για το Τορόντο, όπου αγόρασε ένα σπίτι κοντά στο διαμέρισμα του Γκουλντ.

Οι εκκεντρικότητες του αγαπημένου της προβλημάτισαν εξαρχής την Κορνέλια: μόλις δύο εβδομάδες μετά τη μετακόμισή της ο πιανίστας είχε μια σοβαρή κρίση παράνοιας. Παρ’ όλα αυτά έμεινε κοντά του σχεδόν πέντε χρόνια: το 1972 αποφάσισε να τον εγκαταλείψει και να γυρίσει στον σύζυγό της, αφού πλέον θεωρούσε ότι δεν ήταν υγιές για τα παιδιά της να μεγαλώνουν στο περιβάλλον του Γκουλντ.

Εξαιρετικά υποχονδριακός, ο πιανίστας δεν ανεχόταν να τον αγγίζουν, κατά καιρούς φοβόταν ότι τον κατασκόπευαν ή ότι κάποιος είχε σκοπό να τον δηλητηριάσει, ενώ συχνά πίστευε ότι έπασχε από διάφορες ασθένειες –φανταστικές οι περισσότερες -, για τις οποίες κατανάλωνε μεγάλες ποσότητες χαπιών, τα οποία και συνέτειναν στον πρόωρο θάνατό του.

Παρ’ ότι έχει επιβεβαιωθεί η ύπαρξη και άλλων γυναικών στη ζωή του –για σύντομα διαστήματα -, η Κορνέλια υπήρξε όχι μόνο η μακροβιότερη και σημαντικότερη σχέση του, αλλά και ο άνθρωπος που κατάφερε να νικήσει τον φόβο του για κάθε έκφραση στοργής και τρυφερότητας. Μετά τον χωρισμό τους κλείστηκε ακόμη περισσότερο στον εαυτό του. «Οι άνθρωποι είναι για μένα τόσο σημαντικοί όσο το φαγητό» συνήθιζε να λέει. «Οσο μεγαλώνω, συνειδητοποιώ ότι μπορώ να κάνω όλο και περισσότερο χωρίς αυτούς».

πότε & πού:
Το αφιέρωμα στον Γκλεν Γκουλντ θα γίνει στις 19 και 22/11 στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (λεωφ. Συγγρού 107-109). Πληροφορίες στο τηλ. 210 9005.800.