Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους τεχνητούς λόφους που δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα καλύπτοντας έκταση περίπου 40 στρεμμάτων και με ύψος 6.6 μέτρα από την πεδιάδα, όπου έζησε μία κοινότητα μερικών εκατοντάδων ανθρώπων, τα κατάλοιπα της οποίας αποκαλύπτει η ανασκαφική έρευνα που διενεργείται από την αρχαιολόγο κυρία Νίνα Κυπαρίσση, επίτιμη διευθύντρια του ΥΠΑΙΘΠΑ.
Αυτοί οι άνθρωποι εξάλλου κατασκεύαζαν ιδιαίτερα προσεγμένα σπίτια από πέτρα και πλιθιά, με πέτρινα υποστρώματα δαπέδων. Μερικοί πέτρινοι τοίχοι μάλιστα διατηρούνται πάνω από ένα μέτρο σε ύψος, κάτι ιδιαίτερα σπάνιο για την περίοδο αυτή, που ίσως υποδηλώνει την ύπαρξη εξ ολοκλήρου πέτρινων τοίχων και όχι απλώς πέτρινων θεμελίων, όπως ήταν η επικρατούσα άποψη ως σήμερα άποψη.
Να σημειωθεί ότι η Μαγούλα αποτέλεσε σημαντικό ιστορικό τόπο και τους επόμενους αιώνες, όπως αποδεικνύει ένας θολωτός τάφος, που κατασκευάστηκε στον κορυφή του λόφου κατά το τέλος της Εποχής του Χαλκού ενώ στα Μεσαιωνικά χρόνια (12-13ος αιώνας μ. Χ.) τουλάχιστον ένα άτομο (μια νεαρή γυναίκα) θάφτηκε ανάμεσα στα Νεολιθικά σπίτια.
Η ανασκαφή άρχισε το 2001 και από το 2010 διενεργείται στο πλαίσιο του νέου προγράμματος συνεργασίας της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και του Πανεπιστημίου του Southampton, μέσω της Βρετανικής Σχολής Αθηνών, με τη συνδιεύθυνση της κυρίας Κυπαρίσση και του κ. Γιάννη Χαμηλάκη. Εκτός από την ανασκαφή άλλωστε, το πρόγραμμα περιλαμβάνει εθνογραφική έρευνα στην περιοχή, καθώς και δράσεις δημόσιας αρχαιολογίας, όπως θεατρικά δρώμενα, που γράφτηκαν ειδικά για την ανασκαφή και ανέβηκαν δίπλα στις ανοικτές τομές («Το Γεύμα» το 2011 και «Το Σπίτι» το 2012), οι οποίες εξελίχθηκαν σε λαϊκό γλέντι με την συμμετοχή κατοίκων των γύρω χωριών. Κατά το 2013 και το 2014 η ερευνητική ομάδα θα πραγματοποιήσει μελέτη του υλικού, καθώς και σειρά δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά και άλλα έντυπα.
